Vaccins niet tot 2023 in testfase
NUcheckt: Goedgekeurde coronavaccins zitten niet tot 2023 in de 'testfase'
Op NUjij, het reactieplatform van NU.nl, wordt regelmatig ten onrechte beweerd dat het vaccineren tegen corona nog tot 2023 in de experimentele fase zit. Dat is niet waar. In deze factcheck legt NUcheckt uit waarom het onjuist is. Want hoewel het zo is dat de vaccins sneller beschikbaar zijn gekomen dan gebruikelijk in de farmaceutische wereld, hebben de goedgekeurde coronavaccins dezelfde procedures doorlopen als elk ander vaccin.
De onderzoeken zijn wel sneller achter elkaar gedaan, ten behoeve van de snelheid. Nu de vaccins grootschalig worden ingezet, wordt er nog steeds informatie verzameld om de vaccins nog beter te onderzoeken. Zo kun je bijvoorbeeld zeer zeldzame bijwerkingen opsporen die maar 1 op de 50.000 mensen treffen. Dat is geen experiment, maar een normale procedure.
DPA: geen zonlicht op foto van dansende Kaag, deze is gewoon 's avonds geschoten
Even terug naar woensdag 17 maart, toen na de gang naar de stembus de eerste exitpoll bekend werd. Die bracht goed nieuws voor D66 en dat vierde lijsttrekker Sigrid Kaag met een dansje op de tafel dat, vastgelegd door fotograaf Martijn Beekman, de voorpagina van bijna elke donderdagkrant haalde. Al gauw trokken sommigen de foto in twijfel. Door de deur links zou daglicht te zien zijn, wat zou betekenen dat de foto overdag zou zijn gemaakt, in plaats van om negen uur 's avonds toen de exitpoll bekend werd.
Dpa-factchecking maakt korte metten met die bewering. Het is onmogelijk om op basis van de afbeelding te concluderen dat het zichtbare licht, daglicht is. Verder bleek dat het waarschijnlijk tl-licht is uit de aangrenzende keuken. Zowel D66 als de fotograaf Martijn Beekman bevestigen dat.
AFP: 'Exitpoll' van @DeDerdeKamerNL is niet officieel
Vorige week doken we in samenwerking met Pointer al in het Twitter-account @DeDerdeKamerNL, dat een exitpoll verspreidde die onder andere werd geretweet door Thierry Baudet. Opvallend was dat deze exitpoll heel andere zetelaantallen aangaf dan bijvoorbeeld die van Ipsos. Er zijn organisaties die de naam De Derde Kamer gebruiken, maar geen ervan is verbonden aan dit Twitter-account, zocht AFP-Nederland uit. Inmiddels zijn alle tweets rond de exitpolls verwijderd. Het account is nog steeds actief.
The Journal: In Ierland rijden auto's rond met een display met desinformatie
Desinformatie wordt niet alleen online verspreid, maar ook offline. Zoals in Ierland, waar de complotdenkersorganisatie Anti-Corruption Ireland rondreed met lichtgevende displays met daarop valse claims over COVID-19, zoals 'vaccins veroorzaken autisme' en 'maskers veroorzaken ziektekiemen'. Niet geheel verrassend worden de claims door The Journal weerlegd.
Onderzoek
De factchecks van PolitiFacts gecheckt
Meestal bestudeert een factchecker een bewering om te constateren of deze klopt of niet, maar factchecks zelf kunnen op hun beurt ook weer bestudeerd worden. Een Finse onderzoekers Nieminen en Sankari namen factchecks van de Amerikaanse website PolitiFact onder de loep. Zij stelden criteria op voor de manier waarop factchecks uitgevoerd zouden moeten worden (gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en de richtlijnen van het International Fact-Checking Network) en onderzochten in welke mate de factchecks van PolitiFact aan deze criteria voldoen.
Over het algemeen waren de factchecks van PolitiFact uitgevoerd volgens de richtlijnen, maar er is ruimte voor verbetering. Het grootste verbeterpunt is wanneer een oordeel wordt gegeven over een uitspraak die bestaat uit meerdere beweringen die apart gecheckt kunnen worden. Deze zouden volgens de criteria allemaal apart een oordeel moeten krijgen, maar in ongeveer een derde van de onderzochte factchecks was dit niet het geval. Een tweede verbeterpunt is dat er in ongeveer 11 procent van de gevallen een bewering werd gecheckt die eigenlijk helemaal niet gecheckt kan worden. Bijvoorbeeld een mening of een metafoor, in plaats van een feitelijke uitspraak.
Wel voegen de auteurs van het artikel zelf nog toe dat de criteria die zij hanteren nogal strikt zijn. Het doel daarvan is volgens hen niet zozeer om factchecks te kunnen labelen als 'goed' of 'slecht', maar meer om de grenzen van het factchecken te kunnen schetsen. Het onderzoek verscheen in januari in het wetenschappelijke tijdschrift Journalism Studies.
En verder...
Twee weken terug deelden we nog een onderzoek van Pointer, NOS en De Groene Amsterdammer waaruit bleek dat je op YouTube razendsnel in een filterbubbel belandt. Deze week is er een tegengeluid, namelijk een onderzoek van Duitse en Noorse wetenschappers waaruit blijkt dat dat effect toch niet zo sterk is als gedacht.
Desinformatie over coronavaccins ondermijnt de vaccinatiebereidheid. Daarom stelt het Google News Initiative geld beschikbaar om desinformatie tegen te gaan. Deze week werd bekend gemaakt welke elf projecten subsidie krijgen.
Nu socialemediabedrijven desinformatie over corona en vaccins serieuzer bestrijden, ontstaat een nieuwe trend: kloppende feiten op misleidende wijze presenteren, zoals berichten over mensen die zijn overleden na vaccinatie, zonder oorzakelijk verband. (NPR)
Oók kinderen krijgen wel eens te maken met desinformatie. Dus wijdde het kids-only katern van NRC een artikel aan nepnieuws. Wat is het en hoe herken je of iets echt of nep is? De tips van NRC aan kinderen: 1. Check de bron, 2. Vraag je af: waarom vertelt iemand dit? 3. Hoe is het onderzocht? 4. Lees niet alleen de titel. Pas als je het hele stuk leest, weet je hoe het zit.
Agenda
7 april Truth, fake news and conspiracies: the historian as mythbuster? In de Utrechtse Jacobikerk gaan twee historici, Sir Richard Evans (University of Cambridge, auteur van The Hitler Conspiracies) en Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht) in gesprek over desinformatie en complotten. Die zijn nu bijna niet weg te denken uit onze maatschappij, maar is het een nieuw fenomeen of iets van alle tijden? Het ViaJacobidebat is te volgen via de website.
Terugkijken De avond van de Propaganda. Op 24 maart organiseerde KRO-NCRV het online debat De avond van de propaganda, met onder meer Maurice de Hond, NPO-bestuurder Martijn van Dam en Alexander Pleijter. Op de website van KRO-NCRV kun je de bijeenkomst terugkijken.
Factchecktips? Laat het ons weten!
Hoor of lees je een claim die je niet vertrouwt? Stuur het naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail op nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker