Terugblikken met het Nieuwscheckers jaarverslag 2023
In deze nieuwsbrief presenteren we het Nieuwscheckers jaarverslag van 2023! Daarin vind je onder andere hoeveel factchecks we dit jaar hebben gemaakt, welke oordelen we hebben uitgedeeld en wat onze favoriete checks waren. Verder twitterde Geert Wilders misleidend over een ‘Visa-kaart met gratis geld’ voor asielzoekers en kwam het CBS met nepnieuws over nepnieuws.
Nieuwscheckers jaarverslag 2023
Met trots presenteren we het Nieuwscheckers jaarverslag van 2023. Het was een topjaar voor Nieuwscheckers. Niet eerder werkten we met zo veel professionals, onder wie behalve factcheckers ook een beeldredacteur en een socialemediaredacteur. Het werk van Nieuwscheckers is nu ook te volgen via LinkedIn en TikTok, en op video. Die uitbreiding werd mogelijk gemaakt door het BENEDMO-project en het Familie Oomenfonds. Lees hier het volledige verslag.
Factchecks van Nieuwscheckers
Reuzenrat in Oekraïense loopgraven is een Zuid-Amerikaans knaagdier
De loopgraven in Oekraïne worden geteisterd door een muizen- en rattenplaag, melden verschillende DPG-kranten. Er zijn zelfs exemplaren gespot zo groot als een AK-47. De foto met dat dier toont echter geen fors uitgevallen bruine rat maar een beverrat, een oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstig familielid van de cavia. Lees het hele verhaal hier.
We weten niet hoe goed Nederlanders zijn in het herkennen van nepnieuws
Nederlanders zijn goed in het herkennen van nepnieuws, aldus het CBS in november. Dat blijkt nepnieuws, want het CBS heeft dat niet onderzocht. De vragen uit het CBS-onderzoek gingen helemaal niet over het herkennen van nepnieuws. Lees de hele factcheck hier.
Visa-kaart met gratis geld voor asielzoekers is feitelijk betaalpas voor leefgeld
Op 11 november twitterde Geert Wilders dat asielzoekers een Visa-kaart met gratis geld krijgen, terwijl miljoenen Nederlanders het financieel moeilijk hebben. Deze tweet is misleidend, want het gaat om een nieuwe betaalpas waarmee asielzoekers zaken als eten, zeep en tandpasta kunnen kopen. Het hele verhaal lees je hier.
Factchecks van andere media
Geen verband tussen IQ en voornaam
Op de website van Metro stond een stuk over Amerikaans onderzoek waaruit zou blijken dat er een correlatie bestaat tussen je IQ en je voornaam. De naam Jonathan scoort het slechtst met een gemiddeld IQ van 80. Maar volgens Knack is de desbetreffende studie nergens terug te vinden. Ook is bij hoogleraar cognitieve psychologie Wouter Duyck is een dergelijk onderzoek onbekend. Sowieso zijn de geciteerde IQ-scores volgens hem onzinnig en is het haast ondenkbaar dat iemand met een bepaalde voornaam een gemiddelde IQ-score van 182 zou behalen. Metro heeft het artikel inmiddels offline gehaald.
Musk deelt geen goudstaven uit
If it's too good to be true it probably is. Op Facebook circuleert een video waarin Elon Musk belooft dat hij goudstaven weggeeft aan de eerste tienduizend mensen die doorklikken. Opgeteld gaat het om een cadeau van 21 miljoen dollar. Lead Stories analyseerde de video en ontdekte dat het gaat om verknipte videobeelden met een AI-gegenereerde voice-over. De website die aan deze sponsored post hangt, gaat niet over goudstaven maar schilderkunst. Dat is een afleidingsmanoeuvre (‘cloaking’) waardoor je niet kunt achterhalen naar welke frauduleuze site de meeste clicks worden geleid.
Oud beeld van Israëlische bulldozer die weg sloopt
Deze week circuleert op X een video met een bulldozer van het Israëlische leger die een weg sloopt. Het bijschrift suggereert dat de video van recente datum is en een weg toont in Gaza. Dat klopt echter niet, laat Knack zien. De videoclip is afkomstig uit een Youtube-video van de mensenrechtenorganisatie B’tselem, die in 2021 opnamen maakte van het Israëlische leger op de Westelijke Jordaanoever, in de buurt van het dorp She’b al-Batem.
Kijktip: Eigen Volk Eerst
Deze week verhoogde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) het dreigingsniveau in Nederland van 3 (aanzienlijk) naar 4 (substantieel), vanwege een toegenomen jihadistische dreiging. Afgelopen jaren waarschuwden de NCTV en AIVD ook voor terreurdreiging uit de hoek van rechts-extremisten. Wie zijn eigenlijk de Nederlanders die de AIVD beschouwt als rechts-extremisten? En hoe zien hun denkbeelden eruit? Documentairemaakster Sahar Meradji - zelf van Iraanse komaf - zocht ze op en ging met ze in gesprek voor de serie Eigen Volk Eerst. “Het volgende is dat je een soort van rassenoorlog gaat krijgen.”
En verder…
Er gingen veel geruchten dat coronavaccins de oorzaak zouden zijn van de oversterfte van de afgelopen jaren. Nieuwe cijfers van het CBS laten zien dat dit niet klopt, maar dat het wel lag aan onder andere verschoven ziektepatronen, vallende ouderen en corona zelf. [Volkskrant]
In Brazilië is de overheid een factcheckinitiatief begonnen. Geen verrassing dat dit zich niet houdt aan de principes van echte factcheckers. Zo wordt er weinig verwezen naar bronnen, en als dat gedaan wordt, zijn het meestal (surprise!) overheidsbronnen. [UOL]
Na twee dagen vergaderen is de EU tot een ingrijpende kunstmatige intelligentie-wet gekomen. Zo worden deepfakes van personen verboden, tenzij ze satirisch zijn. Ook moet er verplicht een label bij dat ze zijn gemaakt met AI. Verder wordt massasurveillance met gezichtsherkenning verboden en wie AI-diensten in de EU wil aanbieden moet zich aan strengere regels houden. [Volkskrant]
Het terugblikseizoen is aangebroken, en deze serie geeft een nostalgisch beeld van de periode voordat Twitter onherstelbaar werd verbeterd, inclusief een vrolijke scrollback. [The Verge]
De wens om het uiterlijk te perfectioneren bestond al ver voordat Photoshop en Instagramfilters werden uitgevonden. Oude olieverfportretten kregen soms eeuwen later een nieuw gezicht. [BBC]
Met minstens 12.800 nep-accounts pushte een Russische beïnvloedingsoperatie op TikTok desinformatie over Oekraïne. [BBC]