Week 43 bij Nieuwscheckers: kans op Parkinson en Alzheimer
Deze week bij Nieuwscheckers: hersenziekten bij vrouwen
Parkinson, Alzheimer en beroerten: boven de 45 jaar krijgt bijna de helft van de vrouwen een ongeneeslijke hersenziekte, berichtten diverse media. Dit percentage komt uit een analyse van diagnoses in medische dossiers van een grote groep Rotterdammers. Vijftig procent lijkt op het eerste gezicht hoog, maar klopt wel, en ligt in dezelfde ordegrootte als het risico op kanker en hart- en vaatziekten. Wel zorgt de term ‘ongeneeslijk’ bij een lekenpubliek waarschijnlijk voor een schrikeffect, terwijl de studie alleen kijkt naar diagnoses en niet naar ziekteverloop, symptomen of behandeling.
Factchecks van andere media: hooligans
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Glas water naast je bed: gevaarlijk?
NU.nl checkte de bewering: "Het is ongezond om uit een glas water te drinken dat de hele nacht naast je bed heeft gestaan." Er zouden dan toxines en bacteriën inzitten. Een geraadpleegde microbioloog veegt die bewering in de prullenbak: de chemische samenstelling van water verandert 's nachts inderdaad een beetje, en er kan bacteriegroei optreden, maar beiden zijn onschadelijk. Het oordeel luidt daarom: onwaar.
Onvergetelijk lettertype
Onderzoekers van de RMIT-universiteit in Melbourne beweren een font te hebben ontwikkeld - Sans Forgetica - dat het makkelijker maakt om teksten te onthouden. Het onderzoek is nog niet gepubliceerd, maar de onderzoekers delen al wel de resultaten met de Volkskrant. Nederlandse onderzoekers die ernaar kijken zijn niet onder de indruk. 'Er is geen overtuigend bewijs dat mensen teksten in Sans Forgetica beter onthouden.'
Toe- of afname van geweld voetbalsupporters?
Ondanks politieoptreden wordt het geweld in en rond voetbalstadions niet minder, aldus het NOS Journaal naar aanleiding van rellen in Breda. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren toont in een stuk op De Nieuwe Reporter met cijfers en fraaie visualisaties aan dat politieinzet en supportersgeweld juist zijn afgenomen.
Eerder gecheckt, toch weer online
Sommige onware berichten blijven herhaaldelijk de kop opsteken, dus voegen we vanaf nu op onregelmatige basis deze rubriek toen aan de nieuwsbrief. Deze week beweert Cosmopolitan dat mensen die veel kaas eten dunner zijn. Nieuwscheckers onderzocht die claim al in juni van dit jaar, en toen bleek het onwaar.
Wetenschappelijk onderzoek
Beweringen over vaccinatie
Hoogleraar computationele lexicologie Piek Vossen (VU Amsterdam) wil software ontwikkelen die het publiek debat over vaccinaties kan helpen bij het scheiden van zin en onzin rond online bronnen, claims en argumenten. Vossen wil met andere onderzoekers binnen vijf jaar een ‘perspectiefkaart’ ontwikkelen die beweringen toetst en zo helpt navigeren in een online zee van halve waarheden en slecht onderbouwde beweringen. “Het aantal claims over vaccinaties is beperkt en het debat is veel overzichtelijker dan bijvoorbeeld dat over de Brexit of over vluchtelingen”, aldus Vossen.
Amerikaanse studenten: moeite met nepnieuws
Onderzoekers van het Project Information Literacy hebben een survey gedaan onder bijna zesduizend Amerikaanse studenten, een generatie die opgroeit met snelle, hapklare online informatie. Het onderzoek brengt meerdere interessante uitkomsten. Zo stelt 45 procent van de ondervraagden moeite te hebben om echt nieuws van nepnieuws te onderscheiden. Verder signaleren de onderzoekers dat onderwijs gericht op het beoordelen van academische informatie maar beperkt nut heeft op social media. NiemanLab vat het onderzoek goed samen.
Fake nieuws op Twitter rond presidentsverkiezingen VS
Knight Foundation heeft een uitgebreide analyse laten verrichten naar wat onderzoekers zelf een ‘fake news’ ecosysteem noemt rond de verkiezingen in 2016. De paper wordt begeleid door een fraaie, interactieve samenvatting. Onderzoekers haalden miljoenen tweets van 700.000 accounts door de data-molen. In de periode in aanloop naar de verkiezingen werden 6,6 miljoen tweets verzonden die gelinkt kunnen worden aan sites die regelmatig nepnieuws en samenzweringen verspreiden. In de periode erna leverde een oogst van nog eens 4 miljoen. De overgrote meerderheid van die Twitter-accounts is nog actief, stellen de onderzoekers.
Vertrouwen in nieuws
“A hostile relationship between the people and the press is hardly new”, schrijft Seth C. Lewis, onderzoeker van digitale innovatie en ontwikkelingen in de media, in een recent verschenen essay (vooralsnog achter een betaalmuur) Hij gaat in op het afnemende vertrouwen in media, en de recente toename in regelrecht dedain en animositeit. Lewis betoogt dat wat we nu meemaken geen uitzondering is als je de persgeschiedenis in ogenschouw neemt. De huidige afname is dus geen eenvoudige uitkomst van meer autoritaire leiders en social media. De oplossing zoekt Lewis in ‘relational journalism’, met meer nadruk op zinvollere relaties met het publiek.
En verder....
The Conversation, website op het raakvlak van universiteit en journalistiek, kondigt aan rond de verkiezingen in de Australische deelstaat Victoria extra energie te steken in factchecks. De redactie geeft tips en aanwijzingen waar lezers op moeten letten en hoe ze claims en beweringen kunnen aandragen.
Slecht nieuws voor copy-paste platforms, die reguliere nieuwssites kannibaliseren: Facebook gaat berichten met zogenaamde scraped-content lagere rankings geven in de News Feed. Facebook-algoritmen kijken daarbij ook naar andere trash-signalen zoals clickbait-koppen en pagina’s die overlopen van de advertenties.
Tegelijkertijd maakt Facebook bekend dat berichten met valse koppen minder prominent getoond zullen worden, ook al is de inhoud van het bericht eronder wel grotendeels juist.
De Britse regering doet met onmiddellijke ingang de term ‘fake news’ in de ban in officiële publicaties en beleidsdocumenten. Door ‘misinformation’ of ‘disinformation’ te gebruiken hoopt men verwarring rond dit onderwerp tegen te gaan.
De NOS blunderde met een profiel van George Soros, dat antisemitische complottheorieën echoot over de Hongaars-Amerikaanse miljardair. Het portret bevatte onder andere de zin: 'De jood Soros steunt organisaties die regeringen openlijk bekritiseren en heeft zijn tentakels ver uitgestrekt in zowel de Europese als de Amerikaanse politiek.' Hoofdredacteur Marcel Gelauff erkende de fout en het artikel werd aangepast.
Tot slot: is dit echt een foto van Justin Bieber die een burrito overdwars opeet? Buzzfeed ging tot het gaatje om het uit te zoeken.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur