Valse beschuldigingen over 'crisisacteurs' in Gaza-oorlog

Rondom het conflict tussen Israël en Hamas verschijnt veel mis- en desinformatie op sociale media. Hier zitten ook beschuldigingen tussen over beelden van oorlogsslachtoffers die in scène gezet zouden worden. In een tweet die miljoenen keren werd bekeken, werd gezegd dat twee vrouwelijke aanhangers van Hamas speelden dat zij oorlogsslachtoffers waren. Maar hier klopt niets van. Verder gaan we in deze nieuwsbrief in op de veelbesproken explosie in het ziekenhuis in Gaza en delen we met jullie de nieuwe video over het werk en de mensen van Nieuwscheckers.

Factchecks van Nieuwscheckers

Vrouwelijke Hamasleden vermomden zich niet als burgerslachtoffers

Een bericht dat de afgelopen dagen viraal ging op sociale media claimt dat twee vrouwelijke, gewapende Hamasleden zich voordoen als burgerslachtoffers van een Israëlisch bombardement. Twee video’s waarin de vrouwen in hun verschillende rollen te zien zijn, zouden dat bewijzen. De beschuldiging is vals: het gaat om vier verschillende vrouwen. Lees de volledige factcheck hier.

Palestijn in ziekenhuisbed is geen acteur

De beschuldiging dat een video van een Palestijnse jongeman in een ziekenhuisbed een acteur laat zien die in andere video’s niets mankeert, is vals. Het gaat om twee verschillende mannen: de een verloor in juli 2023 een been tijdens een actie van het Israëlische leger op de Westbank, de ander is een zanger en vlogger uit Gaza, die blijkens recente video’s in het bezit is van beide benen. De complete factcheck lees je hier.

Nog altijd veel vraagtekens bij explosie Gaza ziekenhuis

Wat is er precies gebeurd op het binnenterrein van het Al-Ahli ziekenhuis in Gaza stad? In de nacht van 17 op 18 oktober zorgde een enorme explosie voor doden, gewonden en veel brandschade. Palestijnse autoriteiten meldden direct dat bij een Israëlische aanval 500 doden en ruim 300 gewonden waren gevallen. Op hun beurt beweerden het Israëlische ministerie van defensie en Amerikaanse inlichtingendiensten dat het zou gaan om een haperende raket die werd afgevuurd vanuit de Gazastrook.

Op X hadden OSINT-accounts in de nacht van 17 oktober al reconstructies gemaakt, waarin een raket de hoofdrol lijkt te spelen. Die theorie voerde zo een aantal dagen de boventoon in de media, maar na nieuwe analyses is die verklaring niet meer zo zeker. Het Visual Investigations team van de The New York Times publiceerde deze week een gedetailleerde reconstructie, waaruit blijkt dat de beelden van de raket niets te maken hebben met het ziekenhuisdrama. “De raket die in de video is te zien, is hoogstwaarschijnlijk niet de oorzaak van de explosie in het ziekenhuis. Hij ontplofte feitelijk in de lucht, ongeveer drie kilometer verderop.”

Ook een aantal OSINT-ers heeft de raket-hypothese inmiddels afgeserveerd. Verder levert analyse van de impactkrater op het middenterrein tegenstrijdige informatie over de inslagrichting en het type projectiel, laat dit overzicht van de BBC zien. Bijna twee weken na de explosie is de oorzaak kortom nog niet scherper in beeld gekomen.

Factchecks van andere media

Vierders van aanslag in Brussel zijn acteurs uit rapvideo

Belgische politici deelden afgelopen weken een video die een pro-Palestijnse betoging in Brussel zou laten zien. Bovendien zou de video genomen zijn op 16 oktober, de dag dat er een aanslag plaatsvond in Brussel. Knack ging op onderzoek uit en kwam erachter dat alhoewel de video in Brussel opgenomen is, de beelden deel uitmaken van een videoclip van de Brusselse rapper 7.62.

Productie van kattenvoer stoot meer CO2 uit dan Nieuw-Zeeland

In Trouw stond dat veganistisch honden- en kattenvoer goed kan zijn voor het klimaat, want de productie van gewoon voer stoot meer CO2 uit dan Nieuw-Zeeland. Dit laatste blijkt uit Brits onderzoek en het klopt ook volgens een aantal experts die Knack sprak. Wel is het zo dat het niet gek is dat de ‘gigantische’ diervoedersector een grote klimaatvoetafdruk heeft, daarnaast is Nieuw-Zeeland erg dunbevolkt. En ook niet onbelangrijk: de kat is een carnivoor, daarom is het een slecht idee om deze op een veganistisch dieet te zetten.

Ruimtecamera’s werden aangepast om maantemperaturen te weerstaan

Eind september was er online een opleving van des- en misinformatie over de maanlandingen. Een van de betreffende posts beweerde dat de filmrollen die gebruikt werden tijdens ruimtemissies vernietigd zouden moeten zijn door extreme temperaturen op de maan. AFP dook de geschiedenis van de maanmissies in en zette de maatregelen die NASA nam om camera’s tegen extreme temperaturen te beschermen op een rij.

Kijktip: Nieuwscheckers - Samen maken we het nieuws betrouwbaarder

Nieuwsgierig naar wie er allemaal bij Nieuwscheckers werken en waarom we eigenlijk zoveel tijd en moeite steken in het checken van beweringen? Bekijk dan de video over het werk en de mensen van Nieuwscheckers.

En verder…

• De verkiezingen komen eraan en daarmee ook zorgen over mis- en desinformatie op sociale media. NRC vroeg aan verschillende sociale mediabedrijven wat ze doen aan nepnieuws op hun platformen, ook met de nieuwe Europese Digital Services Act in het achterhoofd. [NRC]

• Nico Parlevliet, een miljonair uit Katwijk, financiert al jaren verscheidene complotdenkers zoals Tom Zwitser van uitgeverij De Blauwe Tijger. Drie van deze complotdenkers komen volgende week voor de rechter wegens smaad en laster. [Follow the Money]

• De Rijksoverheid heeft een pagina gelanceerd waarop kort wordt uitgelegd welke vormen van nepnieuws je online tegen kunt komen. [Digitale Overheid]

• In Duitsland is een bewustwordingscampagne gelanceerd om nepnieuws tegen te gaan. Hierbij is er aandacht voor het weghalen van context, angst zaaien en whataboutism. [Medium]

• Makers van nepvideo’s over oorlog maken soms gebruik van videogames zoals Arma 3 om aan beeldmateriaal te komen. NU.nl laat zien hoe je dit soort beelden kunt herkennen. [NU.nl]

• Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen vragen zich af of ze op Twitter X moeten blijven, want sinds de overname door Elon Musk is de hoeveelheid desinformatie en gescheld flink toegenomen. [Ukrant]

Agenda

26 & 27 februari 2024: EDMO Scientific Conference on Disinformation

Wetenschappelijk congres aan de Universiteit van Amsterdam, georganiseerd door het European Digital Media Observatory (EDMO). Call for Papers.