Valse corona-adviezen tieren welig op sociale media
Coronavirus/COVID-19
Gevolgen misinformatie
Sociale media weten niet goed wat ze met de gigantische hoeveelheid aan misinformatie aanmoeten: Facebook en Twitter lopen tegen een muur op. Dat komt volgens een expert in de New York Times mede doordat mensen geneigd zijn juist in perioden van epi- en pandemie accurate wetenschappelijke informatie niet te geloven. Ook Politico doet verslag van verwoede pogingen van socialemediareuzen om het nepnieuws in bedwang te krijgen.
In Oekraïne hebben de complottheorieën en nepberichten over het virus er zelfs toe geleid dat een heel dorp in opstand kwam: gewelddadige rellen braken uit toen de combinatie van slechte overheidsvoorlichting, nepnieuws op social media en bewuste targeting door trollen explodeerde.
Een fake BBC-account beweerde ten onrechte dat de Engelse acteur Daniel Radcliffe (bekend van de Harry Potter-films) besmet zou zijn.
Oplossingen en hulpmiddelen
Factcheckers zijn naarstig op zoek naar manieren om de vloedgolf van nepnieuws te dempen. Voorop in deze missie loopt Cristina Tardáguila, directeur van het International Fact Checking Network (IFCN). Zij legt CNN uit waarom het soms voelt als vechten tegen de bierkaai: “When we try to find out who is producing the misinformation, you find more misinformation.”
First Draft maakte voor journalisten en factcheckers die verslag doen van het virus een speciale pagina. Deze bevat onder andere informatie over nieuwsgaring en verificatietools, een database met gedebunkte misinformatie en links naar webinars voor journalisten (vanaf 19 maart). Ook komt First Draft met een handleiding die stap-voor-stap uitlegt hoe journalisten de API van Twitter kunnen benutten om tweets over gezondheidsinformatie te onderzoeken.
Nieuwscheckers: nepadvies tiert welig op Facebook
Een lijst met nepadviezen voor het voorkomen en behandelen van COVID-19, zogenaamd afkomstig van het academisch ziekenhuis van Stanford, wordt in verschillende talen verspreid op Facebook. In Nederland werd het in 24 uur meer dan 2500 maal gedeeld. Het bericht is echter al door zeker zes factcheckorganisaties gedebunked. Hoe komt het dat Facebook-gebruikers geen misinformatielabel te zien krijgen wanneer zij het bericht willen delen? Lees het hier.
Factchecks van andere media
Bottoms up
De bewering dat het biermerk Corona iets te maken zou hebben met het coronavirus werd al eerder ontkracht, maar nu blijkt ook de berichtgeving over de mensen die dit zouden hebben geloofd niet te kloppen. Onder andere De Telegraaf berichtte dat Amerikanen het Mexicaanse bier ‘onder geen enkele voorwaarde’ willen drinken. Volgens NUcheckt is dit onwaar; het onderzoek waar de bewering op is gebaseerd zegt niets over deze stelling en naar de reden waarom de Amerikanen geen Corona kopen, is niet gevraagd. Volgens de distributeur stijgt de verkoop zelfs.
Beter glaasje dan schoorsteen
Even iets anders: een Vlaams parlementslid beweerde ten onrechte dat alcohol meer sterfgevallen veroorzaakt dan roken. Dat klopt niet, schrijft Knack: in België overlijden jaarlijks gemiddeld 6.000 mensen aan de gevolgen van drank en wel 20.000 door het roken van tabak.
En verder...
Russen geloven niet alleen niet dat hun land betrokken is bij de MH17-ramp; ze staan volgens De Groene Amsterdammer überhaupt sceptisch tegenover waarheidsvinding. Het OM stond tijdens de eerste dagen van de MH17-strafzaak ook stil bij de ‘cynische desinformatiecampagne’ die Rusland zou voeren. Het betreft bijvoorbeeld twijfelachtige metadata van afbeeldingen en het verbloemen van de onbetrouwbaarheid ervan in artikelen van zelfbenoemde Russische onderzoekers.
De enige oplossing om misinformatie via deepfakes tegen te gaan is volgens Esquire enigszins ironisch: nog meer stappen maken in de technologie.
De Twitter-misinformatielabels zijn in werking getreden. De eer van de eerste toepassing ging naar… de president van de Verenigde Staten. Het account van het Witte Huis retweette een gemanipuleerde video van presidentskandidaat Joe Biden, waarin het lijkt alsof hij zegt dat mensen ‘alleen Donald Trump kunnen herkiezen’. De rest van de uitspraak bleek eraf geknipt.
In Egypte is een mensenrechtenadvocaat veroordeeld tot één jaar cel voor het verspreiden van nepnieuws. De advocaat was openlijk kritisch over het bewind van de huidige Egyptische regering. Amnesty International noemt de beschuldiging en veroordeling volgens ABC News ‘ongefundeerd’; volgens de mensenrechtenorganisatie sprak de advocaat enkel op geweldloze wijze zijn mening uit.
The New Yorker vraagt zich af of Fox News de sprong heeft gemaakt van partijdig nieuwsmedium naar propaganda wegens zijn onlosmakelijke verbondenheid met de president van de VS en het Witte Huis. De macht van het netwerk verandert en groeit. De zoon van Rupert Murdoch, de grote baas van Fox News, zet zich af tegen het domein van zijn vader: hij heeft besloten zijn deel van het familievermogen te investeren in het tegengaan van mis- en desinformatie.
Agenda
GEANNULEERD 19 maart 2020: Lezingen en workshops voor informatieprofessionals, georganiseerd door VOGIN-IP (Amsterdam). Inclusief een workshop Factchecken door Nieuwschecker Alexander Pleijter. Kosten 350 euro; 60 euro voor studenten (alleen voor de lezingen).
VOORALSNOG NIET GEANNULEERD:
20-22 april 2020: In Leiden vindt MISDOOM plaats, het Multidisciplinary International Symposium on Disinformation in Open Online Media. Beoogde deelnemers: onderzoekers, journalisten, beleidsmakers en andere geïnteresseerden.
28 april 2020: Lezing over fake news van VRT-journalist Tim Verheyden in Asse (BE). 20:00-21:30 uur. Tickets 3 euro.
Stuur tips
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kunt ons bereiken via DM op Twitter, Facebook of Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Tot de volgende nieuwsbrief,
Peter Burger, Alexander Pleijter en Romy Heymans