Verkiezingschecks op tv
Over 12 dagen is het zover: dan gaat Nederland weer naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. Tijdens de campagne beweren politici natuurlijk weer van alles waarvan je je kan afvragen: klopt dat wel? Daarom slaan Nieuwscheckers, AD en Pointer de handen ineen om de komende tijd aan de lopende band uitspraken van politici te checken.
Factcheckmarathon, ook op tv
Maandag gaan we echt van start met de factcheckmarathon in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november. In het gebouw van de KRO-NCRV in Hilversum strijken journalisten en factcheckers van Pointer, AD en Nieuwscheckers neer, om zich te buigen over beweringen van politici.
De factchecks worden gepubliceerd op de websites van Pointer, AD en Nieuwscheckers. Bij het versturen van deze nieuwsbrief is onze website helaas ontoegankelijk door een technisch probleem. Er wordt gewerkt aan een oplossing en we hopen dat hij het snel weer doet.
Maar dat is niet het enige. Voor het eerst worden de factchecks ook uitgezonden op televisie. Elke dag vertelt een factchecker in een korte uitzending hoe een bewering is gecheckt. Deze uitzendingen zijn te zien om 11:00 uur op NPO 2 en om 14:15 uur op NPO 1. In een Pointer Special op donderdag 16 november om 21:05 uur op NPO 2 worden drie factchecks uitvoeriger besproken.
Nieuwscheckers, TikTok en de verkiezingen
Met het oog op de verkiezingen is Nieuwscheckers ook actief op TikTok. Om gebruikers te leren waar ze op moeten letten als er politieke items in hun tijdlijn langskomen, maken we uitlegvideo’s. Dat is niet ons eigen initiatief, we zijn hiervoor benaderd door TikTok. We doen het niet voor niks, het levert ons weer wat inkomsten op die we kunnen investeren in ons factcheckwerk.
Hieronder staat de eerste verkiezingsvideo, volg het TikTok-account van Nieuwscheckers voor meer video’s die de komende tijd online zullen komen.
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Bereid je voor op de verkiezingen met Isdatechtzo
Wil je goed beslagen ten ijs komen als de verkiezingscampagne ontbrandt? Check dan vooral de speciale pagina over de verkiezingen op de website Isdatechtzo.nl. Daar vind je bijvoorbeeld tips om de cijfers te controleren waarmee politici strooien. Nieuwschecker Alexander vertelt welke rol desinformatie speelt tijdens verkiezingen in Nederland. Check ook de quiz waarmee je kan testen of jij in staat bent om de betrouwbaarheid van berichten goed in te schatten.
Valse beschuldigingen over Palestijnse nepslachtoffers
Een soort desinformatie die factcheckers deze weken veel werk bezorgt, zijn video’s die zouden bewijzen dat Palestijnse doden en gewonden in werkelijkheid kerngezonde acteurs zijn. Bij nader onderzoek blijken die ‘bewijzen’ voor ‘Pallywood’-producties telkens vals te zijn. Vaak gaat het om opnamen achter de schermen van acteurs die worden geschminkt als slachtoffers voor een speelfilm. Of om authentieke beelden van doden en gewonden die ten onrechte worden uitgemaakt voor simulanten.
Ook beelden van Israëlische slachtoffers zijn ten onrechte beschreven als in scène gezet met ‘crisisacteurs’. Dat nu de beschuldigingen aan het adres van Palestijnen overheersen, hangt samen met de aandacht van de nieuwsmedia, die na de terreuraanval van Hamas op Israël verschoven is naar de Israëlische bombardementen op de Gazastrook: desinformatie parasiteert op gevestigde nieuwsbronnen.
Het volgende lijstje van recente factchecks is verre van volledig.
Bewegende lijken: demonstratie uit 2013 Een video van lijken in witte doeken, waarvan er een in beweging komt, wordt al jaren misbruikt: het is een demonstratie van studenten in Caïro (2013). Een andere video, waarin een ‘lijk’ in een begrafenisstoet opstaat en de benen neemt, laat jongemannen zien die met deze maskerade in 2020 de coronalockdown in Jordanië probeerden te ontduiken. [AFP, KNACK]
Levende doden tijdens cursus voor begrafenisondernemers Een andere video waarin ‘lijken’ tot leven komen, blijkt gemaakt in Maleisië, tijdens een instructie voor begrafenisondernemers. [KNACK, dpa]
Geen wonden maar make-up Video’s waarin de Palestijnse make-upartieste Mariam Salah wordt geportretteerd, worden al jaren misbruikt bij valse ‘Pallywood’-beschuldigingen. [dpa]
Palestijnse vlogger wordt Pallywood-meme Als ‘Mr FAFO’ en ‘Gaza Joe’ is hij inmiddels ver buiten Palestina bekend: de zanger en vlogger die op sociale media wordt uitgemaakt voor een crisisacteur die zelfs zijn eigen dood in scène heeft gezet. Nieuwscheckers meldde al op 27 oktober dat het gaat om een persoonsverwisseling: in een deel van de ‘bewijsvideo’s’ zien we vlogger Saleh Aljafarawi uit Gaza-Stad, in een ander deel Mohammed Zendiq uit de Westbank, die verpleegd wordt na een beenamputatie. Ondanks alle factchecks circuleert Aljafarawi/Zendiq nu als meme, waarbij hij zelfs geïdentificeerd wordt met een Thaise Halloweenvierder in een lijkwade. [ZDF]
Congres: Nieuwsmedia en complottheorieën
Nieuwsmedia zouden niet alleen over complotdenkers moeten berichten, maar ze ook zelf vaker bij hun nieuwsproducties moeten betrekken. Met die prikkelende stelling opende socioloog Jaron Harambam (UvA) woensdag het congres Doemdenken, Domdenken, Omdenken.
De bijeenkomst, in de Haagse vestiging van het museum voor Beeld en Geluid, werd georganiseerd door BENEDMO, het Nederlands-Vlaamse consortium dat desinformatie monitort en waar ook Nieuwscheckers deel van uitmaakt.
Na Harambams pleidooi om verder te gaan dan het negeren van complotdenkers, het ontkrachten van hun claims en het verklaren van hun populariteit, analyseerde hoogleraar Taal en Communicatie Hedwig te Molder (VU) ontsporende gesprekken over vaccinatie. Nieuwschecker Marieke Kuypers liet zien hoe zij op TikTok voor een jong publiek complottheorieën factcheckt.
Meer dan honderd journalisten, factcheckers, onderzoekers en studenten uit Nederland en Vlaanderen gingen in discussie met elkaar en met de sprekers. In het tweede deel van het programma konden zij kiezen tussen twee sessies. In de ene demonstreerden Bellingcat-onderzoekers Annique Mossou en Aiganysh Aidarbekova hoe je onderzoek kunt doen naar complottheorieën – en andere onderwerpen - op Telegram.
In een andere zaal deelden journalisten en hoofdredacteurs hun ervaringen en inzichten. De afsluitende conclusie was dat media het toenemende geloof in complottheorieën niet gaan oplossen. Vooral de overheid zal ervoor moeten zorgen dat het geslonken vertrouwen in de samenleving wordt hersteld.
Luistertip: Complottheorieën uit de muziekwereld
Ook in de muziekwereld wemelt het van de complottheorieën. Een hele bekende is het verhaal dat Paul McCartney zou zijn omgekomen bij een auto-ongeluk, en dat vervolgens een stand-in zijn plek zou hebben ingenomen bij The Beatles. De podcast ‘Paul is dead’ van BNNVARA duikt in allerlei bizarre complottheorieën uit de muziekwereld.
Factchecks van andere media
Video van Franse demonstratie laat Braziliaanse voetbalfans zien
Een video die rondgaat op Facebook zou een massale pro-Palestijnse demonstratie in Frankrijk laten zien. DPA zocht de beelden terug en vond de ware bron van de beelden: een menigte voetbalfans uit het Braziliaanse São Paulo in de buurt van voetbalstadion Allianz Park. Bovendien is de video van 6 oktober, een dag voordat Hamas dood en verderf zaaide in Israël.
Coronavaccins zorgen niet voor kanker
Een artikel in De Andere Krant stelt dat coronavaccins kanker in mensen zouden kunnen veroorzaken. Factcheck Vlaanderen kwam erachter dat de experts die De Andere Krant citeert, vinden dat de vaccins van Pfizer veilig zijn. Er is ook geen bewijs dat vaccins kanker veroorzaken bij mensen.
Kijktip: Sander versus de socials
In de vierdelige serie ‘Sander versus de socials’ onderzoekt Sander Schimmelpenninck de negatieve effecten van sociale media op mens en maatschappij. In de tweede aflevering gaat het over hoe nonchalant sociale media met de waarheid omgaan. Zo spreekt Schimmelpenninck met klokkenluider Frances Haugen; zij vertelt hoe het Facebook-algoritme de waarheid opoffert aan winst. Berichten die aanstootgevend en polariserend zijn, eindigen hoger in de tijdlijn van gebruikers.
Journalisten die online strijden voor het behoud van de waarheid, lopen reëel gevaar. Schimmelpenninck gaat langs bij Willem Groeneveld, bij wie complotdenkers molotovcocktails door zijn raam gooiden. Groeneveld kwam met de schrik vrij, maar realiseerde zich wel wat de gevolgen kunnen zijn wanneer mensen online de fabeltjesfuik ingetrokken worden.
En verder
Enkele maatschappelijke organisaties, zoals Amnesty International en VluchtelingenWerk Nederland, gaan de komende tijd beweringen van politici over vluchtelingen factchecken. Let op de hashtag #asielfabels op sociale media. [Hart van Nederland]
Adobe verkoopt beelden van de Israël-Hamas-oorlog die zijn gemaakt met artificiële intelligentie, en die op internet zijn gepubliceerd zonder dat vermeld wordt dat het nepbeelden zijn.
Regelmatig wordt gewaarschuwd voor beelden die gemaakt zijn met artificiële intelligentie. Volgens dit artikel van Knack is het grootste gevaar momenteel dat echte beelden wordten aangezien voor nepbeelden.
Bij het moderatieteam van X werkt maar één persoon die de Nederlandse taal machtig is, zo blijkt uit een transparantierapport dat het bedrijf moet publiceren van de Europese wet. [NU.nl]
Volgens een enquête van de Verenigde Naties in 16 landen consumeert meer dan de helft van de respondenten nieuws grotendeels via sociale media en maakt 85% zich zorgen over online desinformatie. [The Guardian]
Hoe gaat het met het osint-team van de NOS, dat ontstond toen het Russische leger Oekraïne binnenviel? Het project lijkt te zijn uitgedoofd, maar dat is niet zo, want osint is een vast onderdeel van de NOS-redactie geworden. [Villamedia]