Rood uitslaande weerkaarten
Rode temperatuurkaarten zaten altijd al in weerbericht
In de aanloop naar de extreem warme dag van afgelopen week gingen ze als koude ijsjes over de toonbank: collages van oude en nieuwe weerkaarten. De boodschap op sociale media was dat tropische temperaturen tegenwoordig in alarmistische kleuren worden afgebeeld om het publiek angst aan te jagen voor klimaatverandering. Daar klopt niks van: er worden kaarten met elkaar vergeleken die je niet met elkaar kan vergelijken, omdat ze iets anders weergeven. Ook beeldmanipulatie wordt niet geschuwd, lees je op Nieuwscheckers.
Factchecks over klimaat, abortus en Vaticaan
In de zomermaanden lijkt media-aandacht voor de oorlog Oekraïne verder af te nemen, en dat geldt ook voor social media en de focus van factcheckers. De onderwerpselectie in factchecks is veel breder dan een paar maanden geleden. Het extreme zomerweer creëert nieuwe dynamiek op social media met claims rond klimaatverandering.
Oude kei met jaartal geen bewijs tegen zeespiegelstijging
Op Twitter wordt een foto gedeeld van Plymouth Rock in New England in de Verenigde Staten. Het stuk steen zou al 400 jaar op dezelfde plek aan de kust liggen. Aangezien de bovenkant nog altijd droog is, kan de zeespiegel niet zijn gestegen. Dat is onzin, en de verklaring is veel prozaïscher: de steen is in de loop der eeuwen in stukken gebroken en meerdere keren verplaatst, schrijft AFP Fact Check.
Bericht over abortus na de geboorte gevolg van juridische denkfout
In een aantal Telegramkanalen circuleert het bericht dat de Amerikaanse staat Californië abortus toe zou laten tot achtentwintig dagen na de geboorte. Dat is echter niet het geval, en een verkeerde interpretatie van een wetsvoorstel dat vrouwen die vroegtijdig een doodgeboren kindje krijgen moet beschermen tegen vervolging, legt Knack uit.
Brand bij de paus blijkt loos alarm
Online circuleren beelden van een grote brand, die volgens sommigen zou woeden in Vaticaanstad. Dat blijkt niet het geval, reconstrueert Knack; de brand woedde op 9 juli 2022 in een autosloperij in het oosten van Rome op 10 kilometer van Vaticaanstad.
Tractortransport uit 2020 heeft niets te maken met boerenprotesten
Een foto van een vrachtschip met tientallen tractors zou bewijzen dat de Nederlandse boerenprotesten nog in omvang gaan toenemen. Het beeld is evenwel oud, ontdekte Knack, het gaat om vrachtvervoer van tractoren tussen Antwerpen en Mannheim in augustus 2020.
Onderzoek: Waarschuwingslabels helpen (een beetje) tegen het gevaar van gesimplificeerde misinformatie
Wanneer leken wetenschappelijke informatie lezen die ze zelf makkelijk kunnen begrijpen, dan gaan ze er vaak ook vanuit dat ze de juistheid van deze informatie goed kunnen beoordelen. Dit wordt ook wel het ‘easiness effect’ genoemd. Op het gebied van misinformatie schuilt hierin een gevaar: het maakt mensen vatbaar voor het overnemen van gesimplificeerde, onjuiste ‘wetenschappelijke’ ideeën, bijvoorbeeld over het klimaat of vaccinaties.
Drie Duitse onderzoekers hebben bestudeerd of dit overtuigende effect van gesimplificeerde wetenschappelijke misinformatie kan worden tegengegaan door het toevoegen van waarschuwingslabels, waarin wordt vermeld dat de gepresenteerde informatie in twijfel wordt getrokken door onafhankelijke factcheckers. Dit deden de onderzoekers door middel van een online experiment, waarin 41 deelnemers onjuiste gezondheidsinformatie voorgeschoteld kregen, variërend in begrijpelijkheid en aanwezigheid van waarschuwingslabels.
Uit het experiment blijkt dat mensen inderdaad terughoudender zijn met het onkritisch overnemen van onjuiste informatie wanneer waarschuwingslabels aanwezig zijn. Deze waarschuwingslabels gaan het easiness effect echter niet helemaal tegen: mensen vinden makkelijk te begrijpen misinformatie nog steeds geloofwaardiger dan lastig te begrijpen misinformatie, ook wanneer in beide gevallen waarschuwingslabels zijn toegevoegd.
RT blijkt zeer creatief in omzeilen van EU-blokkade
Begin maart, kort na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, besloot de Europese Commissie de uitzendingen van Sputnik en Russia Today (RT) op te schorten, en dus ook de Engelse, Duitse, Franse en Spaanse filialen en websites van de zender.
Uiteindelijk blijkt dat geen heel effectieve maatregel, toont onderzoek het Institute for Strategic Dialogue (ISD). Kort na het instellen van de ban zocht content van RT al nieuwe wegen om miljoenen Europeanen te bereiken. Zo kwamen nieuwe varianten van RT-domeinnamen in de lucht, die verwijzen naar RT-servers.
Verder ontstonden mirror-sites met identieke RT-content, die niet direct te linken zijn aan de gebande Russische mediaorganisatie. Tot slot wordt content verspreid via carbon-copy websites die artikelen van RT integraal overnemen, plus enkele aggregator-sites die kop en intro posten, om daarbij door te linken naar een RT-site.
Voor een deel van de sites kon het bezoekverkeer worden gereconstrueerd. Elf alternatieve RT-domeinen en twee mirror-sites trokken in mei meer dan 2,6 miljoen bezoekers, in juni meer dan 2,5 miljoen. Social media spelen een belangrijke rol in het pushen van deze content.
De onderzoekers van ISD komen met een aantal aanbevelingen. De Europese regelgevingsinstanties zouden veel grondiger toezicht toezicht moeten houden op websites die content van RT verspreiden via alternatieve RT-domeinnamen, mirrors en copy-paste-domeinen. “Zodra deze websites aan het Kremlin kunnen worden gelinkt, moeten zij op soortgelijke wijze als de officiële RT-domeinen worden gesanctioneerd.”
En verder...
Een tractor trekt een vliegtuig uit een hangar. Volgens de begeleidende tekst op sociale media gaan boze boeren aan de haal met het regeringsvliegtuig waarmee onder meer premier Rutte reist. Opvallend: de tekst is in het Engels. Pointer ontdekte dat zulk onzinnieuws over de boerenprotesten in Nederland een groot internationaal bereik krijgt op sociale media.
VRT NWS, Pointer en Knack zochten uit hoe westerse complotdenkers zich onbewust voor het karretje van het Kremlin lieten spannen door de theorie te verspreiden over Amerikaanse biolabs in Oekraïne.
YouTube gaat video's waarin onveilige abortusmethoden worden gepromoot voortaan verwijderen, omdat ze in strijd zijn met het beleid van YouTube op het gebied van medische desinformatie. [NU.nl]
Het Commissariaat voor de Media gaat onderzoek doen naar onder meer de betrouwbaarheid van de informatievoorziening van de publieke omroepen. De aanleiding is het rapport waarin de NPO-ombudsman signaleerde dat omroepen - met name Ongehoord Nederland - de journalistieke code van de NPO niet altijd naleven.
De Aanstokerij biedt een gratis te downloaden game aan die jongeren tussen de 14 en 18 jaar bewust wil maken van allerlei vormen van misleidende informatie.
Agenda
Vrijdag 30 september: Conferentie over het thema ‘desinformatie in tijden van conflict’, in Antwerpen, georganiseerd door BENEDMO, het Vlaams-Nederlandse samenweringsverband van desinformatie-experts, waarvan Nieuwscheckers ook deel uitmaakt.
Dat was onze nieuwsbrief voor deze keer, geniet van de zomer!
Alexander, Peter, Arno, Leon, Maaike & Jord