RECEPTIOgate: nieuwe onthullingen over copy-paste kunst en wetenschap
RECEPTIOgate: nieuwe onthullingen over copy-paste kunst en wetenschap
Het schandaal rond de Zwitserse hoogleraar filologie Carla Rossi breidt zich uit. In januari onthulden Nieuwscheckers en anderen al dat Rossi plagiaat had gepleegd in wetenschappelijke artikelen en trokken we het bestaan van stafleden van haar privé-onderzoeksinstituut RECEPTIO in twijfel. Nieuw onderzoek toont aan dat ook Rossi’s boek over Joodse vluchtelingen in de Tweede Wereldoorlog en een verzameling aquarellen van haar hand zwaar leunen op werk van anderen. In deze nieuwsbrief brengen we je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen in RECEPTIOgate.
In 2020 betrad hoogleraar Carla Rossi, een expert in Middeleeuwse manuscripten en literatuur, nieuw terrein met een boek over Joodse vluchtelingen in de Tweede Wereldoorlog. Voor Sul confine Italo-Svizzero 1943-1945 (‘Op de grens tussen Italië en Zwitserland 1943-1945’) ging ze een samenwerking aan met de Italiaanse Holocaust-historicus Amedeo Osti Guerrazzi. Begin 2020 verbrak Rossi de samenwerking. Het boek kwam er wel. Het bevat pagina’s die vrijwel letterlijk ontleend zijn aan een ongepubliceerd manuscript van Osti Guerrazzi, maar die krijgt enkel credits als medebedenker van het project.
De rest van het boek bevat minstens 20 passages die Rossi letterlijk of bijna-letterlijk heeft overgenomen uit verzwegen bronnen. Rossi publiceerde het boek bij haar eigen uitgeverij en kreeg daarvoor een beurs van ongeveer 15.000 euro van het Zwitsers Nationaal Wetenschapsfonds. Lees het hele verhaal hier.
Ook de kunst van Carla Rossi, gepubliceerd onder de naam Lev Matvej Loewenthal, vertoont een gebrek aan originaliteit. In een eerder artikel toonden we aan dat Rossi afbeeldingen zonder toestemming overnam van andere kunstenaars. Nu blijken ook aquarellen met vogels en bloemen die ze te koop aanbood sprekend te lijken op werken van de hedendaagse Italiaanse kunstenares Silvia Molinari. Het artikel daarover lees je hier.
Rossi reageerde niet op vragen van Nieuwscheckers. De afgelopen weken kregen bloggers, Twitteraars en journalisten die kritiek uitten op Rossi dreigbrieven van advocaten. Ook Nieuwscheckers mocht er tot nu toe vier ontvangen.
Israëlisch spookbedrijf ‘Team Jorge’ manipuleert wereldwijd verkiezingen
Een internationaal consortium van journalisten heeft een agentschap in Israël blootgelegd dat claimt tientallen verkiezingen te hebben beïnvloed. Drie journalisten deden zich voor als potentiële klanten van het bedrijf, bekend onder de codenaam ‘Team Jorge’, en onthulden zo dat invloedrijke personen van over de hele wereld het bedrijf inschakelen voor persoonlijk gewin.
Met gehackte accounts en automatisch gegenereerde nepprofielen op sociale media claimt Team Jorge 27 verkiezingen te hebben gemanipuleerd. De onderzoekers konden niet verifiëren of dat aantal klopt, maar vonden wel bewijs voor de betrokkenheid bij de Nigeriaanse verkiezingen van 2015. Een van de undercover journalisten vertelde aan Nieuwsuur dat Team Jorge nog maar het topje van de ijsberg is. Er schuilt een hele ‘informatie-industrie’ achter, waarin desinformatie en hacking voor commerciële doeleinden worden ingezet.
Wil je meer weten over dit onderzoek en de bedrijfsvoering van team Jorge? Lees dan het hele verhaal van Nieuwsuur of beluister dit fragment uit de Ochtend van Radio 1.
Factchecks van andere media
Treinramp Ohio wel in het reguliere nieuws
Reguliere media worden er regelmatig van beschuldigd dat ze nieuws verzwijgen. Volgens een Nederlandstalig Twitteraccount zou ook de treinramp in Ohio door nieuwsmedia als NOS worden genegeerd. Maar de ramp, waarbij op 3 februari tien goederenwagons met gevaarlijke stoffen ontspoorden, werd wel degelijk door de NOS gecoverd. Ook andere nieuwsmedia zoals het Vlaamse VRT NWS en het Amerikaanse CNN berichtten uitgebreid over het incident. [Knack]
Noodhulp Syrië niet geblokkeerd door sancties
Slachtoffers van de aardbeving in Syrië zijn moeilijk te bereiken met noodhulp. In een post op Facebook worden westerse sancties aangewezen als oorzaak van het gebrek aan steun. Een factcheck van dpa wijst uit dat juist de Syrische regering hulp blokkeert. Het getroffen gebied is in handen van rebellengroepen die zich verzetten tegen het regime van de Syrische president Assad.
Nepaccount doet zich voor als FVD Fryslân op Twitter
Hoewel Forum voor Democratie zich regelmatig positief uitlaat over Putin, blijkt een recente pro-Russische tweet van FVD Fryslân nep. De lokale tak van de partij zou de Nederlandse vlag door de Russische willen vervangen. Dit klopt niet: de tweet is gepost door een nepaccount dat de letter ‘l’ in @fvd_fryslan verving door de hoofdletter ‘i’. In bepaalde lettertypes zien deze letters er exact hetzelfde uit. [dpa]
En verder…
In een nieuw rapport presenteert het European Digital Media Observatory (EDMO) een overzicht van bijna anderhalf jaar factchecken in de EU. De pandemie en de oorlog in Oekraïne worden geïdentificeerd als belangrijkste onderwerpen.
Vijftig procent van de Amerikaanse nieuwsconsumenten gelooft dat media hun publiek bewust misleiden, zo blijkt uit een recente enquête van Gallup en Knight Foundation. [AP News]
Ondanks de sancties die Ongehoord Nederland boven het hoofd hangen, bevatte een recente uitzending van Ongehoord Nieuws meerdere feitelijke onjuistheden over oversterfte. [Trouw]
Na een succesvolle start in Oost-Europa zal Google ook in Duitsland prebunking advertenties gaan vertonen. Het bedrijf hoopt met deze campagne mensen weerbaarder te maken tegen nepnieuws. [TPO]
Socialemediabedrijven schrappen veel banen. Deze trend gaat ten koste van de moderatie van nepnieuws omdat experts worden ontslagen. [NY Times]
Gebruikers van Microsofts Bing rapporteren opmerkelijke interacties met de chatbot. Sommigen kregen Bing zelfs zo ver om spionage op te biechten. [The Verge]
Hoewel AI chatbots steeds beter worden in het schrijven van grammaticaal correcte teksten, zijn ze verre van betrouwbaar als het op feiten aankomt. Poynter benadrukt de essentiële rol van factcheckers in dit proces.
Bezoektip: Het Mediamuseum
Deze week delen we geen luister- of kijktip, maar raden we je aan om een museum te bezoeken. Het Mediamuseum, onderdeel van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, heeft vorige week zijn deuren heropend. De nieuwe expositie laat je in de schoenen stappen van influencers, confronteert je met online haat en daagt je uit om nepnieuws op te sporen. Volgens de directeur van Beeld en Geluid zullen bezoekers meerdere dagen nodig hebben om het hele museum te beleven. [Trouw] Reden genoeg dus om eens een kijkje te nemen. Bekijk de website van Beeld en Geluid voor meer informatie en tickets!
Agenda
Maart
15 - Het factcheckdebat bij Beeld en Geluid in Hilversum. Met workshops van o.a. factcheckers van VRT, Pointer, onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en Maastricht Universiteit en Beeld & Geluid. Toegang is vijf euro.
April
20 - Benedmo-webinar: Making factchecks work. Door onderzoekers Michael Hameleers en Marina Tulin. Schrijf je hier in.
Even rechtzetten: ChatGPT is niet van Microsoft
In de nieuwsbrief van vorige week schreven we dat ChatGPT van Microsoft is. Dat klopt niet. ChatGPT is een chatbot ontwikkeld door OpenAI: een Amerikaans AI onderzoekslaboratorium. Microsoft heeft een eigen chatbot, die onderdeel is van Bing, de zoekmachine van het bedrijf.