Week 36 bij Nieuwscheckers: Vitamine D en cocaïne
Deze week bij Nieuwscheckers: cocaïne in Amsterdam en het nut van extra vitamine D
Volgens sommige media is het begin van de herfst reden om je zorgen te maken over een dreigend vitamine D-tekort. Blootstelling aan daglicht neemt immers af, terwijl uv-straling van de zon aanmaak van vitamine D in de huid stimuleert. Maar dankzij grote internationale onderzoeken weten we dat de positieve claims rond vitamine D veel minder hard zijn dan het lijkt. Dat geldt zelfs voor zogenaamde risicogroepen zoals ouderen. Voor alle andere mensen, die niet tot een risicogroep behoren, is er geen bewijs dat extra inname van vitamine D zinvol is, ook niet in de wintermaanden.
Volkskrant-columnist Bert Wagendorp stelde deze week dat er in Amsterdam dagelijks dertigduizend lijntjes in neusgaten verdwijnen. Dat lijkt een wilde gok, maar door rioolwateronderzoek is een globale schatting te maken van het cocaïnegebruik in Amsterdam. Die statistieken geven aan dat er in de hoofdstad dagelijks omgerekend 2,2 kilo pure cocaïne wordt geconsumeerd door inwoners en bezoekers van de stad. Die hoeveelheid vertaalt zich in tienduizenden lijntjes, waarmee de claim als waar kan worden beoordeeld.
Geiten, Harry Potter-fans, voorgesneden groenten en Pringles[checks van anderen, KOP]
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Zijn voorgesneden groenten gezonder dan ongesneden groenten, zoals een receptensite beweert? Dat is 'onduidelijk', concludeert NuCheckt: voorsnijden zorgt ervoor dat sommige gezonde stoffen beter bewaard blijven, maar vermindert de aanwezigheid van andere gezonde stoffen.
Nu.nl checkte ook of mensen die weinig vakantie houden daardoor eerder dood gaan (onwaarschijnlijk), of Harry Potter-fans het beter doen in de liefde (onbewezen) en of Pringles de kankerverwekkende stof acrylamide bevatten (aannemelijk).
Zien geiten echt liever gezichten van glimlachende dan van norse mensen? Het is echt onderzocht, maar volgens een methodoloog is een proef met twintig geiten en een onderzoeker die wist waar het experiment om draaide niet echt overtuigend (de Volkskrant).
Wetenschappelijk onderzoek: de factcheckers gecheckt en verkiezingsnieuws in Zweden
Politicologe Chloe Lim van Stanford University analyseerde ruim 1500 factchecks van Politifact en Fact Checker (van de Washington Post) op onderlinge overlap en overeenstemming in conclusies. Het blijkt dat dezelfde claim van politici zelden door beide platforms op de korrel wordt genomen. Van de 1178 claims die Politifact checkte, werden er slechts 77 ook geëvalueerd door Fact Checker. Verder ziet Lim dat consensus tussen factcheckers tamelijk laag is, vooral in de categorie ‘Deels waar’, en dat zijn volgens haar vaak de meer doordachte vormen van misleidende statements. Verbetering van de onderlinge consensus en selectie van politieke claims kan factchecken effectiever maken, stelt Lim.
In Zweden, waar zondag parlementsverkiezingen worden gehouden, maakt de overheid zich zorgen over politieke desinformatie en Russische beïnvloeding via sociale media. Zweden deelden in augustus veel politiek 'pulpnieuws' (junk news) op Twitter, blijkt uit een onderzoek van het Oxford Internet Institute naar 275.000 tweets van meer dan 41.000 accounts. Van elke drie links die ze deelden op Twitter, voerden twee naar professioneel nieuws en één naar junk. Die was niet van Russische herkomst: de overgrote meerderheid was Zweeds.
Russische Twitter-trollen probeerden in de VS etnische spanningen op te stoken. Onderzoekers van de Universiteit van Washington onder leiding van Kate Starbird analyseerden in tweets over politiegeweld tegen zwarte Amerikanen hoe ze dat deden. Trollen bleken actief in beide gepolariseerde kampen: dat van de linkse #BlackLivesMatter-supporters en dat van de Trump-aanhangers. Ze verzonnen geloofwaardige identiteiten (trotse zwarte Amerikanen uit Chicago, trotse blanke conservatieven uit Texas) en hadden ook profielen op Facebook en Tumblr. Ze gebruikten bestaande stereotypen en presenteerden zichzelf tegelijkertijd als voorbeeld: zo gedraag je je als goede #BLM- of #MAGA-supporter. En van beide kanten probeerden ze het vertrouwen in mainstream media te ondermijnen.
Even voorstellen: Arno van 't Hoog
Met ingang van deze week is het team van Nieuwscheckers uitgebreid met wetenschapsjournalist Arno van ’t Hoog. Hij gaat tot het eind van dit jaar masterstudenten begeleiden bij hun eerste factchecks en zal zelf ook de nodige checks en achtergrondresearch uitvoeren. Van ’t Hoog studeerde ooit moleculaire biologie in Leiden en werkte daarna als redacteur en hoofdredacteur bij Bionieuws en C2W. De laatste jaren is hij als freelancer werkzaam voor vak- en dagbladen, en publiceert hij over uiteenlopende ontwikkelingen in de journalistiek.
En verder....
Desinformatie via Facebook als wapen in politieke campagnes op de Filippijnen: een longread van Buzzfeed.
De top van Facebook en Twitter moest zich verantwoorden voor de Amerikaanse Senaat en het Huis van Afgevaardigden verantwoorden over politieke beïnvloeding. NOS deed uitgebreid verslag.
Fakers, opgepast: de Vlaamse factchecker Maarten Schenk (Lead Stories) gaat samenwerken met de Amerikaanse Felicia Cravens (Unfakery), die op valse accounts op Facebook jaagt. Beiden gebruiken Schenks monitoring tool Trendolizer.
Twitter schorst de Amerikaanse complotdenker Alex Jones en zijn site InfoWars. Jones, die onder meer beweerde dat de massamoord op schoolkinderen in Sandy Hook in scene was gezet, was al eerder verwijderd door Facebook en Youtube.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur
Arno van 't Hoog, redacteur