Samenwerking Nieuwscheckers en NU.nl in EU-verkiezingstijd
Opvang in de regio vs. asielopvang in Nederland, gemanipuleerde uitspraken van Juncker en meer
Inkomen van de middengroep sinds de jaren '70
Rob Jetten, fractievoorzitter van D66, stelt dat het inkomen en vermogen van Nederlanders in de middengroep sinds de jaren '70 niet reëel is gestegen. Dat is grotendeels waar: de middenklasse heeft het moeilijker dan vroeger om tot haar klasse te blijven behoren, doordat de bruto marktinkomens al jarenlang stagneren. Of dit ook geldt voor het vermogen van de middenklasse, is echter onbekend.
Brengen buitenlandse overnames van Oost-Europese landbouwgrond onze voedselzekerheid in gevaar?
Landbouwgrond in Oost-Europa komt in handen van investeerders buiten de EU en dat brengt de voedselproductie- en zekerheid in gevaar, waarschuwt CDA-lijsttrekker Esther de Lange. Volgens De Lange is tien procent van de landbouwgrond in Roemenië in niet-Europese handen. Die uitspraak beschouwen wij als ongefundeerd: het percentage is niet te herleiden naar controleerbare bronnen. Bovendien is niet bewezen dat buitenlandse overnames de voedselproductie- en veiligheid in Europa bedreigen. Lees hier onze factcheck.
Uitspraak Juncker over weren EU-critici uit Europese Commissie is gemanipuleerd
Diverse Europese media beweren dat Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, in een Pools interview heeft gezegd dat hij vertegenwoordigers van EU-kritische partijen zal weren uit de hoogste EU-ambten, ook als zij verkiezingswinst boeken. De uitspraken die de voorzitter in een interview met een Poolse nieuwssite heeft gedaan, zijn uit hun verband gehaald en gecombineerd, waardoor hij lijkt te zeggen dat hij degenen die – in zijn woorden – ‘dom nationalisme’ voorstaan zal uitsluiten van de Europese Commissie. Lees meer in onze factcheck.
Opvang in de regio tien tot dertig keer goedkoper dan asielopvang in Nederland?
De opvang van vluchtelingen kan volgens Thierry Baudet veel goedkoper. ‘Een vluchteling opvangen in de regio, afhankelijk van waar precies, kost een tiende ofwel een dertigste van wat het kost om iemand in Nederland op te vangen’, zei de FvD-leider op 23 april tijdens een uitzending van Jensen. Opvang in de regio is inderdaad goedkoper, maar hoeveel goedkoper is niet precies vast te stellen. Ook is de kwaliteit van opvang onvergelijkbaar en zijn er allerlei juridische en praktische bezwaren. Lees ons uitgebreide artikel hier.
FactCheck071: Geen verband tussen inkomen wijk en aantal auto’s
De komende tijd checkt politiek verslaggever Sebastiaan van der Lubben uitspraken uit de Leidse gemeenteraad. De factchecks staan op zaterdag in het Leidsch Dagblad en later op onze website.
Arjen Liemburg, Leids gemeenteraadslid van de PvdA, beweerde kortgeleden op Twitter: "hoe lager het inkomen, hoe minder auto’s". Om Liemburgs stelling te toetsen, hebben we het aantal auto’s in 51 Leidse wijken vergeleken met het gestandaardiseerde inkomen van dezelfde 51 wijken. Op basis van de berekening van de correlatiecoëfficiënt tussen inkomen en autobezit, concluderen we dat de claim niet klopt. In 51 Leidse wijken is tussen beide variabelen namelijk geen verband gevonden.
Factchecks van andere media
Sterft ieder half uur iemand in Nederland aan de gevolgen van roken?
Ja, gemiddeld gezien wel. Verslavingsarts Robert van de Graaf deed die claim recent in een interview op Radio 1, waarna de Volkskrant dat controleerde. Uit gegevens van het RIVM blijkt dat er in het jaar 2015, 20 duizend Nederlanders stierven aan de gevolgen van roken. Verdeel dat over 365 dagen en 24 uur per dag, en je komt op een gemiddelde van twee sterfgevallen per uur.
Minder tanken langs de snelweg
Een medewerker van Travelcard, een leverancier van tankpassen, zei onlangs in het NOS Journaal dat er minder langs de snelweg wordt getankt, omdat de prijzen daar hoger zijn. Uit de factcheck van NRC blijkt dat automobilisten inderdaad minder vaak langs de snelweg tanken, en meer bij lokale tankstations. Het is aannemelijk dat de trend wordt veroorzaakt door het soms grote verschil in benzineprijs van snelwegstations en lokale tankstations. Helemaal zeker is het verband echter niet. NRC beschouwt de uitspraak als grotendeels waar.
Vijf jaar oude video van raketaanval wordt opnieuw gedeeld
In verschillende Facebookgroepen ging een video rond van een raketaanval vanuit Gaza op Israël. De video zou zijn vrijgegeven door de radicaalislamitische groepering Hamas. NUcheckt concludeert echter dat de video al zeker vijf jaar oud is en geen recente raketaanval vanuit Gaza laat zien. Dat betekent overigens niet dat er recent geen raketaanvallen vanuit Gaza zijn uitgevoerd. Deze video is hier alleen niet het bewijs van.
Nieuwscheckers en NU.nl slaan handen ineen tegen nepnieuws in verkiezingstijd
In aanloop naar de Europese verkiezingen gaat Nieuwscheckers samenwerken met NU.nl, de grootste nieuwssite van Nederland. De komende weken trekken we samen op in de strijd tegen nepnieuws rondom deze verkiezingen. Dat betekent dat onze artikelen niet alleen op onze eigen website worden gepubliceerd, maar ook op NU.nl, op de voorpagina en in de rubriek NUcheckt. Dat is heel fijn voor Nieuwscheckers, want zo komen onze factchecks onder de aandacht van een veel groter publiek. Lees hier de aankondiging op onze website, en op NU.nl. De eerste factchecks staan er al op!
Rapport: Hoe de overheid waarheidsvinding kan verbeteren
De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft deze week een adviesrapport gepubliceerd met vijftien adviezen aan de overheid om waarheidsvinding in het digitale tijdperk te garanderen. Wij waren natuurlijk vooral enthousiast over de zesde aanbeveling: Faciliteer factchecking door wetenschap en media.
Helaas is de betreffende aanbeveling wat mager uitgewerkt. Zo wordt gewezen op het belang van onafhankelijke en pluriforme journalistiek, maar wordt er geen specifieke aandacht besteed aan de toegevoegde waarde van gespecialiseerde factcheckers. Wat ons betreft een gemist kans.
Andere nuttige aanbevelingen aan de overheid zijn om vooral ook zelf transparant te zijn en actief informatie openbaar te maken, en onderzoek te stimuleren naar de verspreiding en impact van desinformatie in Nederland.
Het adviesrapport is te vinden op de website van de Raad voor het Openbaar Bestuur.
En verder...
Vorige week schreven we in onze nieuwsbrief dat het Amerikaanse instituut Poynter een lijst met onbetrouwbare nieuwssites had gepubliceerd. We hadden de nieuwsbrief nog niet verstuurd of Poynter haalde de lijst offline. Er waren namelijk klachten gekomen over de websites die op de lijst waren vermeld. Lees hier de uitleg van Poynter.
Facebook heeft voor de Europese verkiezingen een verkiezingscentrum ingericht, waar zo'n veertig medewerkers nepnieuws en andere vormen van verkiezingsbeïnvloeding moeten aanpakken. Een aantal Europese media werden uitgenodigd voor een ultrakorte - en strak geregisseerde - rondleiding op locatie. De NOS mocht ook een kijkje nemen en vraagt zich af of het niet één grote pr-stunt is.
Instagram gaat ook nepnieuws aanpakken. Posts krijgen op Instagram een kleiner bereik op het moment dat ze als onjuist zijn bestempeld door factcheckers waarmee Facebook (eigenaar van Instagram) al langer samenwerkt. Lees meer bij Poynter.
Afgelopen zondag waren de nationale verkiezingen in Spanje. In dit interview vertellen de factcheckers van Newtral en Maldito Bulo over hun ervaringen tijdens de campagne, zoals het live factchecken van debatten.
Zoek je meer informatie over personen? In deze lijst van onderzoeker Eric Hennekam vind je veel tips, tools en bronnen voor het opsporen van gegevens over mensen.
Squash, de volautomatische factchecker die in de Verenigde Staten wordt ontwikkeld, stelt factcheckers in staat om live toespraken en debatten op televisie te factchecken. The Atlantic schreef er een mooi verhaal over.
"Fact-checking can't do much when people's "dueling facts" are driven by values instead of knowledge", schrijft Nieman Lab naar aanleiding van nieuw onderzoek. "We conclude that dueling fact perceptions (or what some have labeled “alternative facts”) are probably here to stay, and worsen."
Mooi leesvoer voor het weekend: The Guardian publiceerde en boeiende longread over de populariteit van allerlei complottheorieën in Amerika.
Agenda
Dinsdag 14 mei organiseert Fontys for Society een openbaar college in Tilburg. Het thema: 'Weerbaar tegen nepnieuws’. The Factory, het factcheck-lab van Fontys Hogeschool voor Journalistiek, geeft tevens een workshop factchecken.
Op 28 mei komt Elliot Higgins op Universiteit Utrecht vertellen over de Bellingcat-methode voor lokale onderzoeksjournalistiek. Toegang is gratis, maar plek is beperkt. Meer informatie vind je hier.
Op 18 juni vindt in Amsterdam de Grote Expertisedag Nieuwe Media plaats, waar men gaat praten over manieren waarop techniek de vertrouwensband kan versterken tussen publiek en journalistiek. Nieuwschecker Peter Burger zal daar de masterclass 'Monitoren en researchen van pulp/fake news’ geven. Meer informatie en aanmelden kan via deze link.
Het Reuters Institute organiseert in juli een summer school, waar desinformatie ook uitgebreid aan bod zal komen in de vorm van seminars.
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
Stuur tips!
En ten slotte: lees of hoor je een uitspraak die je niet vertrouwt? Stuur ’m dan naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Enith Vlooswijk, Fiorella Opromolla, Clémence Overeem en Thomas Borst