Week 42 bij Nieuwscheckers: vleesetende bacteriën en Russische trollen
Deze week bij Nieuwscheckers: Telegraaf gekannibaliseerd, vier persoonlijkheden en depressie-detectie
Foute foto's van aangetaste lichaamsdelen door vleesetende bacterie
De clickbaitsite Viralonline kopieerde zonder toestemming een artikel over vleesetende bacteriën met bijbehorende foto van De Telegraaf. De site verrijkte het artikel met een paar extra alarmerende zinnen en gruwelijke foto's van lichaamsdelen die aangetast zouden zijn door de bacterie. We spoorden de oorspronkelijke bronnen op, en constateerden dat het helemaal niet om foto's gaat van mensen die door de vleesetende bacterie zijn getroffen. Lees de complete factcheck hier.
Zijn er maar vier persoonlijkheidstypes?
Er bestaan slechts vier persoonlijkheidstypes, beweerde Margriet onlangs op grond van nieuw onderzoek: ‘gemiddeld’, ‘gereserveerd’, ‘rolmodel’ of ‘egocentrisch’. We concludeerden echter dat die uitspraak maar deels waar is. De reden: andere wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat de variatie in psychologische kenmerken veel groter is. Ook is het in de praktijk moeilijk om individuen in te delen. Lees onze factcheck hier.
Smartphone als depressie-detector
Een app op je telefoon kan uit de snelheid waarmee je klikt, swipet en scrollt afleiden of je depressief bent. Dat vertelde de ontwikkelaar van die app, neurowetenschapper Tom Insel, in de Volkskrant. Nederlandse depressieonderzoekers zijn sceptisch: mensen met een depressie reageren doorgaans trager, maar de onderzoekers betwijfelen of een app op basis van zo'n groepskenmerk depressie kan diagnosticeren bij individuen. Lees onze factcheck hier.
Factchecks van andere media: cruiseschepen, bierskelet en verboden liederen
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Uitstoot cruiseschip net zoveel als miljoen auto's
"De uitstoot van één cruiseschip staat gelijk aan die van een miljoen auto’s", schreef Trouw-columnist Sylvain Ephimenco. Dat is waar, constateerde de Volkskrant: cruiseschepen vervuilen enorm en stoten als het op zwavelstofdioxide aankomt, dus evenveel uit als miljoenen auto's.
Verbod op Russische liedjes in Oekraïense provincie Lviv?
In september meldden diverse internationale en Russischtalige media dat de Russische taal en liedjes verboden zijn in de Oekraïense provincie Lviv. Er is echter geen sprake van een verbod: de regionale politie van Lviv laat aan NRC Checkt weten dat er wel een tijdelijk verbod geldt op de inzet van Russischtalige ‘cultuurdragers’ in openbare gelegenheden. NRC beoordeelt de uitspraak daarom als half waar.
Maakt bier je botten sterker?
Eerder schreven Quest en The Guardian er ook al over, maar NUcheckt signaleerde recent hetzelfde bericht op de Vlaamse website Zita.be: bier is goed voor je botten. Bij het onderzoek waar de website naar verwijst, is echter niet gekeken naar het effect van bier drinken op de botten. Bovendien is het wél bewezen dat alcohol slecht is voor je botten. Dat laatste effect is vermoedelijk groter. NU.nl bestempelt de claim dan ook als onwaarschijnlijk.
Twitter geeft 10 miljoen trollentweets vrij
Donderdag gaf Twitter 10 miljoen tweets vrij van Russische en Iraanse trollen. Het Russische deel bevat ongeveer 9 miljoen tweets van 3.841 accounts, afkomstig van het Internet Research Agency. Een aanzienlijke uitbreiding ten opzichte van de 3 miljoen trollentweets die al eerder openbaar werden. Uit de eerste analyses - onder andere door het Digital Forensic Research Lab van de Atlantic Council en door het team van Kate Starbird (University of Washington) - blijkt dat de trollen al lang voor de Amerikaanse verkiezingen van 2016 actief waren. De oudste tweets gaan terug tot 2009. Ook richtten ze zich tot 2014 vooral op een Russisch publiek; Engelstalige tweets worden vanaf 2015 prominent.
Buiten de VS hadden de trollen geen invloed op het publieke debat. Ze verstuurden 100.000 Duitse tweets, maar 90 procent daarvan bestond uit geautomatiseerde retweets van Duitse nieuwsberichten. Ook in Nederland is de impact ondanks herhaalde waarschuwingen van autoriteiten minimaal: uit een snelle analyse van NRC bleek dat de trollen de dag na het neerschieten van MH17 het recordaantal van 57.500 tweets verstuurden, waarvan slechts 4 in het Nederlands.
Wetenschappelijk onderzoek: digitalisering en democratie
Rond de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 onderzocht een team van de TU Delft de invloed van sociale media, algoritmen en micro-targeting op de democratie. Zij constateerden vooral potentiële maar ernstige bedreigingen voor het democratisch proces. De mogelijkheden van micro-targeting worden steeds verfijnder, maar de controle daarop is in handen van bedrijven.
Bots en desinformatie hadden geen sterke invloed op het discours, maar de algoritmen van Youtube en Twitter - die zich ook onttrekken aan controle - schotelen zwevende kiezers disproportioneel vaak populistisch-rechtse video's voor. Hoewel de meeste Youtube-aanbevelingen nieuwsorganisaties betroffen, bestond een derde uit pro-PVV en FvD-materiaal, ook als men op andere partijen zocht. (Samenvatting, rapport)
En verder....
Brandpunt+ demonstreerde het gevaar van misleidende politieke advertienties op Facebook: advertenties met valse informatie over stemprocedures en politici, bestemd voor aanhangers van een van de partijen, werden goedgekeurd door Facebook.
Facebook zal valse informatie verwijderen bij de tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten, die volgende maand plaatsvinden. Het gaat vooral om misleidende berichten over voorwaarden om te stemmen en om nepnieuws over geweld en lange rijen bij stembureaus, aldus persbureau Reuters.
Om kiezers weerbaar te maken tegen mogelijke desinformatie bij de aanstaande verkiezingen voor Provinciale Staten en het Europarlement kondigt minister Ollongren een bewustwordingscampagne aan. Ook zal ze onderzoek laten doen naar de invloed van Facebook en Google.
Twee derde van de Amerikanen weet wat 'bots' zijn, schrijft Niemanlab op basis van recent onderzoek. Slechts 47 procent denkt ze ook te kunnen herkennen en maar 7 procent van de 4.581 ondervraagden is daar zeker van.
Een boek met 'de mooiste, beste en meest inspirerende Nederlandse toespraken' werd na verschijning direct uit de handel genomen toen bleek dat een speech van Jan-Peter Balkenende een satirische column was, gericht tégen de oud-premier. Balkenende hield inderdaad een omstreden toespraak over de VOC-mentaliteit, maar hij zei niet: 'Ook brachten onze mannen van stavast vele Afrikaanse talenten naar Nederlands Nieuwe Wereld. Helemaal van de overkant van de oceaan. Werk was er genoeg in die tijd. Iedereen kon meedoen, betaald of onbetaald.'
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur