Video van nepattractie in Seoul gaat viraal
Fake video van attractie in Seoul en voorlopig laatste Factcheck071
De afgelopen week ging een video van een niet-bestaande attractie in een Zuid-Koreaans pretpark viraal. De video werd door het pretpark zelf verspreid, als reclamestunt. met succes: in vier dagen tijd werd hij bijna 50 miljoen keer bekeken. We maakten er een video over:
Factcheck071: Meeste en ernstigste ongelukken door illegaal vuurwerk
De gemeente Leiden wil eigenlijk vuurwerkvrij zijn, het liefst helemaal en de komende jaarwisseling zeker de binnenstad. Maar daar is niet iedereen het mee eens. Vuurwerkverkoper Sjaco Griffioen (eigenaar van winkels in Leiden, Leiderdorp en Voorschoten) kreeg vorige week de kans zijn bezwaren tegen een verbod voor te leggen aan de raadscommissie Leefbaarheid en Bereikbaarheid. Vier van zijn claims werden door ons gecheckt, waarvan er drie kloppen. Zo is het juist dat vernielschade door vuurwerk in bijna alle gevallen door illegaal knalvuurwerk komt en zijn verminkte ledematen vrijwel altijd het gevolg van zwaar illegaal vuurwerk (of experimenteren met vuurwerk). Lees meer in onze factcheck.
Politiek verslaggever Sebastiaan van der Lubben checkte namens Nieuwscheckers uitspraken uit de Leidse gemeenteraad. Zijn factchecks verschenen op zaterdagen op papier en digitaal in het Leidsch Dagblad en later op Nieuwscheckers.nl. Voorlopig was dit de laatste Factcheck071.
Factchecks van andere media
Is 80 procent van de Nederlanders voorstander van invoer rekeningrijden?
De Mobiliteitsalliantie (een coalitie van 25 organisaties, waaronder de ANWB, NS en de Fietsersbond) stelt in een recent uitgebracht rapport dat de motorrijtuigenbelasting en de belasting op personenauto's en motorrijwielen (bpm) moet worden afgeschaft. Automobilisten moeten per gereden kilometer gaan betalen. Volgens ANWB-directeur Frits van Bruggen - die werd geïnterviewd door de NOS - wil 'tachtig procent van de Nederlanders graag een vast bedrag per kilometer betalen'. Uit de factcheck van de Volkskrant blijkt dat het percentage eerder rond de zestig ligt, in plaats van tachtig.
Hete thee en kans op slokdarmkanker
Volgens Het Laatste Nieuws leidt het (te vaak) drinken van hele hete thee tot een verdubbeling van de kans op kanker. Al jarenlang verschijnen er berichten waarin staat dat warme dranken de kans op slokdarmkanker verhogen. NUcheckt concludeert dat hele hete dranken hoogstwaarschijnlijk de kans op slokdarmkanker verhogen. In onderzoek in gebieden waar thee traditioneel heel heet wordt gedronken, zijn hier sterke aanwijzingen voor gevonden. Dat is echter in Nederland nauwelijks relevant, omdat wij koffie en thee over het algemeen niet gloeiend heet drinken.
Op 8 mei 2009 publiceerden wij ook al een factcheck over deze bewering, naar aanleiding van berichtgeving van NOS, NRC, NU.nl en de BBC. Toen concludeerden wij ook dat het nieuwsbericht niet relevant was voor Nederlanders.
Vrouwen halen top Everest relatief vaker dan mannen
Bergbeklimster Katja Staartjes, de eerste Nederlandse vrouw op de top van de Everest, beweerde in een interview dat de success rate van vrouwen op die berg hoger was dan die van mannen. Dat klopt, aldus NRC Handelsblad: vrouwen bereikten de top bij 45,8 procent van hun pogingen tussen 1950 en 2018, mannen bij versus 36,2 procent. Naar de verklaring is het gissen: volgens een expert overschatten manen zichzelf vaker, volgens een ander bereiden vrouwen zich beter voor.
Onderzoek: desinformatie over vaccinaties
Desinformatie via sociale media wakkert wantrouwen tegen vaccinaties aan. Dat blijkt uit het rapport 'Wellcome Global Monitor 2018' van de Britse stichting Wellcome. NRC beschrijft in dit artikel uitgebreid de bevindingen. Vooral in Oost-Europa en Japan is het wantrouwen opvallend hoog. Aan de positeve kant: 79 procent van de wereldbevolking acht vaccins veilig, 84 procent is ervan overtuigd dat ze effectief zijn.
Eerder deze maand verscheen ook een onderzoek van de Credibility Coalition naar desinformatie over het HPV-vaccin in de VS, in de periode 2014-2018. Onder de meest gedeelde artikelen op Facebook waren niet alleen die van medische instanties, maar ook die van kwak- en complotsites. Het meest gedeelde stuk, van sheeple.com, was al in 2009 gedebunkt door de factcheckers van Snopes.
Dit soort berichten werd niet alleen gedeeld in Facebookgroepen van tegenstanders van vaccinatie, maar bereikte ook een breder publiek via groepen over alternatieve geneeswijzen en levensstijlen, en over politiek, met name die van Trump-aanhangers.
En verder...
Bij de verkiezingen voor het Europarlement is niets gebleken van een poging van buiten de EU om de kiezers te bestoken met desinformatie. Dat stond vorige week in de update van de Europese Commissie over de strijd tegen desinformatie. Wel beweerde de Commissie dat er sprake was van een voortdurende campagne van Russische nieuwsbronnen om de EU in diskrediet te brengen. Ook zouden politici in EU-lidstaten zich de Russische tactieken en verhalen eigen hebben gemaakt.
Twitter gaat de optie om een exacte locatie toe te voegen aan een tweet, verwijderen. De tool werkte al niet goed en werd niet veel gebruikt. Het is weliswaar beter voor de privacy van gebruikers, maar minder goed nieuws voor factcheckers en onderzoekers die wel gebruikmaken van de informatie.
Hoe vonden het Joint Investigation Team (JIT) en onderzoekscollectief Bellingcat bewijsmateriaal omtrent de MH17-ramp? Onder meer in databases en via sociale media. Een uitgebreide analyse stond gisteren in de Volkskrant.
Lars Boogaard (Infographicmaker) en Winny de Jong (datajournalist), allebei werkzaam bij de NOS, hebben een website gemaakt waar journalisten terechtkunnen voor informatie over cijfers. Op een toegankelijke manier wordt bijvoorbeeld uitgelegd wat het verschil is tussen procenten en procentpunten. Lees meer op 'Als het ongeveer maar klopt'.
Tijdens de protesten in Hong Kong doen allerlei hoaxes de ronde. Buzzfeed zet er een aantal op een rij.
Factcheckorganisaties hanteren hele verschillende oordelen. Van 'pants on fire' tot 'vier Pinokkio's'. Poynter maakte een overzicht.
Agenda
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
Stuur tips!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je een iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Fiorella Opromolla en Clémence Overeem