Week 2 van 2019 bij Nieuwscheckers: De pil, pindakaas, wolven en horrorfilms
Deze week bij Nieuwscheckers: Feiten en fabels over de pil
Geen echte factcheck deze week op Nieuwscheckers, maar wel een interessant interview met gynaecoloog Anne Timmermans over de verhalen die je - vooral op vrouwensites - tegenkomt over de anticonceptiepil. Zo zou je lusteloos kunnen worden door de pil en flink afvallen als je ermee stopt. En je zou slimmer worden als je jarenlang de pil slikt. Wat klopt er van deze beweringen? Timmermans legt het je uit. Ook leuk: dit interview is ook te beluisteren als podcast.
Factchecks van andere media:
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Herbergt Nederland 40 wolven?
Er leven liefst 40 wolven in Nederland, beweerde CDA-Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik in een uitzending van EenVandaag. Is dat zo, vroeg NRC Checkt zich af. Dat er wel eens wolven in Nederland rondlopen, klopt. In 2018 waren dat er 10. Slechts 2 zouden nu nog in ons land verblijven. Dat zijn er dus bij lange na geen 40.
Vijftigjarige EU-ambtenaar krijgt 9.000 euro pensioen per maand
Heb jij even geluk, als je een van de 340 EU-ambtenaren bent die dit jaar al op hun vijftigste jaar met vervroegd pensioen mogen en dan een pensioen ontvangen van maandelijks 9.000 euro. Het bericht gaat nog altijd rond op Facebook, maar is al vijftien jaar oud. En er klopt weinig van, constateerde NUcheckt.
Afvallen door horrorfilms te kijken
NUcheckt onderzocht deze week ook of het klopt dat je afvalt als je naar een horrorfilm kijkt, zoals Cosmopolitan schreef. Geen gekke gedachte, want horror zorgt ervoor dat je sidderend en bevend voor de beeldbuis zit. Maar toch klopt het niet.
Leuk detail: NU.nl publiceerde al in 2012 een bericht waarin stond dat je kan afvallen door naar horrorfilms te kijken. Dat bericht is naar aanleiding van de eigen factcheck dus maar gerectificeerd.
Dat is trouwens best laat, want in 2012 stelde Nieuwscheckers als vast dat het onzin is.
Heeft pindakaas een kalmerende werking?
De Britse premier Theresa May heeft bekend dat ze na heftige confrontaties - die heeft ze nogal eens vanwege alle gedoe over de Brexit - graag uit een pot pindakaas lepelt, want dat kalmeert haar. Heeft pindakaas inderdaad een kalmerende werking, vroeg de Volkskrant zich af. Conclusie: pindakaas heeft op zichzelf geen bijzondere ontstressende werking, maar zit wel vol vet en suiker en dat kan mensen een fijn gevoel geven. Maar dat geld net zo goed voor een hoop andere snacks.
Wetenschappelijk onderzoek naar nepnieuws
Verspreiden vooral ouderen nepnieuws?
Diverse media (onder meer NRC, NOS, Trouw, Bright) meldden deze week dat het vooral oudere Facebookgebruikers zijn die nepnieuws verspreiden. Ze baseren zich op een wetenschappelijk onderzoek van drie Amerikaanse politicologen dat afgelopen week is gepubliceerd in Science Advances. De onderzoekers constateren inderdaad dat 65-plussers liefst zeven keer zo vaak nepnieuws delen dan dertigers.
Maar het is goed om een slag om de arm te houden. Allereerst ging het in dit onderzoek om een specifieke categorie nieuws, namelijk nieuws over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Politiek nieuws dus. Het zou best kunnen dat andere soorten nepnieuws juist door jongere mensen wordt verspreid.
Belangrijker nog is dat het aantal mensen dat nepnieuws deelt op Facebook volgens dit onderzoek bijzonder klein is. Ruim 90% van de mensen doet dat niet. Dat zorgde er ook voor dat het aantal deelnemers aan dit onderzoek dat nepnieuws deelt, vrij klein was, namelijk zo'n honderd. Als je die dan nog eens over vier leeftijdscategorieën verdeelt, houd je gemiddeld maar 25 mensen per leeftijdscategorie over. Dat zijn geen hele robuuste aantallen om hard te maken dat leeftijd van invloed is op de verspreiding van nepnieuws. Nog maar even niet als waarheid verspreiden dus.
En verder....
Het Franse persbureau AFP checkte verschillende berichten kapot over demonstraties van de Gele Hesjes. Een stamt uit Nederland: een vrouw met een kinderwagen met een pop erin werd aangehouden door de politie. Niet omdat ze haar gele hesje niet wilde uittrekken, zoals velen suggereerden, maar omdat ze geen ID-bewijs kon laten zien. Check de andere factchecks van AFP over de Gele Hesjes hier.
In Duitsland is een blogger veroordeeld tot twaalfduizend euro boete, vanwege het publiceren van nepnieuws. Hij had een bericht geplaatst op het Rheinneckarblog over een verzonnen terreuraanslag in Mannheim. Het zou gaan om vijftig terroristen die verantwoordelijk waren voor de grootste aanslag in West-Europa, waarbij 136 doden en 237 gewonden waren gevallen. Volgens de rechter had de blogger zich hiermee schuldig gemaakt aan het verstoren van de openbare orde. Bron: Frankfurter Algemeine.
President Trump hield deze week een toespraak op tv om zijn landgenoten ervan te overtuigen dat er nu echt een muur moet komen aan de Mexicaanse grens omdat er in zijn ogen sprake is van een grote migrantencrisis aan de Amerikaanse zuidgrens. Factcheckers lieten geen spaan heel van de 'feiten' in zijn speech. Kijk maar bij Politico, Politifact, Factcheck.org, CBS News, Washington Post en CNN.
Nog meer Trump: Glenn Kessler, factchecker van de Washington Post, maakte een jaaroverzicht van Trumps beweringen in 2018. Gemiddeld deed Trump elke dag liefst 15 onjuiste uitspraken.
Nieuwschecker Alexander was eind december als luis in de pels te gast in de radio-uitzending van Argos om te praten over journalistiek, nepnieuws en factchecken. De uitzending is hier terug te luisteren.
Tot slot: Nieuwscheckers 10 jaar
2019 is het jaar dat Nieuwscheckers tien jaar bestaat. Daarom organiseren we op 24 januari van 9.30-17.00 uur een symposium dat helemaal in het teken staat van factchecken. Voor onze trouwe lezers van de nieuwsbrief hebben we nog een paar plekken beschikbaar. Wil je komen, meld je dan uiterlijk dit weekend aan via dit formulier. Het programma van deze dag vind je trouwens hier.
Dat was 'm weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger & Alexander Pleijter