Week 47 bij Nieuwscheckers: Spinnen verjagen met munt, files door elektrisch rijden, kindermisbruik in Cambodja en zorgen om verspreiding nepnieuws
Deze week bij Nieuwscheckers: spinnen wegjagen met pepermunt en files door elektrisch rijden
Spinnen wegjagen
Volgens verschillende media, waaronder Glamour, Flair en NSMBL, kan je spinnen verjagen met de geur van munt. Dat zou de uitkomst zijn van een onderzoek. Wij kwamen echter tot de conclusie dat de claim onwaar is. Inderdaad, de geur van pepermuntolie schrikt sommige spinnensoorten af, maar de geur van muntthee of gekneusde muntbladeren is waarschijnlijk niet sterk genoeg. Zelfs als er sprake is van een een zeer sterke, afschrikwekkende muntgeur, dan nog zouden spinnen niet makkelijk de weg naar buiten kunnen vinden. De hele factcheck lees je hier.
Elektrisch rijden
De Telegraaf beweerde onlangs dat elektrische auto's voor meer files zorgen. Zuinig rijden levert een belastingvoordeel op, en omdat het goedkoper wordt zullen meer mensen de auto pakken. Zolang het huidige belastingvoordeel blijft bestaan, klopt de claim inderdaad. Dat lijkt echter niet waarschijnlijk wanneer de overheid het wegvallen van miljarden euro's aan accijnzen op brandstof gaat voelen. Voor nu gaat het dus om files op papier, maar als ze ook op het asfalt verschijnen, kunnen ze door overheidsmaatregelen worden geremd. Hier de factcheck.
Factchecks van andere media: Kindermisbruik in Cambodja en meisjes eerder in de puberteit door sociale media?
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Kindermisbruik in Cambodja
Diverse media berichtten begin deze week dat Nederlanders in de top drie staan als het gaat om de nationaliteit van mensen die zich in Cambodja aan kinderen vergrijpen. Amerikanen staan op nummer 1. De informatie is afkomstig uit een persbericht van hulporganisatie Terre des Hommes. NRC checkt controleerde de uitspraak en concludeerde dat die ongefundeerd is. De reden: dat Nederlanders in de top drie staan, is slechts gebaseerd op een bewering van de vicegouverneur van Siem Reap, een toeristische provincie in het noordwesten van Cambodja: er is geen officieel lijstje. Daarnaast is het aannemelijk dat sekstoerisme naar Cambodja is toegenomen, maar ook dat kan niet ondersteund worden met cijfers.
Puberteit en sociale media
Vorige week publiceerde Welingelichte Kringen een bericht waarin staat dat meisjes eerder in de puberteit komen door sociale media. In het artikel wordt beweerd dat sociale media ervoor zorgen dat de hersenen van jonge kinderen te veel worden geprikkeld. Dat zou ervoor zorgen dat meisjes eerder puberteitsverschijnselen vertonen. Maar NUcheckt constateert dat die uitspraak ongefundeerd is. Meisjes worden inderdaad eerder ongesteld dan vijftig jaar geleden, maar het is niet duidelijk waardoor dat komt. Er zijn in ieder geval geen aanwijzingen dat sociale media daaraan bijdragen.
Invloed liefdesleven moeder op kinderen
De Volkskrant hield zich afgelopen week bezig met berichten van Engelstalige media. De Daily Mirror, Telegraph en The Atlantic beweren namelijk dat mensen bij wie een vaste relatie vaak strandt, dat te danken hebben aan het feit dat dat bij hun moeder vroeger ook zo ging. Moeders geven wel degelijk relatietrekjes door aan hun kinderen, maar in tegenstelling tot de berichtgeving is die invloed niet bijzonder sterk of per se groter dan die van vaders of van het inkomen van de ouders.
Onderzoek: Bots helpen desinformatie viraal te gaan
Bots spelen een belangrijke rol in de verspreiding van artikelen met desinformatie via social media, melden Shao en collega’s in Nature Communications. De studie bekeek de verspreiding van meer dan vierhonderdduizend artikelen van ‘low credibility sources’ via 14 miljoen tweets, tussen mei 2016 en maart 2017. Analyse werd verricht met Hoaxy. De conclusie luidt dat relatief kleine aantallen bots succesvol zijn in de periode kort na publicatie van een artikel, hun activiteit helpt dan berichten viral te gaan. ScienceNews en NBCNews geven een compacte samenvatting van de studie.
Hoe de 'informatiecrisis' aan te pakken? Daarover gaat het rapport dat de London School of Economics deze week uitbracht. Volgens de auteurs staat het vertrouwen van Engelse burgers in informatie bloot aan 'five giant evils': verwarring, cynisme, fragmentatie, onverantwoordelijkheid en apathie. De voornaamste aanbeveling is de oprichting van een onafhankelijke 'platformwaakhond' om Google, Facebook, Twitter en andere platforms te monitoren, te betalen met heffingen die de overheid oplegt aan die bedrijven zelf.
Uit nieuw onderzoek blijkt dat mensen die negatieve associaties hebben bij nieuwsmedia, er minder goed in slagen om een neppe headline te signaleren en het onderscheid te maken tussen nieuwsberichten en opinie. In dit artikel van NiemanLab wordt toegelicht hoe het onderzoek is uitgevoerd, en waarom onderwijs een rol speelt in het herkennen van nepnieuws.
Poynter schrijft over een nieuw onderzoek waaruit blijkt dat Twitter bots verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de verspreiding van desinformatie tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016. Maar ze kunnen echter ook bijdragen aan de verspreiding van factchecks en geverifieerde informatie. De onderzoekers gebruikten Hoaxy en Botometer om desinformatie op te sporen, en analyseerden 14 miljoen tweets en 400.000 gedeelde artikelen op Twitter.
En verder....
Al bijna dertig jaar houdt Nieuwschecker Peter Burger zich bezig met de betrouwbaarheid van verhalen. Kort geleden ontving hij als bekroning op zijn werk de Piramidependelprijs, en Universiteit Leiden interviewde hem naar aanleiding daarvan.
Uit een peiling van EenVandaag blijkt dat 55 procent van de jonge mensen zich zorgen maakt over de verspreiding van nepnieuws. Ook geeft 92 procent van de 1651 deelnemers aan wel eens nepnieuws te zijn tegengekomen, met name op sociale media. Hier lees je meer over het onderzoek.
The Guardian publiceerde afgelopen zondag een interessante longread over pratende bots. De technologie is tegenwoordig zo ver ontwikkeld, dat het vaak moeilijk te achterhalen is of je met een mens of geautomatiseerde bot praat. Ook de relatie tussen bots en desinformatie komt aan bod in het artikel.
Nu.nl experimenteert met commentatoren die de berichtgeving verbeteren door nieuws van aantekeningen te voorzien. Het systeem is opgezet door de non-profit startup Make Media Great Again (MMGA).
Hoaxy is een tool waarmee je aan de hand van zoektermen het verkeer van hoaxes op Twitter kan visualiseren. Je kan onder meer zien hoeveel er in een bepaalde periode over getweet is, wie de bron is en hoe het zich heeft verspreid.
Agenda
Op donderdag 29 november vindt de 'CID Conferentie: Kansen voor Nieuw Den Haag' plaats. Nieuwscheckers Alexander Pleijter zal daar, samen met andere academici, een sessie geven genaamd 'Fake News & Micro-targeting'. De relatie tussen de digitale wereld en democratie zal worden besproken, en hoe die twee elkaar kunnen versterken. Meer informatie is hier te vinden.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur