Week 49 bij Nieuwscheckers: Bier tegen nierstenen en EU-actieplan tegen desinformatie
Deze week bij Nieuwscheckers: Bier en nierstenen, #MeToo-daders en risico's van roken en weinig bewegen
Pint en plas
Bier drinken zou zorgen voor een flink lagere kans op nierstenen. Het is een claim die mooi klinkt, en bovendien gebaseerd blijkt te zijn op wetenschappelijk onderzoek. De bewering is dus waar, maar hetzelfde effect bereik je ook door meer water en thee te drinken. Dat heeft bovendien niet alle nadelen van overmatig alcoholgebruik.
#Metoo-daders
Recent publiceerde De Volkskrant een artikel over #MeToo, waarin staat dat 95 procent van de plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag man is. Het artikel noemt geen bron of onderzoek, dus doken we zelf in de wetenschappelijke literatuur. Schattingen van het percentage mannelijke daders van seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag variëren van 89 tot 99 procent. Dat is onder meer afhankelijk van de definitie. Duidelijk is dat de verhouding tussen mannen en vrouwen ongelijk is. Meer lees je in onze factcheck.
Peuken versus sporten
Volgens De Telegraaf, Margriet en Men's Health is niet sporten ongezonder dan roken. Er wordt verwezen naar nieuw Amerikaans onderzoek, maar dat blijkt niet representatief voor de algemene bevolking. Er zijn namelijk alleen patiënten bij betrokken die te maken hebben (gehad) met een hoog cholesterolgehalte, hartziekten, hoge bloeddruk, diabetes, nierziekten of een terminale nieraandoening. De 'fitte' groep is erg klein. Het is op basis van die gegevens dan ook niet te checken of niet sporten ongezonder is dan roken. Hier lees je meer.
Factchecks van andere media: Levert elke euro aan geboortebeperking 120 euro op, en verkleint koffie de kans op alzheimer?
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Levert elke euro aan geboortebeperking 120 euro op?
VVD-Kamerlid Wybren van Haga zei vorige week bij Pauw dat hij geld voor ontwikkelingssamenwerking primair wil besteden aan geboortebeperking. "Elke euro die wordt besteed aan geboortebeperking, levert uiteindelijk 120 euro op", aldus het VVD-kamerlid. NRC checkt concludeert dat dat onvoldoende aangetoond kan worden, en waarschijnlijk ook nooit valt te bewijzen. Volgens Clara Mulder, hoogleraar demografie en ruimte aan de Rijksuniversiteit Groningen, is een kosten-batenanalyse van geboortebeperking 'nauwelijks mogelijk'. "Het hangt ervan af wat je meeneemt in de berekeningen en ook dan moet je rekening houden met veel onzekerheden, die zich opstapelen totdat je op enorme foutmarges uitkomt.” NRC oordeelt: niet te checken.
Zijn zes vrachtwagens even milieuonvriendelijk als één openhaard?
De Telegraaf meldde recent dat mensen met een houtkachel zes keer meer luchtvervuiling produceren dan een vrachtwagen. Wetenschapsjournalist Maarten Keulemans van de Volkskrant zocht in deze video uit of het klopt:
Niet bewezen dat koffie kans op alzheimer en parkinson verkleint
Volgens Welingelichte kringen en goedgezond.info beschermt koffiedrinken tegen hersenziekten als alzheimer en parkinson. Onbewezen, aldus NUcheckt. Grootschalig Nederlands onderzoek heeft geen verband gevonden tussen koffiedrinken en de kans op dementie. Sommige componenten van koffie zijn op basis van reageerbuisonderzoek mogelijk wel gunstig bij het tegengaan van de ziekte van Alzheimer, maar er is nog meer onderzoek nodig om te bewijzen dat dat ook voor mensen geldt. Bewijs dat koffie helpt tegen parkinson is niet gevonden.
Onderzoek: Factcheckers zeggen liever niet dat iemand liegt
Hoe denken factcheckers en andere journalistieke professionals over de principes, normen en doelen van factchecken? Die vraag onderzocht Paul Mena van de University of Florida, aan de hand van een online enquête onder medewerkers van factcheck-organisaties en redacteuren van nieuwsmedia in voornamelijk de VS. De respons (61) was niet overweldigend, maar Mena kan toch enkele zaken signaleren. Zo is er onder alle ondervraagden overeenstemming over de functies van factchecken, en het nastreven van een maatschappelijk doel of veranderen van politieke voorkeur hoort daar volgens de respondenten niet bij. Er is minder consensus over het gebruik van het woord ‘leugen’ om de uitkomst van de factcheck te labelen. Tweederde van de fact-checkers keurt het gebruik van dat woord af, terwijl maar 20 procent van de overige respondenten er zo over denkt. Het onderzoek is gepubliceerd in Journalism Practice (paywall); Poynter heeft een toelichting van Mena.
EU: nieuwe maatregelen tegen desinformatie
De Europese Commissie maakte afgelopen woensdag bekend vanaf januari maandelijks rapporten te willen ontvangen van Facebook, Twitter en Google over desinformatie. Het gaat daarbij expliciet om nepnieuwscampagnes vanuit Rusland. De commissie hoopt hiermee Europese kiezers bewust te maken van mogelijke beïnvloedingspogingen van buitenlandse partijen.
Verder zal de Commissie fors investeren in 'strategsche communicatie', waaronder ook de dienst EUvsDisinfo valt, die in Nederland ongunstig in het nieuws kwam door een aantal media aan te merken als verspreiders van Kremlin-propaganda. Daarnaast wordt begin volgend jaar een 'Rapid Alert System' opgezet om desinformatiecampagnes van buitenlandse origine te detecteren.
Ten slotte steunt de Commissie onafhankelijke factcheckers in de lidstaten door tools ter beschikking te stellen en een digitaal platform te ontwikkelen dat hen beter in staat zal stellen om samen te werken. (persbericht, actieplan)
En verder....
Twee journalisten van Brandpunt+ zijn erin geslaagd om de identiteit van een Facebookgebruiker te ontmaskeren die nepnieuws verspreidde over Zwarte Piet. Het blijkt het werk van een 46-jarige ex-cameraman uit Wageningen, die daar geld mee wilde verdienen. Je lees hier meer over het onderzoek.
De situatie in Nigeria met betrekking tot desinformatie lijkt steeds zorgwekkender te worden, met name nu de verkiezingen eraan komen. Veel nepnieuws wordt daar verspreid via WhatsApp. Poynter laat weten dat 16 Nigeriaanse mediaorganisaties zullen worden getraind om desinformatie aan te pakken.
Reuters heeft een speciaal rapport uitgebracht over desinformatie in Iran: een in Teheran gevestigd bedrijf heeft propaganda verspreid via minstens 70 websites in landen van Afghanistan tot Rusland. Amerikaanse bedrijven hebben daarbij geholpen.
Uit nieuw onderzoek blijkt dat bots slimmer zijn dan we denken. Ze worden steeds beter in het vermijden van detectiemaatregelen, vertonen meer 'menselijk gedrag'. Het wordt voor de mens dan ook steeds moeilijker om bots te onderscheiden van echte mensen.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur