Week 35 bij Nieuwscheckers: ANP zet media op verkeerde been met onjuiste kop en nog veel meer
Deze week bij Nieuwscheckers: ANP verspreidt persbericht met foute kop en onbewezen dat vrouwen gelukkiger zijn met lelijke man
Vorige week meldden verschillende media dat 'boe' roepen naar spookfietsers helpt. Dat zou blijken uit een experiment dat de gemeente Rotterdam heeft uitgevoerd op de Erasmusbrug, waar verschillende maatregelen werden genomen tegen spookfietsers. Redacteur Fiorella ontdekte: er is helemaal niet bijgehouden of fietsers daadwerkelijk 'boe' hebben geroepen. Media namen het onjuiste nieuws van het ANP klakkeloos over. Lees de hele factcheck, inclusief reactie van het ANP.
Op Facebook zagen we de bewering dat vrouwen gelukkiger zijn met een lelijke man. Dat zou blijken uit Amerikaans wetenschappelijk onderzoek. De onderzoekers hebben echter nooit naar geluk gekeken, slechts naar het effect van de aantrekkelijkheid van een man op het dieetgedrag van de vrouw. Kortom: de conclusie is ongegrond, de berichten zijn op niets gebaseerd. Lees de factcheck hier.
In het begin van de nepnieuwshype, rond de verkiezing van Trump in 2016, bleken veel verzonnen berichten over Amerikaanse politiek te komen uit Macedonië. Macedonische nepnieuwsexploitanten zijn nog steeds actief: Peter stuitte deze week op een netwerk van sites met valse informatie over moslims en migranten, gepusht door fake Twitter-accounts. De Lara Croft-lookalike hieronder gebruikt een gestolen foto van een Amerikaanse wapenlobbyiste. Lees hier het hele verhaal.
Subsidie voor EU-kritische onderzoekers, zelfmoordgedachten onder studenten en gemanipuleerde foto van baby
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
De SP beweerde op Twitter: "Onderzoekers die EU-kritisch zijn krijgen geen subsidie van de Europese Commissie. Pas als zij pro-EU-onderzoek doen kunnen ze Europees geld verwachten." Bij vragen verwees de SP naar een scriptie van een stagiair van de Tweede Kamerfractie. NRC Checkt oordeelt: ongefundeerd. Niemand kan onderbouwen dat EU-kritische onderzoekers geen subsidie krijgen van de Europese commissie. Meer weten? Dit is de factcheck.
Midden augustus publiceerde Metro een artikel met de alarmerende kop 'Kwart van de studenten loopt rond met zelfmoordgedachten'. NUcheckt concludeerde dat het niet mogelijk is om te checken hoeveel studenten dat zijn. Niet iedereen definieert 'rondlopen met zelfmoordgedachten' op dezelfde manier; mensen kunnen aan zelfmoord denken, maar het gevaar dat ze het daadwerkelijk in praktijk brengen is niet altijd aanwezig. De uitgebreide factcheck, die ook ingaat op het onderzoek waarop de uitspraak gebaseerd zou zijn, is hier te vinden.
Geen fake beelden van verdrinkende migranten
Op sociale media doet het bericht de ronde dat media een nepvideo in scene hebben gezet waarin migranten zogenaamd zouden verdrinken. De Duitse factchecksite Correctiv zocht tot de bodem uit hoe het zat, en ontdekte dat het ging om de opname van een historische speelfilm, die zich afspeelt in 1922 op Kreta. De site sprak zelfs met de filmmakers. De factcheck - in het Duits - kun je hier lezen. Ook andere factcheckers zochten het uit: dit is een Engelstalig artikel van The Observers van France24.
Volkskrant-redacteur checkt foto in eigen krant
Wetenschapsredacteur Maarten Keulemans checkte bovenstaande foto die afgelopen zaterdag in de Volkskrant verscheen bij een artikel over vaccinatie-angst. Te zien is een arts die een baby met rode hond vasthoudt. Maar dat is een besmettelijke ziekte, dus kan dat wel? Keulemans ontdekte, na heel wat speurwerk, dat het ging om een bewerkte foto die is aangeleverd door een Tsjechische illustrator. Getty Images, het bedrijf waar de Volkskrant de foto van kocht, heeft beloofd het bijschrift aan te passen. Dat lijkt nét iets te laat, nu blijkt dat duizenden websites de foto al hebben gebruikt.
Wetenschappelijk onderzoek: waarschuwingen tegen nepnieuws werken averechts
Misschien werken al die waarschuwingen tegen fake nieuws wel averechts, waarschuwen twee onderzoeksters van de Universiteit van Texas. In een experiment legden zij proefpersonen valse nieuwsberichten voor, en echte uit de New York Times en Wall Street Journal. Een deel van de deelnemers had eerst tweets van journalisten, activisten en politici te lezen gekregen over nepnieuws. Die 'geprimede' groep bleek niet beter in staat de nepberichten eruit te pikken, maar wees wel vaker dan de controlegroep de serieuze nieuwsberichten aan als vals. Al dat gepraat over nepnieuws maakt mensen té wantrouwend tegen nieuwsmedia, concluderen de onderzoeksters.
Het artikel moet de toets van de peer review nog doorstaan, maar was al goed voor een reportage in de New York Times: Karsten Müller en Carlo Schwarz (Universiteit van Warwick) claimen dat aanvallen op vluchtelingen vaker voorkomen in Duitse gemeenten met relatief veel Facebook-gebruikers. Sterker: dat negatieve berichten op Facebook over vluchtelingen een oorzaak zijn van die aanvallen. Vooral die laatste bewering leverde veel kritiek op van andere onderzoekers.
En verder....
Facebook verbetert de melding van nepnieuws aan factcheckers door minder gewicht te geven aan meldingen van gebruikers die vaak nieuws als nep rapporteren waar ze het gewoon niet mee eens zijn.
Gizmodo sprak externe factcheckers die voor Facebook berichten checken over hun moeizame strijd tegen fake nieuws en hun verhouding met het vaak weinig transparante Facebook.
Het leger van Myanmar publiceerde een foto uit Tanzania en andere vervalste beelden in een boek over de Rohingya (Reuters).
Van de achttiende tot in de twintigste eeuw publiceerden Nederlandse kranten sterke verhalen over vondelingetjes waarvan de journalisten zelf ook wel zagen dat ze te mooi waren om waar te zijn.
Volgende week organiseren Zweedse journalisten met steun van Google met het oog op de parlementsverkiezingen van 9 september de grootste factcheckredactie ooit. De Pop-Up Newsroom Riksdagsvalet 2018 rekent op meer dan 100 deelnemers.
Onderzoek van De Groene naar Russische trollentweets over Nederlandse onderwerpen geeft meer details over het hoe en wat van de Russische beïnvloedingspogingen.
Achter de schermen van pro-Russische media in de Baltische staten, heimelijk gefinancierd door Rusland. Met een Dutch connection. Lang onderzoeksstuk van Buzzfeed.
Pas verschenen: de nieuwe editie van het Handboek Internetresearch en Datajournalistiek, door Andrew Dasselaar en Jerry Vermanen. 450 pagina's vol met tips om informatie te vinden, bronnen te verifiëren, personen te zoeken, beelden te checken, cijfers te verwerken en wat dies meer zij. Lezen dus!
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator
Fiorella Opromolla, redacteur