RFK Jr. voert gezondheidsoorlog tegen vaccins, fluoride en ultrabewerkt voedsel
Als Robert F. Kennedy Jr. daadwerkelijk minister van Volksgezondheid wordt in de VS, wil hij zijn uitgesproken ideeën over vaccinaties vertalen naar beleid. Verder in deze nieuwsbrief: cijfers van Frans Timmermans over kinderdoden in Gaza kloppen niet, Amerikanen vinden dat factchecksites meer diepgang hebben dan nieuwsmedia maar minder objectief zijn, en een journalist fantaseerde zijn traumatische joodse familiegeschiedenis. En: een nieuw boek over nepnieuws is zelf te goed van vertrouwen,
Hoe Robert F. Kennedy Jr. complotten wil omzetten in beleid in de VS
Donald Trump maakte vorige week bekend dat Robert F. Kennedy jr. zijn kandidaat-minister van Volksgezondheid en Sociale zaken is. Kennedy kwam afgelopen jaren vooral in het nieuws door zijn controversiële uitspraken over COVID-19. Welke ideeën en plannen heeft RFK Jr.?
Vaccinaties en autisme
In 2005 stelde Kennedy al in het blad Rolling Stone dat vaccinaties autisme kunnen veroorzaken, in 2021 hoorde hij volgens The Center for Countering Digital Hate bij de top twaalf grootste anti-vaxxers. Deze zomer stelde hij nog in een podcast dat er geen vaccinaties bestaan die veilig en effectief zijn. Na een toespraak van hem op een anti-vaccinatiecongres op Samoa overleden meer dan 80 mensen door een mazelenuitbraak. Experts en inwoners van het eiland waarschuwen de wereld sindsdien voor de gevaren van RFK en zijn vaccinatie-standpunten.
Kennedy strijdt ook tegen de toevoeging van fluoride aan drinkwater. Meer dan de helft van de bevolking van de VS krijgt water uit de kraan met toegevoegd fluoride omdat het bewezen gezond is voor het gebit. Volgens Kennedy verootzaakt fluoride artritis, botkanker, ontwikkelingsstoornissen en schildklieraandoeningen. Uit onderzoeken blijkt dat de lage waarden fluoride in drinkwater hier niet verantwoordelijk voor kunnen zijn.
Verder stelt RFK Jr. dat toevoegingen in voedsel en ultrabewerkte voedingsmiddelen bijdragen aan obesitas en andere gezondheidsproblemen, zoals kanker bij jonge volwassenen en depressie. Hoewel steeds meer onderzoeken aantonen dat deze voedingsmiddelen schadelijk kunnen zijn, ontbreekt sluitend bewijs dat ultrabewerkte voedingsmiddelen deze problemen direct veroorzaken. Experts benadrukken dat ook factoren zoals levensstijl, sociaaleconomische omstandigheden en toegang tot gezondheidszorg een grote rol spelen, en dat de specifieke impact van voedselbewerking op onze gezondheid nog onduidelijk is.
Van complot naar beleid
Kennedy heeft inmiddels al een warm welkom ontvangen van Republikeinse senatoren. Zij omarmen vooral zijn zorgen over de invloed van voeding op de volksgezondheid. Over het algemeen waarderen ze zijn kritische benadering van het vaccinatiebeleid en zien ze zijn scepsis als een waardevolle bijdrage aan meer transparantie en veiligheid.
Kennedy belooft onderzoek te zullen doen naar het vaccinatieprogramma. Hij ontkent dat hij vaccinaties zal verbieden, maar is wel van plan 600 medewerkers van dde National Institutes of Health (NIH), verantwoordelijk voor vaccinonderzoek, te ontslaan en te vervangen zodra Trump het Witte Huis betreedt.
Verder stelde Kennedy deze maand op X dat "het Witte Huis onder Trump alle Amerikaanse watersystemen zal adviseren fluoride uit drinkwater te verwijderen", ook al ligt die beslissing uiteindelijk bij individuele staten en lokale gezondheidsautoriteiten.
Vorige maand verklaarde hij ook dat hij alle voedingswetenschappers bij de ministeries van Volksgezondheid en Landbouw op dag één wil ontslaan vanwege vermeende invloed door bedrijfsbelangen. Daarnaast wil hij medewerkers van andere gezondheidsinstanties, zoals de Food and Drug Administration (FDA) en Centers for Disease Control and Prevention (CDC), kritisch beoordelen.
Kennedy is al bezig met mogelijke opvolgers bij de gezondheidsinstanties. Zo zou Jay Bhattacharya topkandidaat zijn om NIH-directeur te worden. In 2020 werd deze Stanford-arts nog scherp bekritiseerd door de directeur van de NIH vanwege zijn "controversiële" ideeën over covid.
Factcheck van Nieuwscheckers
Niet 70% maar 40% van de doden in de Gazastrook zijn kinderen
Tijdens het Tweede Kamerdebat over de gewelddadigheden in Amsterdam na de wedstrijd tussen Ajax en Macabi Tel Aviv, vertelde GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans dat er veel verdriet en boosheid heerst binnen de moslimgemeenschap over wat er in Gaza gebeurt. “34 duizend doden, waarvan 70 procent kinderen”, zei hij. Maar die cijfers kloppen niet. Het totaal aantal doden bedraagt inmiddels 44 duizend. Zo’n 40 procent daarvan zijn kinderen. Het hogere percentage van 70 verwijst naar vrouwen en kinderen samen. Lees de details in onze factcheck.
Factchecks van andere media
Elon Musk koopt geen McDonald's of CNN
Hoewel Elon Musk de rijkste man ter wereld is, heeft hij geen plannen om Amerikaanse fastfood- of mediagiganten over te nemen. Na zijn aankoop van Twitter, dat hij hernoemde tot X, doen nu geruchten de ronde dat Musk ook McDonald's en CNN zou willen kopen. DPA-factchecking onderzocht deze berichten en concludeerde dat er niets van klopt.
Een woordvoerder van CNN bevestigde dat het bedrijf niet te koop staat. Ook voor McDonald's bleek er ook geen enkele aanwijzing te zijn dat er een verkoop overwogen wordt. Uit onderzoek blijkt dat het verhaal is verzonnen door een AI-contentfarm, die erop gericht is om met sensationele berichten zoveel mogelijk mensen naar hun websites te trekken, ongeacht of de informatie klopt.
Geen bewijs voor advies om koffie een uur uit te stellen
Het idee dat je beter een uur na het opstaan koffie kunt drinken omdat je lichaam anders gewend raakt aan cafeïne en je steeds meer nodig hebt om wakker te worden, is niet wetenschappelijk bewezen. Deze boodschap verscheen wel als tip in het Vlaamse tijdschrift Goed Gevoel, maar is gecontroleerd door de factcheckers van Knack. Experts geven aan dat er geen harde onderbouwing is voor deze claim, en dat het uur waarop je je eerste koffie drinkt niet of nauwelijks van belang is.
Onderzoek: Meer diepgang, minder vertrouwen - het publiek over factchecksites
In de VS zijn factchecksites als Politifact en Factcheck.org begonnen als kritiek op de journalistiek, die zich schuldig zou maken aan he-said-she-said-verslaggeving. Factcheckers vonden dat je niet louter moet doorgeven wat politici zeggen, maar dat je ook duidelijk moet maken of het klopt wat politici zeggen.
Maar hoe kijkt het publiek daar tegenaan? Vindt het publiek factchecksites daardoor betrouwbaarder dan nieuwsmedia? En objectiever? Onlangs verscheen een wetenschappelijk onderzoek naar deze vragen. De onderzoekers hielden hiervoor een enquête onder een representatieve groep van 1580 Amerikanen.
Hier puntsgewijs een paar opvallende bevindingen:
Amerikanen beoordelen nieuwsmedia als objectiever dan factchecksites. Dit komt vermoedelijk doordat factchecks een oordeel vellen: dit is waar of onwaar. Dat kunnen mensen opvatten als stellingname. Bijvoorbeeld als een factcheck onthult dat een politicus die ze steunen onwaarheden verkondigt.
Amerikanen vinden dat factchecksites meer diepgang hebben dan nieuwsmedia. Dat komt vermoedelijk doordat in factchecks uitvoerig wordt uitgelegd waarom iets wel of niet klopt.
Nieuwsmedia genieten iets meer vertrouwen van het Amerikaanse publiek dan factchecksites, hoewel beide matig scoren op dit vlak.
Het onderzoek laat zien dat factcheckingsites in de ogen van het publiek van toegevoegde waarde zijn omdat ze context en uitleg bieden die mensen soms blijkbaar missen bij nieuwsmedia. Maar ze worden wel minder objectief gevonden. Wie weet helpt het als factchecksites vaker factchecks publiceren met het oordeel ‘waar’, want uit ander onderzoek bleek dat die ook meer gedeeld worden dan factchecks met het oordeel ‘onwaar’ (zie onze nieuwsbrief van 27 september).
Journalist fabuleerde joodse familiegeschiedenis
Op 13 november overleed op 70-jarige leeftijd de Amsterdamse journalist Paul Damen. Damen werkte onder meer voor De Waarheid, De Groene, AT5 en de Joodse Omroep. Ook was hij een jaar lang hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW). Hoewel er al eerder twijfels waren over zijn traumatische joodse familiegeschiedenis, kwam pas na zijn dood uit dat Damen die zelf verzonnen had, inclusief in Sobibor vermoorde tantes.
De necrologie in Het Parool heeft het nog zonder voorbehoud over Damens joodse roots en zijn joodse moeder. De website Jonet, waar Damen columns voor schreef, is voorzichtiger: Damen had ‘naar eigen zeggen’ een joodse moeder, die in de oorlog ondergedoken ‘zou hebben gezeten’. Gisteren maakte het NIW, waarvoor Damen opiniestukken schreef, een einde aan de onzekerheid: ‘De bevolkingsregisters en trouwaktes bewijzen: er is niets Joods aan Paul.’ Ook een broer van Damen bevestigt dat. Damen kwam eerder in opspraak toen hij een bundel door hem vertaalde gedichten van dictators publiceerde. De vertalingen bleken geplagieerd.
Nepnieuwsgids is te goed van vertrouwen
Wat is nepnieuws, waar komt het vandaan en hoe wapen je je ertegen? In hun recent verschenen ‘overlevingsgids’ geven Sytze Hiemstra, Daan Stremmelaar en Marc Wervelman vlot leesbare antwoorden op die vragen. De auteurs, respectievelijk advocaat, promovendus sociale geschiedenis en alternatief therapeut, larderen hun betoog met een onstuitbare stroom voorbeelden. Daaronder zijn greatest hits zoals de massavernietigingswapens die de oorlog tegen Irak moesten legitimeren en de paniek die in de VS uitbrak na het hoorspel War of the Worlds (1938), waarin de aarde wordt aangevallen door buitenaardse wezens.
Andere anekdotes zijn minder bekend, zoals die over Alfred Nobel, de uitvinder van het dynamiet, die zo schrok van een per abuis gepubliceerde necrologie over hem met als kop ‘Koopman van de dood is dood’, dat hij zijn leven een andere wending gaf en de Nobelprijs instelde. De makke van deze anekdote, en van de nepnieuwsgids als geheel, is dat hij te veel vertrouwt op journalistieke berichten en tweedehands informatie, ook als er betere bronnen beschikbaar zijn.
De Nobelstichting ontkent het verhaal over Nobels ‘bekering’ en de krant die het voortijdige overlijdensbericht zou hebben gepubliceerd, L’Idiotie Quotidienne, is onvindbaar. Ook de ‘enorme paniek onder een groot deel van de luisteraars’ naar War of the Worlds is volgens historici vet overdreven. De nepnieuwsgids grossiert in hapklare anekdotes, maar wie wat voedzamers zoekt, blijft – zoals de Vlamingen zeggen – op zijn honger zitten.
Sytze Hiemstra, Daan Stremmelaar en Marc Wervelman: Nepnieuws. Een overlevingsgids. Uitgeverij de Graaff. 240 pp. € 25,99.
En verder
Sinds de toelating van malaria-vaccins door de WHO was Kameroen het eerste land dat het vaccin opnam in het vaccinatieprogramma. Het vaccinatieprogramma startte in januari maar door de invloed van nepnieuws is er tot nu toe een teleurstellende opkomst, minder dan twee derde van de doelgroep heeft de eerste prik gehad. [Volkskrant]
Miljardair Elon Musk krijgt kritiek uit onverwachte hoek: zijn eigen chatbot Grok, gevraagd naar de grootste verspreiders van desinformatie op X, noemt zonder aarzelen de naam van Elon Musk. [Joop]