Desinformatie uit Israël en Gaza

Deze week stond in het teken van de gruwelijke aanval van Hamas op Israël, en de bombardementen die Israël als tegenreactie uitvoerde in de Gaza-strook. De gewelddadigheden zorgden ook voor een hoop des- en misinformatie op sociale media.

Desinformatie over de oorlog in Israël en Gaza

De ellende in Israël en de Gaza-strook leverde deze week een grote brij aan akelige beelden en berichten op. Alsof het allemaal nog niet erg genoeg was, zaten er ook een hele hoop valse tussen.

Desinformatie op X

Met name op X tiert de onjuiste informatie welig, en volgens deskundigen komt dat door het beleid van eigenaar Elon Musk, meldt Wired. Zo krijgen posts van gebruikers die betalen voor een account en daarom een blauw vinkje hebben, voorrang in de tijdlijnen van andere gebruikers. Wie desinformatie wil verspreiden krijgt op deze manier een duw in de rug. Bovendien heeft Musk flink bezuinigd op de teams die zich bezighielden met moderatie en desinformatie.

NRC schrijft dat daar tegenover staat dat op X gebruikers correcties kunnen toevoegen aan posts van anderen, zogenoemde Community-opmerkingen. “De desinformatie blijft zo beschikbaar, maar wie wil kan eronder lezen dat het niet klopt.”

EU waarschuwt X en Meta

De EU maakt zich zorgen om alle onjuiste berichten op sociale media. Eurocommissaris Thierry Breton stuurde Elon Musk afgelopen woensdag een brief waarin hij Musk opriep om iets te doen aan de desinformatie op X rond de strijd tussen Israël en Hamas.

Volgens de Digital Services Act, een nieuwe Europese wet, moeten sociale media maatregelen nemen tegen desinformatie. Als ze dat niet doen, kunnen ze een boete krijgen tot 6 procent van hun jaaromzet, of zelfs worden verboden in de EU.

Musk reageerde laconiek op de waarschuwing van de EU. Op X postte hij een bericht met de tekst: “Zet de overtredingen waar u naar verwijst alstublieft op X, zodat het publiek ze kan zien.” Breton wees Musk vervolgens op zijn eigen verantwoordelijkheid: “Het is aan u om te laten zien dat u doet wat u zegt.”

Donderdag kreeg ook Mark Zuckerberg post van Eurocommissaris Breton. De Meta-topman werd gemaand om haast te maken met het verwijderen van onjuiste berichten op Facebook en Meta.

Overzicht van misleidende berichten en beelden

Factcheckers hadden het door alle onjuiste posts op sociale media razend druk. Een van die journalisten is Shayan Sardarizadeh, die werkt voor de factcheckafdeling van de BBC. Aan de lopende band debunkt hij op X misleidende beelden en berichten. In dit interview zegt hij: “You have to be 100% certain before publishing and show the audience why something is false.”

Nieuwscheckers maakte een overzicht van veel gedeelde misleidende berichten en beelden. We zullen dit overzicht de komende tijd blijven aanvullen.

Ook RTL Nieuws publiceerde deze week een overzicht van misleidende beelden.

Media-aandacht voor valse informatie uit Israël en Gaza

Deze week besteedden veel nieuwsmedia aandacht aan de stroom aan desinformatie uit Israël en de Gaza-strook. Ook Nieuwscheckers werd om commentaar gevraagd.

• In de Volkskrant legt Nieuwschecker Peter uit welke valse berichten je tegen kan komen en hoe je ze kan herkennen.

• Op NPO Radio 1 vertelt Nieuwschecker Marieke welke desinformatie de ronde doet.

• Het SBS6-programma GoedNieuws Vandaag kwam langs voor een korte reportage over Nieuwscheckers (vanaf 18:45).

• In de talkshow Op1 gaf cybersecurity-expert Dave Maasland uitleg over desinformatie op sociale media.

• Op NPO Radio 1 praatten freelance journalist Peter Oltshoorn en NOS-journalist Yorick de Vries over hoe je valse berichten herkent.

Factchecks van Nieuwscheckers

Video toont geen ontvoerde Israëlische kinderen in kooien

Volop verontwaardiging op sociale media door een video waarin kinderen te zien waren die opgesloten zaten in een kooi. Volgens velen ging het om Israëlische kinderen die waren ontvoerd door Hamas. Dat bleek niet te kloppen: een inwoner uit Gaza had een video van kinderen uit zijn familie als grap gepost op TikTok, inclusief humoristisch bedoeld stemgeluid. Bovendien publiceerde hij de video drie dagen voor de aanval van Hamas. Meer details in onze factcheck.

Hoe groot is de Gaza-strook? Een stuk groter dan Vlieland

In de berichtgeving van nieuwsmedia over de oorlog, deden journalisten pogingen om duidelijk te maken hoe groot de Gaza-strook is. Zo werd genoemd dat het Palestijnse gebied net zo groot is als Vlieland. Op dat kleine gebied zouden liefst 2 miljoen mensen wonen. Dat klinkt onwaarschijnlijk. Het klopt ook niet, want het kleinste Waddeneiland van Nederland is negen keer kleiner dan de Gaza-strook. De vergelijking die andere media maakten, klopt beter: twee keer zo groot als Texel of de helft van Zeeuws-Vlaanderen.

Grafiekpolitie: Zo visualiseer je oplopende zomertemperaturen

De zomers worden steeds warmer, die van 2023 brak records. Maar niet elke zomer is warmer dan die van het jaar ervoor. Hoe kan je dat op een overzichtelijke manier visualiseren in een grafiek? NU.nl lukte dat niet zo goed. De Grafiekpolitie geeft een gratis tip: gebruik de ‘klimaatstreepjescode’.

Kijktip: Pointer Checkt over magnesium

Volgens sommige mensen is het belangrijk om magnesium te slikken, omdat bijna iedereen een tekort hieraan heeft. Je zou er beter door gaan slapen en sterkere spieren krijgen. Maar wat klopt daarvan? Pointer Checkt zocht het uit.

En verder

• Vorige week schreven we over een nepvideo waarin het leek of het NOS Journaal reclame maakte voor een gok-app. Deze week dook een nepvideo op waarin het lijkt alsof RTL Nieuws een gok-app promoot, waarin een deepfake van voetballer Virgil van Dijk figureert. [RTL Nieuws]

  

• LINDA kreeg de Meester Kackadorisprijs van de Vereniging tegen de Kwakzalverij omdat het medium volgens de jury “een betreurenswaardige mix is van verstandige artikelen en gevaarlijke, onweersproken kwakzalverij". [Villamedia]

• Wie weet gaat die prijs de volgende keer naar The Biohack Project. De NPO haalt het tv-programma eerder dan gepland van de buis, omdat de kijkcijfers slecht zijn en het veel kritiek kreeg vanwege de kwakzalverij die erin werd gepromoot. [AD]

• Ook op sociale media kom je om de haverklap berichten tegen die kwakzalverij promoten. Wat valt daar tegen te doen, vroeg NRC zich af. “Je moet proberen niet uit de hoogte te doen.”

• Bijzonder verhaal van een Canadese vrouw die faliekant tegen vaccins was, maar nu als verpleger-in-opleiding mensen vaccineert. [Toronto Star]

• The New Yorker publiceerde een lang artikel over twee wetenschappers die baanbrekend onderzoek deden naar oneerlijkheid, maar nu beticht worden van oneerlijke wetenschap: ze zouden data hebben gefabriceerd.

Agenda

Woensdag 8 november: Congres over nieuwsmedia en complottheorieën

Hoe kunnen nieuwsmedia op een constructieve manier berichtgeven over complottheorieën? Die vraag staat centraal tijdens het BENEDMO-congres dat plaatsvindt in de Haagse vestiging van het Instituut voor Beeld en Geluid. Sprekers onder meer Jaron Harambam (UvA), Hedwig te Molder (VU), Marieke Kuypers (Nieuwscheckers), Willem Groeneveld (Sikkom), Maarten Keulemans (de Volkskrant), Tim Verheyden (VRT), René Sommer (Pointer), Griet De Craen (VRT) en Annique Mossou en Aiganysh Aidarbekova (Bellingcat). Aanmelden kan hier.