Week 22 bij Nieuwscheckers: Verkeerde berichtgeving trailer Redbad, Russische promotievideo en veel meer
Deze week bij Nieuwscheckers: verkeerde berichtgeving trailer Redbad, Russische publiciteitsstunt, verlies Nederlandse nationaliteit en broccoli
Nieuwscheckers Fiorella Opromolla en Peter Burger twijfelden aan berichten over de trailer van de historische spektakelfilm Redbad. Diverse media meldden dat de filmproducenten een brief ontvingen van YouTube waarin hen nadrukkelijk werd gevraagd de trailer te verwijderen. Reden: beledigende content voor grote bevolkingsgroepen. Uiteindelijk bleek dat het ging om een afgewezen advertentie-campagne, waarvan de filmmaatschappij op de hoogte werd gesteld middels een automatische mail. Wil je de hele factcheck lezen, inclusief een reactie van Google? Dat kan hier.
Veel lovende reacties voor een achtjarig Russisch meisje op het internet deze week. Ze zou haar leraar in zijn ballen hebben geschopt, nadat hij haar voor de klas vernederde. De factcheck van Nadine Peels wees echter uit dat ze waarschijnlijk een leuk zakcentje aan haar actie overhield, want het ging om een promotievideo voor een Russische televisiezender.
De Volkskrant besteedde afgelopen dinsdag aandacht aan Nederlanders in het buitenland. Die zouden namelijk automatisch hun Nederlandse nationaliteit kunnen verliezen als zij niet binnen tien jaar hun paspoort verlengen bij een ambassade of consulaat. Als reactie daarop schreven twee advocaten een opinieartikel, waarin zij commentaar leveren op de werkwijze van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er ontbreekt echter een essentieel detail, namelijk dat Nederlanders in het buitenland alleen hun Nederlandse nationaliteit kunnen verliezen als ze een dubbele nationaliteit hebben én tien jaar buiten het Koninkrijk der Nederlanden of de EU wonen. Een woordvoerder van het Ministerie van Justitie en Veiligheid voegt daar nog aan toe Nederlanders heus niet het gevaar lopen stateloos te worden. Onze check is hier te vinden.
Tot slot broccoli. Het zou zó gezond zijn, dat alle andere groentes kunnen worden weggegooid. Voordat je deze ware 'lifesaver' in begint te slaan, kun je misschien beter eerst de factcheck lezen van Nieuwschecker Nadine Peels. Broccoli is namelijk gezond, maar niet uniek in zijn soort. Geen reden dus om je tot deze groente te beperken.
Jongeren over nepnieuws en zeelucht en stress
Ook andere media publiceren fact-checks. We geven elke week een selectie.
De Europese Commissie stelde onlangs dat acht op de tien middelbare scholieren niet in staat zijn om echt nieuws te onderscheiden van desinformatie. De Volkskrant zocht uit in hoeverre die uitspraak klopt, en concludeerde dat dat nooit in Europa is onderzocht. De Europese Commissie refereert namelijk naar een onderzoek naar mediawijsheid onder Amerikaanse scholieren en studenten. Alexander Pleijter van Nieuwscheckers geeft in de fact-check als commentaar: ‘De strekking klopt wel, maar ik vind het heel fout om zo’n getal erbij te noemen, dat uit een onderzoeksrapport is gehaald dat niet gaat over nepnieuws.’
NUcheckt stortte zich deze week op het warme weer. Diverse sites adviseerden om met natte sokken te gaan slapen als je door de hitte moeite had met je nachtrust. Dat zou je lichaam helpen om de warmte af te voren. Volgens NUcheckt is er echter geen bewijs dat het werkt.
NUcheckt bleef in tropische sferen: zij checkten of zeelucht zorgt voor minder stress. Volgens een bericht van goedgevoel.be zou zeelucht namelijk het hormoon serotonine aanmaken, dat op z'n beurt invloed heeft op eetlust, slaap en mogelijk dus stress. De redactie concludeert (helaas) dat de claim onbewezen is. De reden daarvoor vind je hier.
Onderzoek naar factchecking
Desinformatie is een onderwerp waar veel onderzoek naar wordt gedaan. We bieden je een greep uit de oogst van deze week.
Al is de leugen nog zo snel... Helaas: uit onderzoek blijkt meestal dat virale, onjuiste berichten niet achterhaald worden door factchecks en rectificaties. Een voorbeeld is dit artikel over de oorlog in Syrië: in april werd de bewering van een arts dat een foto van Syrische gifgasslachtoffers in scene was gezet meer dan 12.000 keer geretweet en nog duizenden malen op andere manieren verspreid. De tweet waarin de arts toegaf dat hij zich had vergist, haalde niet veel meer dan 40 retweets.
In Leiden gaat het verhaal dat corpsstudenten vroeger van het balkon van de sociëteit muntjes strooiden voor de Leidse kinderen op straat. Die verbrandden dan lelijk hun vinger, want de munten waren eerst gloeiend heet gemaakt in een koekepan. Nieuwschecker Peter Burger en de Leidse historicus Bart van der Steen deden er onderzoek naar in gedigitaliseerde Leidse kranten. En ja, het gebeurde echt, maar minder vaak en minder recent dan de krantenartikelen suggereren. (Interview met Peter Burger; verkorte versie artikel)
Op de agenda
De komende tijd zijn er verschillende evenementen waar nepnieuws ter sprake zal komen. Zo is op vrijdagmiddag 8 juni in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger de conferentie 'Stop de persen', over onderzoek naar innovatie in de journalistiek. Supervisor Alexander Pleijter zal daar een workshop geven over fact-checking. De conferentie is een samenwerking tussen Pakhuis de Zwijger, Nieuwe Journalistiek en Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Toegang is gratis. Hier kan je je aanmelden.
Op dinsdag 19 juni wordt voor de achtste keer de Grote Expertisedag Nieuwe Media georganiseerd in Amsterdam. Het evenement zal in het teken staan van waarheid en vertrouwen. Wat kan de vertrouwensband tussen het publiek en de journalistiek vergroten en de afstand verkleinen? Diverse (internationale) sprekers zullen je bijpraten over het vinden, checken en verspreiden van nieuws op digitale wijze. Kaarten zijn hier te bestellen.
Tip ons!
Zie of hoor je een bericht in de media dat je niet vertrouwt? Tip ons via social media of onze website, en wie weet lees je daar binnenkort een factcheck over terug!