Strengere regulering sociale media in EU
Digital Services Act (DSA) moet desinformatie tegengaan
Drie dagen na de overname van Twitter door Elon Musk bereikten de Europese lidstaten, Commissie en Parlement een akkoord over de Digital Services Act (DSA). Waar Musk twitterend de discussie aanzwengelt over structureel grotere ruimte voor vrije meningsuiting, kiest de DSA radicaal voor regulering, met strengere eisen waaraan social media uiterlijk januari 2024 moeten voldoen.
Die ingrepen zijn nodig, schrijft de Europese Commissie, want online diensten worden onder andere misbruikt door algoritmen die de verspreiding van desinformatie bevorderen. “Deze nieuwe uitdagingen en de manier waarop platforms ze aanpakken, hebben een aanzienlijke impact op grondrechten.”
Hoewel Twitter en Facebook de laatste jaren stappen hebben gezet, worden zij door DSA veel steviger gedwongen tot content-moderatie. De DSA legt meer dan nu eindverantwoordelijkheid bij Google, Meta en Twitter voor bestrijding van desinformatie, transparantere klachtenprocedures en openheid over dataverzameling en werking van algoritmen. In dit artikel van SEJ (Search Engine Journal) worden regels en reikwijdte van de DSA in zeven stappen uit de doeken gedaan.
Onderzoek: misinformatie negeren om conflict te vermijden
Als mensen onjuiste informatie toegestuurd krijgen van een bekende via een messaging-app (bijvoorbeeld Whatsapp of Facebook Messenger), dan betekent dat niet automatisch dat ze die persoon ook van repliek dienen. Een belangrijke reden hiervoor is dat ze conflicten liefst vermijden, blijkt uit een rapport van het Everyday Misinformation Project (Loughborough University, Verenigd Koninkrijk).
Op basis van diepte-interviews met 102 inwoners van het Verenigd Koninkrijk zagen de onderzoekers een veelvoorkomend patroon: wanneer mensen via messaging-apps geconfronteerd worden met misinformatie over Covid-19 vaccins, kiezen ze er vaak voor om de afzender hier niet op aan te spreken, terwijl ze wel weten dat de informatie niet klopt. Veel respondenten zeiden voor deze reactie te kiezen om een conflict met vrienden, familie of kennissen te vermijden. Ook de angst om de groepscohesie te ondermijnen werd als reden genoemd.
Sommige van de respondenten gaven aan de misinformatie die in grotere groepen wordt gedeeld wel te bespreken in andere, kleinere groepen met gelijkgestemden. Hoewel dit als een soort uitlaatklep kan werken, zorgt dit er tegelijkertijd voor dat de misinformatie in de grotere groep niet wordt weersproken. Deze signalen van ‘stilzwijgende acceptatie’ in een groepsapp kunnen de legitimiteit van de misinformatie versterken en bijdragen aan verdere verspreiding.
Daar komt nog bij dat op messaging-apps als Whatsapp geen moderatie of algoritmische sortering plaatsvindt, en dat factcheckers niet rechtstreeks kunnen reageren op onjuiste berichten. (Hoewel er ook factcheckinitiatieven zijn ontwikkeld voor Whatsapp-gebruikers.) Het is volgens de onderzoekers daarom extra belangrijk dat mensen zich uitspreken wanneer ze geconfronteerd worden met misinformatie. [Niemanlab]
Factchecks over Oekraïne
Deze video laat geen eerbetoon voor overleden Russische soldaten zien
Op TikTok ging een video viraal met de tekst: "When Russian soldiers who sacrificed their lives in the Ukraine conflict returned home, all civilians knelt to greet their heroes.” We zouden een eerbetoon zien aan de overleden Russische soldaten nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen. Via de zoekmachine Yandex kwam AFP Factcheck erachter dat de oorspronkelijke video uit 2015 komt. Op dit filmpje zien we geen beelden van Rusland in 2022, maar van Oekraïne een aantal jaren geleden. In de video zitten veel aanwijzingen hiervoor. Zo is de vlag van Oekraïne op een gegeven moment zichtbaar en zijn de kentekenplaten van de auto’s Oekraïens. Het bijschrift van de TikTokvideo klopt dus niet.
Nee, deze foto toont niet aan dat de oorlog in Oekraïne een hoax is
Op verschillende sociale media ging afgelopen week onderstaande afbeelding rond. Op de foto, die in Boetsja zou zijn gemaakt, zien we verpulverde auto’s met een ongedeerd gebouw op de achtergrond. Het bijschrift bij de foto beweert dat de ramen van het gebouw bijzonder goed intact zijn gebleven. Dit is niet mogelijk wanneer er echt sprake is van een oorlog in Oekraïne volgens het bericht.
Met een reversed image search kwam Politifact er al snel achter dat de foto door Associated Press fotograaf Rodrigo Abd is gemaakt in Boetsja op 4 april. Het bijschrijft van het NBC nieuwsbericht luidt: "A Ukrainian soldier walks with children passing destroyed cars due to the war against Russia." Een andere fotograaf, Emanuelle Satolli, die op hetzelfde moment aanwezig was, vertelt dat de auto’s omver zijn geworpen door Russische tanks. Een aanval op het gebouw dat zichtbaar is op de foto vond dus ook niet plaats, vandaar dat de ramen onbeschadigd zijn.
Andere factchecks
Dit is een bewerkte video van Disney’s Mickey Mouse
Een animatie met Mickey Mouse zou seksueel getint zijn, post iemand in de Telegramgroep Nederlands Verzetkanaal, die 4067 leden heeft. Het bijschrift: “Voor het geval je het niet wist, dit is een van Disney's eerste tekenfilms waarin Mickey Mouse met zijn stijve penis kaasgaten maakt in plakjes kaas...”. Knack kwam erachter dat het bericht afkomstig is uit een Engelstalige QAnon-Telegramgroep. Aanhangers van deze theorie geloven dat Amerikaanse democraten een pedofielennetwerken hebben.
Het is geen toeval dat deze video juist nu rondgaat: eind maart werd bekend gemaakt dat drie Disneymedewerkers waren opgepakt vanwege verdenking van mensensmokkel. Sindsdien tieren de complottheorieën over Disney welig in messaging apps als Telegram. De originele video komt uit 1928 en daarin zien we de verschillende figuren uit de Telegramvideo op een andere manier voorbij komen. De figuren zijn los van elkaar uit de video geknipt en samen gebracht in dit bewerkte fragment.
Kijktips
Een nieuw seizoen van Filemon en de Complotten is van start gegaan. Presentator Filemon Wesselink gaat weer in gesprek met aanhangers van complottheorieën over corona of over de oorlog in Oekraïne. Hij probeert te achterhalen wat deze mensen drijft en hoe dat is ontstaan. Wat volgt is een oprechte dialoog tussen hem en de geïnterviewde.
De inspiratiewebinar van het BENEDMO-project van 20 april staat nu online! In de webinar door en voor factcheckers kwamen een hoop onderwerpen aan bod: initiatieven om factchecken onder het grote publiek te brengen, onderzoeksresultaten en OSINT-tools.
Luistertip: Robert van der Noordaa over desinformatie
Afgelopen dinsdag was trollenjager Robert van der Noordaa te gast in het radioprogramma Vroeg! (BNNVARA) om te praten over hybride oorlogvoering. De onderzoeksjournalist analyseert online desinformatiecampagnes en werkt onder andere voor de Oekraïense overheid.
Tips voor factcheckers
Fifi Schwarz, producent Nieuwswijsheid bij Beeld en Geluid in Den Haag, legt naar aanleiding van onze factcheckmarathon van maart uit hoe je politici kan factchecken. Middels een checklist geeft ze tips over hoe je moet omgaan met sterke uitspraken van politici.
Een database van factchecks over de oorlog leverde al veel inzichten over de verspreidingspatronen van desinformatie. Onderzoekers van hibrid.info en de Universiteit van Hasan Prishtina te Kosovo concludeerden dit naar aanleiding van de opslagplaats van gegevens die zij maakten. [Poynter]
En verder...
Een video van een bebloede Oekraïense vrouw ging viraal afgelopen week. Russen zien de video als desinformatie. [BBC News]
Lees hier hoe nepnieuwsberichten de uitslag van de Franse verkiezingen probeerden te verdraaien.
De BBC en CNN worden de afgelopen weken geconfronteerd met nepbeelden die de televisiezenders zouden hebben uitgezonden over de oorlog in Oekraïne. Deskundigen zeggen dat de makers van de nepbeelden misbruik maken van de geloofwaardigheid van de nieuwsnetwerken om zo het nieuws over de oorlog te vertroebelen. [Politifact]
Onderzoekers van het Institute for Strategic Dialogue (ISD) hebben Facebookaccounts geïdentificeerd die zich bezighouden met het beheren van grote openbare Facebookgroepen waarbinnen Putin en het Russische leger worden verheerlijkt. Desinformatie blijkt alom aanwezig te zijn binnen deze Facebookgroepen.
TikTok heeft zich ontpopt tot een van de toonaangevende platforms met valse video's over de oorlog in Oekraïne. De video’s bereiken dagelijks miljoenen mensen. [BBC News]
De Russische invasie in Oekraïne was voor Politifact een reden om terug te blikken op de desinformatie in de Spaans-Amerikaanse oorlog.
Agenda
De vierde editie van het Multidisciplinary International Symposium on Disinformation in Open Online Media (MISDOOM) zal op 11 en 12 oktober 2022 plaatsvinden. Het hybride evenement wordt gehost door de Boise State University. Onderzoekers uit verschillende disciplines, waaronder uit de communicatiewetenschappen, computerwetenschappen, journalistiek en mediastudies, komen samen. Je kan je online inschrijven.
Stuur tips
Heb je tips, vragen of suggesties? Mail ons dan op nieuwscheckersleiden@gmail.com of stuur een tweet naar @nieuwscheckers.
Fijn weekend!
Alexander, Peter, Maaike, Jord, Arno, Leon en Sofie