Week 48 bij Nieuwscheckers: Twitter-trollen

Deze week bij Nieuwscheckers: Twitter-trollen, wisseldouches en Italiaans eten

Twitter-trollen promoten vanaf Balkan netwerk van anti-islamsites

Nieuwschecker Peter Burger spoorde in samenwerking met Maarten Schenk (Lead Stories) een netwerk van Twitter-trollen op. De accounts verzamelen zo veel mogelijk clicks voor twee commerciële, in Macedonië geregistreerde anti-islamsites. Overigens met succes: binnen tien dagen bereikten de berichten een potentieel publiek van 3,8 miljoen gebruikers.

Hollandse high

Kunnen cannabisgebruikers beter het bos ingaan om gratis mos te plukken voor dezelfde high? Uit een recent gepubliceerd onderzoek komt naar voren dat sommige mossoorten een werkzame stof (PET) bevatten die mogelijk hetzelfde effect heeft als wiet. PET is echter nog niet getest op mensen, en de mossen waarin deze stof zit groeien alleen in tropische en subtropische gebieden. Berichten over dit onderzoek zitten er flink naast.

Kosten burn-out

Op gezag van klinisch neuropsycholoog Erik Matser brachten verschillende media het bericht dat de maatschappelijke kosten van burn-out 20 miljard per jaar bedragen. De 20 miljard die Matser aanhaalt zijn echter opgebouwd uit een veel bredere groep van psychische gezondheidsproblemen. We beoordelen de bewering daarom als onwaar.

Wisseldouche en stijve spieren

“Stijve spieren na het sporten? Dit simpele douchetrucje helpt”, luidde de kop boven een artikel op de website van Margriet. Toch is dit trucje helemaal niet zo simpel, omdat het fysiologische effect van wisseldouches nog met veel vraagtekens is omgeven, beoordelen we de bewering als deels onwaar.

Dieet en stemming

Italianen hebben in vergelijking met andere Europeanen minder last van depressieve klachten. Maar is dat reden om te gaan eten als een Italiaan, zoals diverse media beweerden? Het onderzoek waarnaar de berichten verwijzen, ziet weliswaar een verband tussen voedingspatroon en gemoedstoestand, maar het advies om als een Italiaan te leven om depressie tegen te gaan, is te simplistisch.

Factchecks van andere media: Roestspook, eenzaamheid en de geur van kledingstukken van je partner

Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.

Werkt een kledingstuk met de geur van je partner stressverlagend?

Volgens Panorama en Het Laatste Nieuws kan het dragen van een kledingstuk met de geur van je partner stressverlagend werken. Eerder dit jaar schreven ook Metro en RTL Nieuws hierover. NUcheckt concludeert dat het goed mogelijk is dat je minder stress voelt als je de geur van je partner ruikt, omdat het een vertrouwde geur is. Maar ook andere vertrouwde geuren kunnen je kalmeren. Of de geur van een partner stress sterker verlaagt dan een ander geur, is niet bekend. Het is ook niet duidelijk of er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. De claim wordt als waarschijnlijk beschouwd, en de factcheck kan je hier lezen.

Worden nieuwe auto's volledig weggevreten door roest?

Het Algemeen Dagblad, De Telegraaf, Hart van Nederland en Radar meldden onlangs dat het 'roestspook' terug is van weggeweest, doordat een aantal automerken bezuinigt op corrosiepreventie. Met het roestspook wordt gerefereerd naar de jaren '80, toen auto's werden weggevreten door roest. De Volkskrant controleert of we ons daar echt zorgen om moeten maken. De conclusie: auto's worden tegenwoordig niet meer volledig weggevreten door roest. Dat wordt onder meer beaamd door corrosie-expert Arjan Mol van TU Delft, die uitlegt dat hij niet de indruk heeft dat auto's opeens veel meer gaan roesten.

Is eenzaamheid dubbel zo dodelijk als alcohol?

De Duitse psychiater Manfred Spitzer werd recent geinterviewd door Trouw naar aanleiding van zijn nieuwe boek 'Eenzaamheid: de niet erkende ziekte'. In het interview stelde hij dat eenzaamheid dubbel zo dodelijk is als drinken. NRC Checkt concludeerde echter dat die uitspraak ongefundeerd is. Dat niet-eenzame mensen ongeveer vier jaar langer leven dan eenzame mensen, beaamt ook Theo van Tilburg, hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit. Hij legt uit dat Spitzer gegevens uit verschillende onderzoeken heeft vergeleken en gecombineerd, maar dat kan niet zomaar. De factcheck lees je hier.

Onderzoek:

Een geweldig idee: terwijl je op televisie kijkt naar een politicus die een speech houdt, verschijnt in beeld welke uitspraken wel en niet kloppen. Zo kan je mooi zien of de politicus je onwaarheden op de mouw wil spelden.

De Amerikaanse Duke University is bezig met het ontwikkelen van technologie die dit mogelijk moet maken. Maar zitten mensen er wel op te wachten? En hoe presenteer je die factchecks in beeld? Om die vragen te beantwoorden is een onderzoek gedaan, waarover onderzoeksleider Bill Adair schrijft op NiemanLab.

De belangrijkste bevindingen:

• Kijkers zijn enthousiast: ze vinden het een aanwinst dat je meteen kan zien of politici tijdens speeches en debatten de waarheid vertellen.

• Kijkers willen de factchecks onderaan in beeld krijgen en niet ergens in een hoek van het beeldscherm.

• Er ontstaat verwarring bij mensen als een politicus een uitspraak doet waarbij geen factcheck in beeld verschijnt. De kijkers veronderstellen dat het dan wel zal kloppen wat de politicus zegt, maar de echte reden is dat er geen factcheck voorhanden is waaruit blijkt of het wel of niet klopt.

• Als er niet bij staat wie de factchecks heeft gedaan, gaan kijkers twijfelen. Voor de geloofwaardigheid moet zichtbaar zijn van welke organisatie de factchecks afkomstig zijn. Ook zodat mensen eventueel de uitgebreidere factchecks op internet kunnen opzoeken.

En verder....

• Weet je nog? Dat er begin dit jaar commotie was over EUvsDisinfo, de instantie van de EU die Russische desinformatie opspoort? Want deze club had Nederlandse media op een lijst gezet van sites die Russisch nepnieuws publiceerden. Dat zal niet meer gebeuren, meldt de NOS, want EU-ambtenaren hebben aan ambtenaren van minister Ollongren beloofd dat ze zich voortaan alleen nog maar richten op Russische media en media in buurlanden van Rusland.

• In vergelijking met traditionele media scoren social media wat vertrouwen betreft relatief laag, en vooral bij Facebook leidt dat in Nederland tot dalend gebruik, blijkt uit de Newcom VertrouwensMonitor 2018. “Meer dan bij andere social media geven deelnemers aan dat ze het platform niet vertrouwen (35 procent) of vinden dat er te veel nepnieuws voorbijkomt (28 procent) of de berichten niet betrouwbaar vinden (24 procent).”

• In Nigeria is CrossCheck gelanceerd: een samenwerking van 16 mediaorganisaties, die de handen ineen slaan om mis- en desinformatie op sociale media in de aanloop naar de verkiezingen in 2019 te bestrijden.

• Tot slot een leestip voor het weekend: het geweldige dubbelportret dat de BBC publiceerde van twee forse mannen met baarden. De ene, de Amerikaan Christopher Blair, is groot geworden met het bedenken van nepnieuws. De andere, de Belg Maarten Schenk, debunkt het nepnieuws in razend tempo met zelf ontwikkelde software.

Agenda

Op 13 december geeft Nieuwschecker Alexander Pleijter in Brussel een lezing over het belang van factchecken. Je kan er gratis en voor niks bij aanwezig zijn, maar je moet je wel aanmelden, uiterlijk 6 december.

Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!

Peter Burger, coördinator

Alexander Pleijter, coördinator

Fiorella Opromolla, redacteur

Arno van 't Hoog, redacteur