Nepvideo's als reclametruc
Let op als je op sociale media een video ziet waarin bekende mensen ergens reclame voor maken. De kans bestaat dat het gaat om nepvideo’s die gemaakt zijn met kunstmatige intelligentie (ai). Zo was er in Nederland een vervalste video waarin het NOS Journaal bericht over een gok-app.
Nepvideo waarin het NOS Journaal een gok-app aanprijst
Een item van het NOS Journaal dat reclame maakt voor een gok-app waarmee je veel geld kan verdienen? Dat klinkt onwaarschijnlijk. Maar de video ziet er levensecht uit, met een Annechien Steenhuizen die over de app vertelt zoals ze ook spreekt over andere onderwerpen in het journaal. Maar het item is nep. Het NOS Journaal heeft dit item nooit gemaakt.
Journalisten van Omroep Brabant kwamen de video tegen op Instagram. Wie erachter zit is onbekend en lastig te achterhalen. Duidelijk is dat ze de betrouwbare reputatie van het NOS Journaal misbruiken om mensen te verleiden een gok-app te gaan gebruiken. Nieuwschecker Alexander: “In feite is het een vorm van oplichterij, het is zorgwekkend dat er mensen mee worden verleid."
De nepvideo is te bekijken op de website van Omroep Brabant.
In de nepvideo van het NOS Journaal komt ook YouTube-ster MrBeast aan het woord, die een van de makers van de app zou zijn. Hij is al eerder het slachtoffer van zo’n truc geweest. In een artikel van NBC beklaagt hij zich erover dat er een video van hem is gemaakt waarin hij zegt iPhones te verkopen voor twee dollar. Het gaat om een zogeheten ‘deepfakevideo’, die wordt gemaakt met tools die gebruik maken van kunstmatige intelligentie (ai), waardoor je mensen in een video alles kan laten zeggen wat je maar wil.
Er zijn meer bekende gezichten die met dit probleem te maken hebben. Zo prees acteur Tom Hanks in een nepvideo op Instagram een gebitsbehandeling aan, en werden twee BBC-presentatoren misbruikt om in een video op Facebook reclame te maken voor een investeringsmogelijkheid bij Elon Musk.
Meer abortussen door wantrouwen anticonceptie?
Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA) vertelde in juli aan de NOS dat abortusklinieken vaker jonge vrouwen zien die natuurlijke anticonceptiemethoden gebruiken omdat ze andere anticonceptie (zoals de pil) wantrouwen. Dit is gebaseerd op “signalen” uit de klinieken, maar er ontbreken nog cijfers of studies die deze signalen kunnen ondersteunen. Er is dus ook (nog) geen concrete onderbouwing voor claims in andere media die spreken van een recente stijging van het aantal abortussen onder (jonge) vrouwen vanwege natuurlijke anticonceptiemethoden. De hele factcheck lees je hier.
Ionica Smeets bij Arjen Lubach over Grafiekpolitie
Zijn ijsjes een belangrijke oorzaak van dood door verdrinking? Een grafiek lijkt het te bewijzen: als de ijsverkoop stijgt, stijgen ook de gevallen van verdrinking. Of zou het iets met de buitentemperatuur te maken hebben, die in de zomer zowel ijsverkoop als zwemmen stimuleert?
Met dit soort voorbeelden probeert hoogleraar Wetenschapscommunicatie Ionica Smeets haar publiek grafiekgeletterdheid bij te brengen. Afgelopen maandag bestond dat publiek uit de kijkers van de Avondshow van Arjen Lubach. Ionica, een van de drijvende krachten achter de Grafiekpolitie, ontvangt komende maandag in de Leidse Pieterskerk de Irispenning voor Excellente Wetenschapscommunicatie.
Factchecks van andere media
Vlees en auto’s gaan niet in de ban in Europese steden
Blogsites beweren dat het World Economic Forum Europese steden wil omvormen tot ‘smart cities’ die nog maar weinig schadelijke stoffen uistoten. Om dat doel te bereiken gaan steden de consumptie van vlees en zuivel verbieden, en mag straks niemand nog een auto bezitten. Factcheck Vlaanderen las het rapport waar de blogsites zich op baseren, en concludeerde dat het rapport slechts mogelijkheden schetst om de uitstoot van steden te verminderen. Het rapport zegt niks over enig verbod.
Oekraïense nazi-postzegel is gefotoshopt
Eind september maakte de Canadese regering een blunder. De Canadees-Oekraïense Yaroslav Hunka werd tijdens een bezoek van president Zelensky geprezen voor zijn daden in de Tweede Wereldoorlog. Na afloop bleek dat Hunka in de SS had gediend. Online werd dit voorval aangedikt met een foto van een Oekraïense postzegel waar Hunka op geëerd zou worden. DPA dook deze zaak in en kwam erachter dat de foto bewerkt is. Ook verwijst de barcode die op de foto te zien is niet naar een postzegel, maar naar een enveloppe.
Oud-premier van Nieuw-Zeeland is niet voor censuur
Jacinda Ardern, de voormalige premier van Nieuw-Zeeland, zou volgens socialemediagebruikers in een speech een pleidooi gehouden hebben voor censuur. Dat zou nodig zijn om de vrijheid van meningsuiting te beschermen. Knack kwam erachter dat het fragment dat rondgaat op sociale media bewerkt is: een cruciaal onderdeel uit de speech van Ardern over mis- en desinformatie met nuances, is er uit geknipt.
Zembla verwijdert uitzending met gemanipuleerde tweets
Het onderzoeksjournalistieke programma Zembla (BNN VARA) heeft de aflevering ‘Online hufters’, uitgezonden op 31 augustus, offline gehaald. In het programma werden dreigende tweets getoond aan het adres van politici, journalisten en anderen.
De verzenders werden door een journalist van Zembla aangesproken op hun gedrag. Onder meer door een video van complotkanaal Blckbx kwam aan het licht dat een aantal van de getoonde tweets waren ingekort en aangepast, met behoud van de vormgeving. ‘Dit had nooit mogen gebeuren. We bieden daarvoor onze excuses aan’, aldus de eindredactie van Zembla. [De Gelderlander]
En verder
Paniek vanwege een explosie aan bedwantsen in Parijs. Maar het bleek vooral te gaan om een explosie aan paniekberichten in de media, die zorgde voor massahysterie, schrijft de NOS. "De toename van het aantal verhalen in de pers over bedwantsen is groter dan de toename van het aantal bedwantsen zelf."
Op X verschenen een week geleden video’s van een ‘wolf’ die door de straten van Harderwijk zou lopen. Ook BBB-voorvrouw Caroline van der Plas verspreidde dit nieuws. Maar het bleek een hond te zijn. “Ik begrijp de ophef wel. Het is een tamaskan, die honden lijken heel sterk op de wolf. Je ziet aan de snelheid waarmee de beelden zich verspreiden hoe bang de mensen zijn gemaakt”, vertelde de eigenaar aan De Gelderlander.
Tijdens een debat in de Tweede Kamer zei FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren dat in Nederland een referendum nodig is, omdat de overheid niet te vertrouwen en corrupt is. Dat schoot minister De Jonge in het verkeerde keelgat: "Je reinste complotretoriek.” [NOS]
Factchecking was booming business in de afgelopen jaren, schreef de New York Times afgelopen week, maar factcheckers zijn in mineur, want al hun inspanningen ten spijt, tieren de complottheorieën en onzinberichten nog altijd welig.
Ooit was Brent Lee een fervent aanhanger van complottheorieën. Maar van het ene op het andere moment had hij er genoeg van. Nu maakt hij een podcast en vertelt hij op congressen over zijn tijd als complotdenker. [The Guardian]
Het is nogal eens gebeurd dat media een beroemdheid ten onrechte dood verklaarden. De BBC wil dat ten koste van alles vermijden en checkt uitvoerig of iemand daadwerkelijk overleden is, alvorens dat te melden.
Kijktip: DeMarker over De Telegraaf
Op TikTok fileert De Marker (het nieuwskanaal voor jongeren van BNNVARA) berichtgeving van De Telegraaf over Syriërs in de bijstand.
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Agenda
Dinsdag 10 oktober: Praktijkcongres Succesvol Persbeleid
Onder leiding van Twan Huys duiken journalisten, woordvoerders en communicatie-experts in de vraag: Hoe om te gaan met polarisatie? Nieuwschecker Marieke Kuypers gaat vertellen hoe je het beste kan omgaan met polarisatie op sociale media.
Woensdag 8 november: Doemdenken, domdenken, omdenken
Hoe kunnen nieuwsmedia op een constructieve manier berichtgeven over complottheorieën? Die vraag staat centraal tijdens het BENEDMO-congres dat plaatsvindt in de Haagse vestiging van het Instituut voor Beeld en Geluid. Sprekers onder meer Tim Verheyden (VRT), Jaron Harambam (UvA), Hedwig te Molder (VU), Marieke Kuypers (Nieuwscheckers), Willem Groeneveld (Sikkom), Maarten Keulemans (de Volkskrant), René Sommer (Pointer), Griet de Craen (VRT) en Annique Mossou en Aiganysh Aidarbekova (Bellingcat). Aanmelden kan hier.