Verhitte discussies rond het gasfornuis
#181
Het gasfornuis staat ter discussie. Aanleiding zijn publicaties en rapporten die laten zien dat bij koken op gas fijnstof en stikstofdioxide ontstaan, die de longen irriteren en bij kinderen astmasymptomen kunnen verergeren. We hielden een van de beweringen daarover tegen het licht. Verder maakte Nieuwscheckers een reconstructie van de commotie rond het uitwijken van een medische vlucht tijdens een klimaatprotest op Schiphol-Oost, en we duiken diep in de DSA: wat betekent deze Europese regelgeving voor omgang met desinformatie en illegale content?
Een gasfornuis kan astmaklachten verergeren
Recent meldden diverse media dat in Nederland jaarlijks 70.000 kinderen astmatische klachten krijgen doordat ze in een huis wonen waar op gas wordt gekookt. Achter die bewering zit geen enquête of recent onderzoek, maar een rekenkundige schatting. Het getal klopt, laat deze factcheck zien, maar het is meer een indicatie voor de gezondheidsrisico’s van koken op gas, dan een exacte weergave van de ziektelast bij Nederlandse huishoudens.
Reconstructie klimaatprotest Schiphol: hoe een canard vleugels kreeg
Zaterdag 5 november 2022 ontstond commotie nadat media meldden dat een medische vlucht met een patiënt aan boord moest uitwijken vanwege een protestactie door klimaatactivisten op Schiphol-Oost. De Telegraaf berichtte dat de patiënt ernstig ziek zou zijn en dat het toestel op het laatste moment moest uitwijken. Uit deze reconstructie van Nieuwscheckers blijkt dat er geen bewijs was voor een patiënt in het vliegtuig.
Factchecks van andere media
Livestream vanuit neerstortend vliegtuig is echt
Een Facebook-livestream vanuit een vliegtuig dat precies op dat moment neerstortte in Nepal deed afgelopen week de wenkbrauwen fronsen. Toch ziet VRT geen reden om te twijfelen aan de echtheid van de video, en wel om drie redenen: het logo van de maatschappij is te zien op het filmpje, de locatie en vliegrichting kloppen en de maker van de video staat op de passagierslijst.
Klaus Schwab gewoon aanwezig bij WEF
De jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum (WEF) is voer voor complottheorieën en nepnieuws. Zo ging afgelopen week het gerucht rond dat oprichter Klaus Schwab om gezondheidsredenen niet bij de opening aanwezig kon zijn. Hier blijkt echter niks van te kloppen: Schwab verscheen op 16 januari in goede gezondheid bij de openingsceremonie in Davos (DPA).
Pakje mensenvlees blijkt grap
Op sociale media gaat een foto rond waarop een pakje ‘mensenvlees’ te zien zou zijn. Betekent dit dat we ons broodje hamburger binnenkort verruilen voor een broodje mensenvlees? Nee, gelukkig niet, vond Knack. Het product is nep en maakt deel uit van Obvious Plant, een humoristisch project van de Amerikaanse komiek Jeff Wysaski.
Wat de Digital Services Act gaat doen tegen desinformatie en illegale content
Op 16 november 2022 is de Digital Services Act (DSA) in werking getreden. Hoewel platformen nog even de tijd hebben om zich aan deze nieuwe EU-regels aan te passen, wordt er al volop gesproken over de mogelijke impact op de aanpak van desinformatie en over gevaren voor de vrijheid van meningsuiting. Nieuwscheckers ging in gesprek met onderzoekers Natali Helberger en Michael Klos. Lees het hele interview op onze website.
En verder…
In de media verschenen afgelopen tijd berichten over dalende kwaliteit van sperma. Maar gaat het echt zo slecht met het mannelijke zaad? In dit artikel van Ronald Veldhuizen laten experts hun licht schijnen op deze vraag. [Volkskrant]
Het Canadese medium Global News trok een paar maanden uit om het virale bericht te checken dat 80 Canadese artsen overleden door vaccinatie. [Global News]
De nieuwe documentaire ‘Shot in the arm’ laat de schade zien die desinformatie over vaccinatie kan aanrichten. [Forbes]
Een foto van een Oekraïens jongetje dat slachtoffer zou zijn van een Russische raketaanval gaat viraal op sociale media. De foto is alleen niet echt: de afbeelding is gegenereerd met behulp van artificiële intelligentie. [VRT NWS]
In radicaal- en extreemrechtse kringen gaat de complottheorie rond dat de mondiale elite, die elkaar ontmoet op het World Economic Forum, uit is op totale werelddominantie via een 'great reset'. De Volkskrant reconstrueert hoe deze theorie is ontstaan. [Volkskrant]
Waar complottheorieën over het World Economic Forum voorheen vooral te vinden waren in de uithoeken van het internet, zijn ze tegenwoordig ook toegetreden tot de mainstream media. [CNN]
Uitgever Hearst stelde iemand die op Instagram pseudowetenschap propageerde aan als hoofdredacteur van populairwetenschappelijk tijdschrift Quest. En toen werd het een puinzooi; bijna de hele redactie is opgestapt. [Volkskrant]
FactCheck.org schreef een grondige cijfermatige weerlegging van het gerucht dat sinds covid-vaccinatie steeds meer atleten sterven door hartfalen [FactCheck.org]
Kijk- en luistertips
Het World Economic Forum staat centraal in verschillende complottheorieën, maar wat gebeurt er eigenlijk tijdens de netwerkbijeenkomst in het Zwitserse dorpje Davos? Journalist Michel Kerres vertelt erover bij NRC Vandaag.
In een speciale aflevering van de Vlaamse serie ‘Factcheckers’ onderzoeken de programmamakers verschillende claims over geld. Je kan de aflevering hier bekijken (let op: je moet in België wonen om deze video te kunnen bekijken)
Zaterdag was Nieuwschecker Arno van ’t Hoog te gast bij podcast ‘Het uur van de waarheid’, om te vertellen over onze champagne-factcheck. Je kan het gesprek hier beluisteren, vanaf 24:45.