Trumps Twittermegafoon
Misinformatie in verkiezingstijd
Aankomende dinsdag, 3 november, is het zover: dan is het verkiezingsdag in de VS. Zal nepnieuws wederom voor veel gedoe zorgen tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezing? Bijna de helft (46%) van de Nederlanders denkt van wel, blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ipsos. Een zelfde percentage van de Amerikanen denkt er hetzelfde over. Nederlanders zijn over hun eigen land minder pessimistisch: één op de vijf Nederlanders (21%) vindt de verspreiding van ‘fake news’ een bedreiging voor de komende Tweede Kamerverkiezingen in maart.
En wat doet de Nederlandse regering om te voorkomen dat desinformatie en buitenlandse beïnvloeding een rol gaan spelen tijdens de verkiezingen? Te weinig, vindt de Tweede Kamer, zo bleek deze week tijdens een debat met minister Ollongren. Parlementariër Attje Kuiken (PvdA): "Het kabinet had allang striktere maatregelen moeten nemen om desinformatie, hacken, maar ook beïnvloeding vanuit het buitenland te voorkomen. Daar heb ik het afgelopen jaar weinig van gezien." (Nieuwsuur)
Misinformatie over presidentsverkiezing
Ondertussen hebben de medewerkers van verkiezingsbureaus in de VS hun handen vol aan insinuaties en geruchten over de verkiezingsprocedure, schrijft de New York Times. De berichten die op sociale media de ronde doen variëren van het vernietigen van ingevulde stembiljetten die per post zijn ingestuurd tot het sjoemelen met stemcomputers.
Dat er maar weinig hoeft te gebeuren om de presidentsverkiezing te verstoren, laat onderstaande video van de New York Times zien. In 2019 verstuurde een trol een tweet waarin hij insinueerde dat er gefraudeerd werd met stembiljetten. Ondanks dat deze trol slechts 19 volgers op Twitter had, verspreidde het bericht zich als een olievlek op sociale media en zorgde voor een hoop tumult.
Factcheckers in de VS en andere landen zetten zich schrap voor een hoos aan leugens, insinuaties, beschuldigingen en geruchten in de laatste paar dagen voor de verkiezingsdag, meldt Poynter. Maar ook na de bekendmaking van de uitslag is de kans groot dat het nog lang zal rommelen:
“Joe Biden is the favorite candidate, and Donald Trump and his supporters have, as their last option, to push the idea of fraud. It is a way of delegitimizing the victory of the adversary, or, in the worst case, to open space to question it directly.”
Trumps Twittermegafoon
Aantijgingen over de betrouwbaarheid van de verkiezingsprocedure zijn al maanden een speerpunt van Republikeinse propaganda. In een serie artikelen gaat de Amerikaanse mediawijsheidexpert Mike Caulfield in op deze trend. Aan de hand van zijn HALT-methode demonstreert Caulfield ook hoe je in het algemeen informatie kunt beoordelen.
Naast Trump zelf is een klein aantal rechtse influencers verantwoordelijk voor een groot deel van de misleidende berichten over de verkiezingsprocedure op Twitter, blijkt uit een rapport van de desinformatieonderzoekers Election Integrity Partnership. Zij fungeren door hun honderdduizenden tot zelfs miljoenen volgers als megafoon voor misleidende berichten uit meer obscure bronnen. (Meer over Trumps ‘virale megafoon’ in de Washington Post)
Infodemie
Trumps uitspraken over het coronavirus, aldus een studie van Cornell University, waren ook de krachtigste aanjager van de ‘infodemie’ rond COVID-19. Van meer dan één miljoen artikelen uit Engelstalige nieuwsmedia wereldwijd waarin misinformatie over COVID-19 aan de orde kwam, bevatte bijna 38 procent een verwijzing naar Trump. Factchecks waren goed voor slechts 16,4 procent van die artikelen, wat aannemelijk maakt dat een groot deel de onjuiste beweringen van Trump zonder kritiek verspreidde.
Pulp en propaganda op Facebook
Facebook trof afgelopen week weer maatregelen tegen complottheorieën en slinkse commerciële en politieke campagnes. Met wisselend succes.
Clickbait uit Myanmar
Facebook maakte op 21 oktober de verwijdering bekend van 655 Facebookpagina's en 12 Facebookgroepen uit Myanmar. Een aantal van de pagina's had miljoenen volgers. Om geld te verdienen met advertentie-inkomsten serveerden ze een mix van clickbait, kwakzalverij en politieke propaganda. Je denkt misschien: nou en, Myanmar? Maar de middelen om op deze manier geld te verdienen door klikpulp te verspreiden zijn ook in andere landen beschikbaar. (Analyse door Graphika)
Propaganda uit Iran
Facebook smoorde ook twee netwerken in de kiem die in het Engels en Spaans met hun berichten mikten op de Verenigde Staten. Het eerste, uit Venezuela en Mexico (een kleintje met slechts twee pagina’s en 22 Instagram-accounts) verspreidde berichten die linkse standpunten propageerden. Het tweede, door Facebook geïdentificeerd als afkomstig van de Iraanse overheid, richtte zich op een publiek in de VS en Israël.
QAnon op Facebook terug van nooit weggeweest
Deze week maakte Facebook de verwijdering bekend van 700 pagina’s, 5.600 groepen en 18.700 Instagram-accounts die de samenzweringstheorie promootten van QAnon ('de elite bestaat uit bloed drinkende, pedofiele satanisten'). Uit een onderzoek door het Italiaanse bedrijf Ghost Data blijkt echter dat er nog honderden QAnon-accounts actief zijn, samen goed voor zo’n 740.000 berichten en 40 miljoen likes, shares en comments.
Onderzoek: Nieuws of advertentie? Lastig voor scholieren
Op maandag en dinsdag kwamen onderzoekers uit de hele wereld online samen voor het vanuit Leiden georganiseerde congres MISDOOM. Tegelijkertijd verscheen een selectie van de daar gepresenteerde studies (Open Access). We lichten er een uit over de manier waarop scholieren misleidend nieuws beoordelen.
Scholieren vinden het vaak lastig om betrouwbaar nieuws te onderscheiden van andere soorten berichten. Degenen die dat succesvoller doen, gebruiken betere strategieën en vuistregels, blijkt uit een Zweeds onderzoek onder 483 middelbare scholieren van 16-19 jaar. De scholieren moesten in vier gevallen beargumenteren waarom ze het ene bericht geloofwaardiger vonden dan een ander over hetzelfde onderwerp. Driekwart zag nieuwsberichten aan voor advertenties, en vice versa. Zij voerden vaak de plaats op de pagina aan als argument: alles in de rechterkolom zal wel een advertentie zijn. De scholieren die wel correct antwoorden, letten op de combinatie van tekstkenmerken en doel (wat wil deze tekst van de lezer?).
Iets minder dan de helft van de deelnemers vond een nieuwsartikel over gewichtsverlies met uitspraken van een chirurg die maagverkleiningen uitvoerde geloofwaardiger dan een artikel uit een weekblad, gebaseerd op een wetenschappelijke studie naar dat onderwerp. Ze redeneerden dat een artikel in een ochtendkrant betrouwbaar was, en gingen voorbij aan een mogelijk commercieel belang en het gewicht van wetenschappelijk onderzoek.
Factchecks van andere media
Nee, niet alle gezinsleden tellen automatisch als besmette personen
Op Facebook en Twitter gaat het onjuiste gerucht rond dat als één gezinslid positief wordt getest op het coronavirus, ook de rest van het gezin wordt meegeteld in de cijfers die de GGD doorgeeft aan het RIVM. Als één persoon binnen een huishouden positief getest is, betekent dit wel dat het hele huishouden minstens tien dagen binnen moet blijven en geen gasten mag ontvangen. Maar gezinsleden die niet positief getest zijn, telt de GGD niet mee bij de cijfers over het aantal besmettingen, stelt NUcheck vast.
Onzinberichten over opvoedingskampen voor overtreders coronaregels
Een absurd idee: mensen in opvoedingskampen opsluiten als ze de coronamaatregelen niet in acht nemen. Volgens berichten op Facebook zou minister De Jonge dit willen invoeren. De Tweede Kamer zou het wetsvoorstel al behandeld hebben. Er is echter geen enkel bewijs dat de minister dit daadwerkelijk heeft voorgesteld. Dat het parlement heeft vergaderd over een wetsvoorstel is aantoonbaar niet waar, concludeert AFP Factcheck.
Geen bewijs dat mondkapjes verspreiding COVID-19 in de hand werken
Het dragen van mondkapjes zorgt ervoor dat het coronavirus zich alleen maar sneller verspreidt, beweert een Facebookpost. Maar daar is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor, constateert DPA Factchecking.
Foto van drukke winkelstraat in Leiden is écht recent
Een foto op de voorpagina van het Algemeen Dagblad zorgde deze week voor tumult op de Facebookpagina van Leidse Glibber. Het ging om een foto van de Leidse winkelstraat Haarlemmerstraat, waarop heel wat winkelend publiek was te zien. Critici meenden dat de krant de boel voor de gek hield met een foto van jaren geleden. Het lokale weblog Leidse Glibber ging ter plekke poolshoogte nemen om vast te stellen dat het toch echt een recente foto was.
En verder...
Wikipedia heeft diverse pagina's die gaan over de verkiezingen op slot gedaan. Daardoor kunnen kwaadwillenden geen onjuiste informatie in deze Wikipedia-artikelen zetten. Wijzigingen kunnen alleen nog aangebracht worden door wikipedianen die al minstens dertig dagen actief zijn en minstens 500 keer een bijdrage hebben geleverd aan artikelen op Wikipedia. (Wired)
In Nicaragua kan je straks voor liefst vier jaar in de gevangenis belanden als je nepnieuws verspreidt. Publicatie van informatie die niet geautoriseerd is door de overheid, kan je zes jaar gevangenisstraf opleveren. Deze wet is goedgekeurd door het parlement, maar moet ook nog goedkeuring krijgen van president Ortega. (Reuters)
Na de terroristische aanslag in Nice deze week, verschenen veel berichten op sociale media hierover. Lang niet allemaal klopten die. Pointer checkte drie voorbeelden.
Kijk ook nog even de uitzending van Pointer terug over hoe Nederlandse trollen dagelijks misleidende en onjuiste informatie verspreiden op Twitter.
Check dit interactieve stripverhaal over oma in het bos van misinformatie.
Correctie
In de nieuwsbrief van vorige week attendeerden we jullie op een overzicht van Nederlands nieuwsbrieven over media. Abusievelijk schreven we dat we die lijst te danken hebben aan De Media Movers. Dat is niet zo, Laurens Vreekamp is de man die de eer toekomt. Om het goed te maken hier nogmaals de lijst met Nederlandse nieuwsbrieven over media, die dus is opgesteld door Laurens Vreekamp.
Dat was ’m voor deze week, goed weekend!
Alexander Pleijter & Peter Burger