Zo checkte Nieuwscheckers de Europese verkiezingen
Zo checkte Nieuwscheckers de Europese verkiezingen
Meer dan een maand was Nieuwscheckers met een pop-up-factcheckteam druk in de weer met factchecken voor de Europese verkiezingen. Wil je weten hoe we te werk gingen? Nieuwscheckers Alexander Pleijter en Peter Burger leggen het uit in een artikel voor Villamedia. Over spookcijfers, tijdrovend zoekwerk en tijdrekkende voorlichters.
Hoe gaat het na de Europese verkiezingen verder met Nieuwscheckers? Dat lees je ook in het artikel:
Nu de verkiezingen geweest zijn, is ons pop-up-factcheckteam weer ontbonden. Het geld voor de crowdfunding is op en structurele middelen om een redactie continue op de been te houden zijn er (nog) niet. Zo’n redactie willen we natuurlijk wel. Dat zou een geweldige versterking zijn van wat we nu al doen en blijven doen: studenten trainen in het controleren van feiten, en onderzoek doen naar desinformatie en nepnieuws. Zodat Nieuwscheckers uiteindelijk uitgroeit tot gerenommeerd factcheckcentrum van Nederland.
Wereldwijde mediahype over ‘euthanasie’ Nederlandse tiener
Afgelopen zondag overleed in Arnhem de zeventienjarige Noa Pothoven. Ze was gestopt met eten en drinken omdat ze haar leven, dat werd bepaald door depressies, anorexia en post-traumatische stress, wilde beëindigen. Een verschrikkelijke gebeurtenis, die in eerste instantie nauwelijks aandacht kreeg van Nederlandse media, op De Gelderlander/AD na, die al eerder over Noa had bericht.
Op dinsdag werd Noa’s dood echter onderwerp van een internationale mediahype: volgens een groot aantal media overleed zij na actieve euthanasie, met goedkeuring van de Nederlandse staat, en volgens sommige media gebeurde dat in een gespecialiseerde kliniek. Geen van beide was het geval: zij overleed thuis en van euthanasie was geen sprake. Toch rapporteerden een groot aantal media, van tabloids als de Daily Mail en The Sun tot kwaliteitskranten als La Repubblica, El País en de Washington Post, het als een geval van euthanasie. Het bericht van The Daily Beast kreeg bijna vier miljoen comments en ook de Paus sprak er schande van.
De oorzaak van deze fouten? Sommigen geven de schuld aan het onbetrouwbare persagentschap Central European News (CEN), dat de bron zou zijn van de Mail Online. Daarna hebben media echt vooral elkaar overgeschreven, erop vertrouwend dat dit verhaal dat stereotypen over Nederlandse wetgeving lijkt te bevestigen, wel waar zou zijn.
Op woensdag nam een journaliste van Politico de moeite om even te bellen met Paul Bolwerk, de verslaggever van De Gelderlander die eerder over de zaak had geschreven. In tien minuten was ze erachter dat er geen sprake was van euthanasie. Factcheckers gingen zich met de zaak bemoeien; ook Nieuwscheckers kreeg verzoeken om assistentie uit Italië, Spanje en Frankrijk. In de loop van de dag hebben een aantal media hun berichtgeving aangepast. De KNMG en de Levenseindekliniek publiceerden een statement. Door de internationale ophef besteedden ook Nederlandse media aandacht aan de zaak.
De hype speelde zich niet alleen online af: buitenlandse journalisten gingen zelf in Arnhem op zoek naar familie van Noa. Tot verdriet van haar familie, die in rust wil rouwen.
Onze factchecks deze week over kiwi's en chocolademelk
Kunnen kiwi's slaapproblemen verminderen?
Heb je slaapproblemen? Dan moet je twee kiwi’s eten voordat je naar bed gaat, adviseerden Cosmpolitan, Flair en Viva begin april. Volgens de websites zou je zelfs 35 procent sneller in slaap vallen. Er is inderdaad een studie die dat beweert, maar die wordt in recentere onderzoeken in twijfel getrokken. Eén daarvan suggereert zelfs dat wie kiwi’s eet, uiteindelijk minder slaapt. Wij beschouwen de claim dan ook als onbewezen. Lees hier meer.
Chocolademelk werkt niet beter dan sportdrankjes
Als je moe en bezweet op de fiets arriveert op je werk, kan je het beste chocolademelk drinken, want dat is beter voor je herstel dan speciale sportdranken. Dat beweerden het Algemeen Dagblad, Grazia, Margriet en 24 Kitchen. Chocolademelk is inderdaad een prima hersteldrank, maar werkt niet beter dan sportdranken, zo blijkt uit onze factcheck.
Geveltuintjes zijn nuttig voor de natuur in de stad
Je wipt voor je huis twee tegels uit de stoep, zet er wat planten in en je hebt een leuk geveltuintje. In de Leidse gemeenteraad werd betwijfeld of die geveltuintjes enig nut hebben voor de natuur. Uit onze factcheck blijkt dat ze voor bepaalde soorten insecten een belangrijke tussenstop kunnen zijn op weg naar een andere populatie of groenplek. Het is dus onjuist dat de natuur in de stad niets heeft aan al die kleine losse stukjes groen.
[Politiek verslaggever Sebastiaan van der Lubben checkt namens Nieuwscheckers uitspraken uit de Leidse gemeenteraad. De factchecks staan op zaterdag in het Leidsch Dagblad en later op onze website.]
Factchecks van andere media
Karaktertrekken kunnen altijd veranderen
Karaktertrekken veranderen niet meer na jonge leeftijd, beweerde OESO-directeur Andreas Schleicher kort geleden in de De Groene Amsterdammer. NRC concludeert op basis van wetenschappelijk onderzoek dat die claim onwaar is: een persoonlijkheid is redelijk stabiel, maar karaktertrekken kunnen altijd veranderen.
De zorgsector is verantwoordelijk voor 5 procent van de CO2-uitstoot
Bruno Bruins, minister van medische zorg en sport, zei onlangs dat de zorgsector wereldwijd verantwoordelijk is voor 5 procent van de CO2-uitstoot. Studies wijzen erop dat dit klopt, maar het zijn vooralsnog grove schattingen, constateert de Volkskrant.
Zwaar bewerkt voedsel en gewichtstoename
Zin in een Mars, een glas cola of een Bifi-worstje? Pas op, want uit nieuw onderzoek zou blijken dat je meer gaat eten van dat soort zwaar bewerkte voedingsmiddelen. Dat meldden onder meer Nieuwsuur en Het Laatste Nieuws vorige week. De bewerking zou tot meer eetlust leiden. NUcheckt stelt dat die uitspraak grotendeels waar is. Maar het ligt niet zozeer aan het feit dat het voedsel bewerkt is, maar aan bijvoorbeeld de textuur, die ervoor zorgt ervoor dat mensen er te veel van eten.
En verder...
Er werd gevreesd voor een grote hoeveelheid nepnieuws in de aanloop naar de Europese verkiezingen. Maar wat hebben we geleerd over desinformatie in die periode? First Draft blikt terug.
Je zou het wellicht niet denken, maar Instagram blijkt een prima podium voor factcheckers. Dat bewezen de Turkse factcheckers van Teyit. Binnen acht maanden hadden ze meer dan 84 duizend volgers, waarvan 37% tussen de 18 en 24 jaar is.
Uit onderzoek van het Pew Research Center blijkt dat Amerikanen nepnieuws een urgenter probleem vinden dan terrorisme, illegale immigratie en racisme. Als oplossing vestigen ze hun hoop op nieuwsmedia.
Lead Stories beschrijft in dit artikel hoe de engagement van de 'dronken' Pelosi-video drastisch verminderde na een debunk van de Vlaamse factchecksite.
De Vlaamse journalist en Knight Fellow Tom Van de Weghe doet onderzoek naar deepfakes. Welke lessen heeft hij daar tot nu toe uit geleerd heeft, lees je in dit artikel.
Na de brand in de Notre Dame circuleerde op social media een foto van twee mannen met op de achtergrond de brandende kerk. Volgens factchecksite Politifact was de foto die onder meer door Sputnik werd verspreid, gemanipuleerd. Nieuwschecker Peter Burger ontdekte dat die claim niet klopt. Ruim een maand later komt Politifact daarop terug: "We can no longer support the claim that the photo was manipulated and have removed from the story the suggestion that the image was doctored."
Onderzoeksbedrijf Omelas constateert dat veertien Russische YouTube-kanalen die nepnieuws verspreiden, de afgelopen jaren miljarden views hebben gekregen en miljoenen dollars aan advertentie-inkomsten hebben binnengehaald. Dat schrijft de NOS. Voornamelijk Europese en Amerikaanse bedrijven kochten die advertenties.
Agenda
Op 18 juni vindt in Amsterdam de Grote Expertisedag Nieuwe Media plaats, waar men gaat praten over manieren waarop techniek de vertrouwensband kan versterken tussen publiek en journalistiek. Nieuwschecker Peter Burger zal daar de masterclass 'Monitoren en researchen van pulp/fake news’ geven. Meer informatie en aanmelden kan via deze link.
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
Stuur tips!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je een iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Fiorella Opromolla en Clémence Overeem