Week 40 bij Nieuwscheckers: Bijwerkingen door medicijntekort, het publiek van nepnieuwssites en veel meer
Deze week bij Nieuwscheckers: Medicijntekort, Fortnitescheidingen en meer
IS stoppen met roken moeilijker dan afkicken van cocaïne?
Afgelopen maandag was de aftrap van 'Stoptober', de maand waarin rokers 28 dagen proberen te stoppen met roken. Het Algemeen Dagblad maakte een artikel over de ernst van een rookverslaving, met als kop: 'Stoppen met roken is moeilijker dan afkicken van cocaïne'. Dat heeft de betreffende verslavingsarts niet letterlijk zo gezegd, en de uitspraak is bovendien niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Onze factcheck lees je hier.
Meer bijwerkingen door medicijntekort?
Volgens diverse media zouden mensen meer last hebben van bijwerkingen van medicijnen, doordat zij genoodzaakt zijn over te stappen naar alternatieven vanwege een groot medicijnentekort. Uit onze factcheck blijkt echter dat niet is vastgesteld of mensen meer last hebben van bijwerkingen.
Baankans sinds de sluiting van sociale werkplaatsen
50PLUS-Kamerlid Corrie van Brenk stelde in een column dat de kans op het vinden van een baan voor langdurig werklozen sterk is gedaald, sinds de sluiting van sociale werkplaatsen. Haar uitspraak blijkt echter gebaseerd op cijfers van vier jaar geleden, en die zijn niet te vergelijken met het huidige economische klimaat.
Fortnite en echtscheidingen
Kort geleden publiceerden verschillende media dat Fortnite en andere online games vijf procent van de scheidingen in het Verenigd Koninkrijk veroorzaken. Een Britse hoogleraar die echtscheidingsaanvragen onderzoekt, zet er de nodige vraagtekens bij. Bovendien heeft de bron in het verleden soortgelijke uitspraken gedaan over andere games. Het bericht heeft alle kenmerken van clickbait en we beschouwen het daarom als onwaar .
Val je meer af als je sport voor het ontbijt?
Volgens Cosmopolitan zou uit onderzoek blijken dat je meer afvalt als je sport op een nuchtere maag. Het onderzoek keek echter naar het effect van 's ochtends sporten op diabetes-verschijnselen bij mensen die veel vet eten. 'Gewichtsverlies' komt niet ter sprake, en we leggen uit waarom we de claim als onwaar beschouwen.
Gemeentelijke schuldhulpverlening
"Een op de drie mensen in de schulden kan om verschillende redenen niet terecht bij de schuldhulpverlening", zei CDA-Tweede Kamerlid René Peters recent. Uit twee rapporten blijkt inderdaad dat 30 tot 50 procent van de mensen die aankloppen bij de gemeentelijke schuldhulpverlening, inderdaad wordt geweigerd in het toelatingsproces.
Factchecks van andere media
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Afgelopen donderdag was het Werelddierendag, en in het kader daarvan stelde Stichting Wakker Dier in het nieuwe reclamespotje dat we 500.000 dieren kunnen redden door op één dag geen vlees te eten. De Volkskrant concludeerde - op basis van opgevraagde gegevens - dat Nederland inderdaad gemiddeld 500.000 dieren per dag eet. Maar door één dag geen vlees te eten, is het niet zeker dat er acuut zoveel dieren worden uitgespaard.
"Wie voor zijn vierde geen Nederlands spreekt, haalt achterstand nooit meer in", zei VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff bij Pauw. Dat geldt volgens hem voor de kinderen die opgroeien in wijken waar veel mensen een niet-westerse achtergrond hebben. NRC concludeert dat kinderen die voor hun vierde geen Nederlands spreken, niet per definitie een achterstand oplopen. Maar de kinderen in de wijken die Dijkhoff bedoelt, hebben het wel moeilijker.
Griepprik en alzheimer
De herfst is begonnen, en veel Nederlanders worden dan ook ingeënt tegen de griep. Op verschillende sites verschenen berichten waarin staat dat de griepprik vervelende bijwerkingen heeft, en zelfs de kans op alzheimer vergroot. NUcheckt concludeerde dat er echter geen gepubliceerd onderzoek is waaruit dat blijkt, en noemt het daarom zeer onwaarschijnlijk.
Wetenschappelijk onderzoek
Wat maakt dat mensen nepfoto's herkennen?
Het is tegenwoordig doodeenvoudig om foto's te manipuleren. Op sociale media doen dan ook regelmatig gemanipuleerde foto's de ronde, maar niet iedereen heeft door dat de foto's nep zijn. Een interessante vraag is: op basis waarvan beoordelen mensen of een foto geloofwaardig is? Om daarachter te komen deden Amerikaanse onderzoekers een uitgebreid experiment waarbij ze mensen verschillende gemanipuleerde nieuwsfoto's lieten zien.
Een greep uit de bevindingen:
Het maakt voor de geloofwaardigheid niet uit of een foto van een betrouwbare of onbetrouwbare bron komt.
Het maakt ook niet uit of de foto is gepubliceerd door een nieuwsorganisatie of zomaar een individu.
Het aantal shares en likes die een foto heeft gekregen, heeft ook geen invloed op de geloofwaardigheid.
Wat wel uitmaakte is of mensen beschikken over fotografie-, beeldbewerking- of internetvaardigheden. Als dat het geval is twijfelen ze sneller aan de geloofwaardigheid van beeld.
Vooral de vaardigheden waarover personen beschikken bepalen de geloofwaardigheid en niet de kenmerken van berichten of foto's.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift New Media & Society (niet gratis toegankelijk).
Wie delen factchecks op sociale media?
Onderzoekers hebben zich gebogen over de vraag welke mensen politieke factchecks delen op sociale media. Het onderzoek is gedaan onder Amerikanen met zowel een Twitter- als Facebookaccount. Een klein deel heeft ooit een factcheck op zijn of haar timeline gedeeld: 11 procent. Mensen met een grote politieke interesse zijn het meest geneigd om politieke factchecks te delen. Vooral als de conclusie van de factcheck in hun straatje past. Een factcheck die Trump ongelijk geeft zal dus gedeeld worden op sociale media door mensen die hem toch al niks vinden.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Communication Monographs (niet gratis toegankelijk).
Het publiek van nepnieuwssites
Sinds Trump tot president in de VS werd verkozen, zijn er volop zorgen over de verspreiding en invloed van nepnieuws. Het bereik zou groot zijn een ook de invloed zou groot zijn. Had Trump immers niet dankzij nepnieuws de presidentsverkiezing gewonnen?
Uit een analyse van Amerikaanse onderzoekers komt een ander beeld naar voren. Ze doken in de gegevens van een miljoen Amerikaanse internetgebruikers en stelden vast dat het bereik van nepnieuwssites vele malen kleiner is dan van gerenommeerde nieuwssites als die van de New York Times en Washington Post.
Bovendien zijn de meeste bezoekers van nepnieuwssites niet erg loyaal: ze komen er incidenteel, voornamelijk via sociale media en maar weinig via de homepage. Daarnaast bezoeken ze serieuze nieuwssites veel vaker en ook gerichter, namelijk via de homepage in plaats van via sociale media.
De bezoekers van nepnieuwssites vormen een beperkte groep die zich kenmerkt door intensief internetgebruik. Zo spenderen ze veel tijd aan Google en Facebook.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift New Media & Society (niet gratis toegankelijk).
En verder....
Google wil het makkelijker maken om factchecks te vinden. Daarom maakt het bedrijf een speciale zoekmachine voor factchecks.
Buzzfeed meldt dat Singapore een wet voorbereidt die het verspreiden van nepnieuws moet tegengaan. Saillant detail: in Singapore zetelen de Aziatische hoofdkantoren van Facebook, Google en Twitter, en deze bedrijven verzetten zich juist met hand en tand tegen dit soort wetgeving.
Drie Amerikaanse wetenschappers schreven nepartikelen om bloot te leggen hoe het publicatiesysteem werkt in sociaal-wetenschappelijke vakgebieden als genderstudies, queer theory en postkolonialisme. Vier artikelen bleken de kwaliteitsbeoordeling te hebben doorstaan en zijn reeds online gepubliceerd door vaktijdschriften (en deels alweer teruggetrokken).
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur