Sculptuur van een fiets op een tempelmuur van 2000 jaar oud
Factchecks van andere media
Een man op een fiets, afgebeeld op een tempelmuur in India die zeker 2000 jaar oud zou zijn. Dat is het verhaal dat de ronde deed op Facebook in India. India Today deed onderzoek naar deze foto en concludeert dat deze niet op de Tamil Nadu-tempel staat afgebeeld, maar afkomstig is van de Pura Meduwe Karang-tempel op Bali, Indonesië. Het werk is gemaakt in 1904 en beeldt een Nederlandse kunstenaar af die het eiland rondreed op zijn fiets.
Is het echt zo dat 40.000 meisjes in Nederland besneden zijn, zoals PVV-Kamerlid Fleur Agema in een hoorzitting beweerde? Op basis van de beschikbare gegevens over deze verboden ingreep is dat een goede schatting, aldus de Volkskrant.
Genezing zenuwziekte MS stap dichterbij, kopte het AD op 18 november. Ook andere media wekten de indruk dat er net een doorbraak had plaatsgevonden in het multiple slerose-onderzoek door de ontdekking van genetische afwijkingen. De factcheckende artsen van Doktermedia.nl dempen de verwachtingen: die ontdekking is al langer bekend en of ze een remedie dicherbij brengt, is onzeker.
Wie een gelukkig gezin wil hebben, moet niet stoppen bij twee kinderen. Dat beweerde Metro in België en Jan Jagers checkte dit voor Knack. Gezinnen met vier of meer kinderen zouden gelukkiger zijn dan gezinnen met een of twee kinderen. Ook zouden gezinnen met een LGBTQ+-gezinshoofd gelukkiger zijn. Uit onderzoek blijkt echter dat deze claim ongefundeerd is: het verschil in geluk is niet significant.
Onderzoek: nudging tegen nepnieuws
Mensen die op sociale media valse of onbetrouwbare informatie delen, doen dat over het algemeen niet omdat ze de waarheid niet belangrijk vinden. Andere motieven wegen zwaarder op het moment dat ze op de retweet- of shareknop klikken. Worden ze echter herinnerd aan het belang van de waarheid, dan zullen ze minder vaak onbetrouwbare berichten verspreiden. Dat blijkt uit een studie (NB: bèta-versie, nog niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift) van de Amerikaanse onderzoekers Gordon Pennycook en David G. Rand.
In het eerste deel van de studie bleek dat deelnemers het erover eens waren dat de waarheid uiterst belangrijk is, en dat ze in politiek nieuws het verschil zagen tussen feitelijke en valse nieuwskoppen - maar dat ze ook veel van de valse zouden delen met hun vrienden.
In het tweede deel kreeg een deel van de deelnemers een herinnering aan het belang van de waarheid: zij moeten eerst de feitelijkheid beoordelen van een artikel over een politiek neutraal onderwerp, en kregen dan een reeks nieuwskoppen over controversiële onderwerpen ter beoordeling. Dat deden ze beter dan deelnemers die deze ‘nudge’ niet hadden ontvangen.
Tot slot testten de onderzoekers deze interventie ook ‘in het wild’ uit op 5.482 Twitteraars die links naar de samenzweringssite Infowars en hyperpartijdige nieuwssite Breitbart hadden gedeeld. Ook die Twittergebruikers bleken na een herinnering aan de norm van feitelijkheid minder links naar onbetrouwbare sites te delen.
OK Boomers?
Jongeren schrijven de oudere generaties vaak af met dat ze alles voor lief nemen op het internet, maar dat blijkt wat hypocriet te zijn. Uit een onderzoek van Stanford blijkt dat jongeren te weinig inspanning leveren om te controleren dat wat zij zien, daadwerkelijk waar is. Zo dacht 52 procent dat een video van mensen die stemfraude pleegde in de VS waar was, terwijl dit een video uit Rusland was. Ook jongeren mogen dus wel eens verder kijken dan hun neus lang is. OK Youth.
En verder
Wij waarderen het enorm dat jullie elke week onze nieuwsbrief lezen. Wij hopen ook in ons werk zo transparant mogelijk te zijn, want dit wordt goed gewaardeerd. Trusting News deed voor PolitiFact onderzoek naar de taal in nieuwsbrieven en hoe dit invloed heeft op de hoeveelheid donaties. Politifact kreeg meer donaties door een tekst boven de donatieknop te zetten die de waarden van PolitiFact benadrukte. Ook waren de lezers goed te spreken over de extra behind-the-scenes-berichten die zij te lezen kregen. Het publiek van factcheckers blijkt transparantie en oprechtheid dus te waarderen.
Met de Amerikaanse presidentsverkiezingen in het vooruitzicht, denken sociale media over hun beleid omtrent politieke reclames. Snapchat gaat de strijd aan met politieke reclames door ze te factchecken.
Als je een boek schrijft en daarna mensen uitnodigt om dit boek te checken, moet je wel tegen een stootje kunnen. Hier kwam Willem Middelkoop achter nadat hij een rechtszaak had aangespanen tegen blogger Pepijn van Erp, vanwege de recensie die de laatste wijdde aan Middelkoops Patronen van Bedrog. Van Erp won de rechtszaak en doet op zijn blog Kloptdatwel verslag.
Sinds 1 november is in Thailand het Anti Fake News Center actief, een overheidsdienst die behalve vals nieuws porno en misleidende reclame voor gezondheidsproducten bestrijdt. Vorige week leidde dat tot een eerste arrestatie, van een man die zich had schuldig gemaakt aan diefstal van persoonlijke informatie en het plaatsen van links naar 'obscene websites'. Mogelijke straffen zijn niet mals: bij een eerste veroordeling kunen die al oplopen tot zeven jaar cel of een boete van 140.000 bhat (ongeveer €4.200 euro).
Afgelopen dinsdag debatteerden Boris Johnson en Jeremy Corbyn, beiden kandidaat voor het premierschap, op ITV. Een van de twitteraccounts van Johnsons Conservatieve Partij, (@cchqpress), had zich daarvoor omgedoopt tot FactcheckUK en van een nieuw logo voorzien, om zich voor te doen als onafhankelijke factchekcer. Net na het debat is de naam weer veranderd in CCHQ Press, met het originele logo van de Tories. Ongepast en misleidend, vond factcheckorganisatie Full Fact. Twitter kondigde aan de volgende keer stappen te ondernemen.
Deepfakes vormen een groeiend probleem voor journalisten en nieuwsmedia. Hoe kan je controleren of een uitspraak van een politicus op video echt is? Drie onderzoekers beschrijven voor Nieman Lab de situatie rond deepfakes en opperen drie tips: een speciaal team per redactie of als onafhankelijk orgaan, transparantie door live verslaggeving van de manier waarop de redactie de video controleert, en blijvende aandacht voor de context waarin de video verschijnt - wie heeft deze video in omloop gebracht, en met welk doel?
Ook schoolkinderen kunnen leren hoe ze onzinberichten over gezondheid kunnen onderscheiden van betrouwbaarder informatie, betoogt hoogleraar psychologie Harald Merckelbach in een column in NRC. Tien- tot twaalfjarige scholieren uit Oeganda kregen een paar lessen waarin ze uit een stripboek leerden hoe een placebo werkt en wat een controlegroep is. ‘De kinderen die de training hadden ondergaan waren later veel beter in staat om medische lulkoek te ontmaskeren dan kinderen die de training niet hadden gehad.’
Agenda:
29 november: Symposium ‘Urban Legends van de Middeleeuwen tot Nu’ van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden
Stuur tips!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, Facebook of Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Tot de volgende nieuwsbrief,
Peter Burger, Alexander Pleijter, Romy Heymans en Maxime Kok