Week 37 bij Nieuwscheckers: Vermiste personen en racisme
Deze week bij Nieuwscheckers: vermissingen en laatkomers
Berichten over vermiste witte mensen worden veel vaker gedeeld, en de oorzaak daarvan is racisme, stelt Brandpunt+ op basis van data van het Twitter-account @vermistpersoon, en de Facebook-pagina ZoekJeMee. Er is weliswaar een verschil te zien tussen de retweet-frequentie van berichten over 17 niet-witte vermisten en 33 witte vermisten, maar er zijn meer potentiële oorzaken die dat verschil kunnen verklaren. Daarom is deze kleine dataset niet te vertalen in de claim dat racisme het delen van berichten op Twitter in het algemeen stuurt. Het is ook niet uit te sluiten dat racial bias wél een rol speelt, want dat fenomeen is bekend uit onderzoek naar nieuwsselectie door traditionele media. Deze bewering wordt daarom beoordeeld als niet te checken.
Woensdag 5 september was het internationale ‘Te laat kom dag' of ‘Be late day’. RTLNieuws (EditieNL) bracht een artikel dat stelt dat vooral aantrekkelijke vrouwen die zich hieraan schuldig maken. Maar die bewering wordt niet ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Sterker, het is de persoonlijke opinie van psycholoog Jeffrey Wijnberg, die bij navraag vertelt dat er geen enkele onderbouwing achter zit.
Kippenstress, multitasken en een kat in de rouw
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Is het echt zo dat vrijeuitloopkippen méér last hebben van stress dan kippen in een stal? Voedseldeskundige Louise O. Fresco beweerde dat in een NRC-column. Uit onderzoek blijkt dat uitloopkippen inderdaad lijden onder stress door ziektes en aanvallen van roofvogels en vossen, maar er is geen vergelijking met de stress die stalkippen ondergaan. Ongefundeerd, zegt NRC Checkt.
‘Als mensen multitasken in de klas, gaan die gemiddeld 1 tot 1,5 punt achteruit.’ Dat beweerde hoogleraar onderwijspsychologie Paul Kirschner. Dat gebruik van telefoons en tablets in de klas slecht is voor de leerprestaties is meer dan eens onderzocht. De uitspraak klopt, oordeelde NRC Checkt.
Een Chinees echtpaar dat vier jaar kinderloos was, meldde zich bij een arts. Die ontdekte de oorzaak: 'Het stel bleek al die jaren gebruik te maken van de "verkeerde opening".' Aldus De Telegraaf en andere Nederlandse en Vlaamse media. Factcheckers van Libération vroegen het na bij de bron waar alle westerse media naar verwezen, de Guiyang Evening News. Daar bleken zowel het bericht als de journalist onbekend.
Dit tranentrekkende poezenfilmpje uit Turkije werd al meer dan 30 miljoen keer bekeken - maar het is fake. De kat kijkt niet naar zijn overleden baasje, maar naar een video van een kat en en schildpad. EditieNl zette het filmpje op Youtube, Facebook en Twitter, maar moest snel rectificeren. Lees de check bij HOAXmelding.
Wetenschappelijk onderzoek: Twitter-debat over MH17 en vertrouwen in nieuws
Hoewel overheden, media en onderzoekers veel aandacht hebben voor politieke beïnvloeding door andere staten, spelen burgers een onderschatte rol in geopolitieke discussies op Twitter. Uit een studie van tweets over de toedracht van de MH17-crash (gepubliceerd in International Affairs) blijkt dat burgers de meest actieve discussiedeelnemers waren, niet nieuwsmedia of overheidsinstanties.
Veel Amerikanen, vooral Republikeinen, zeggen dat ze hun vertrouwen in het nieuws zijn kwijtgeraakt, aldus een rapport van de Knight Foundation. Meestgenoemde redenen: ze vonden het nieuws bevooroordeeld, onnauwkeurig en te weinig transparant. Ze wantrouwden partijdige nieuwsmedia die niet hun politieke mening vertegenwoordigden - maar ook partijdige nieuwsmedia die dat wel deden.
Ruim de helft van de Amerikanen denkt dat het nieuws dat ze via social media consumeren grotendeels onnauwkeurig is. Dat meldt Pew Research Centre op basis van de recente survey News Use Across Social Media Platforms 2018. Het onderzoek laat zien dat het gebruik van social media als nieuwsbron blijft groeien, terwijl nieuwsconsumenten zich wel zorgen maken over de betrouwbaarheid. Toch zeggen veel meer mensen dat deze nieuwsbron hen eerder helpt dan verwart. Tot slot zijn er opvallende verschillen tussen Republikeinen en Democraten. Republikeinen stellen dat 72 % van het nieuws op social media grotendeels onbetrouwbaar is, tegen 46 % van de democratische stemmers. NiemanLab geeft een beknopte samenvatting van de onderzoeksresultaten.
Nieuw boek voor journalisten in opleiding
Journalism, 'Fake News' & Disinformation is een handboek voor beginnende en gevorderde journalisten en hun opleiders, gratis ter beschikking gesteld door Unesco. Het boek is geschreven door experts en bevat zowel achtergronden met massa's verwijzingen naar studies en rappporten, als praktische aanwijzingen voor - bijvoorbeeld - het checken van de herkomst van foto's en video's. Een bonus voor opleiders zijn de lesplannen waar elk hoofdstuk mee afsluit.
En verder....
Factcheckers die samenwerken met Facebook kunnen nu ook foto's en video's labelen als fake.
CrowdTangle, een monitoringtool voor sociale media die vooral op redacties wordt gebruikt, gaat als test gebruikers de gelegenheid geven om Facebookberichten te rapporteren die mogelijk nep zijn. CrowdTangle is eigendom van Facebook.
Grote reportage van Buzzfeed over lynchpartijen in India, getriggerd door geruchten op WhatsApp. Maar Alexios Mantzarlis waarschuwt op Twitter terecht voor simplistische invalshoek in de kop: 'How WhatsApp destroyed a village'.
In Brazilië en op de Filippijnen kregen factcheckers die samenwerken met Facebook te maken met ernstige bedreigingen.
Een totaal verzonnen, alarmerend Facebookbericht over de 'nieuwe drug' Strawberry Quick werd in een dag bijna 40.000 keer gedeeld. De drug zou als snoepjes zijn uitgedeeld aan schoolkinderen in Almere.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur