QAnon-complotdenkers onder vuur
Platforms pakken Q-complot aan
QAnon (zie ook onze vorige nieuwsbrief) is een ook in Nederland populaire theorie waarin Trump als een soort messias strijdt tegen een duivelse elite van bloeddorstige, pedofiele satanisten. Uit een peiling door waakhond tegen rechts-extremisme Hope Not Hate blijkt dat een kwart van de ondervraagde Britten beweringen gelooft die door QAnon worden verbreid, hoewel maar 6 procent zegt QAnon te steunen. In de VS zegt zelfs 10 procent te geloven in het QAnon-complot (Hope not Hate). Aanhangers zijn zowel te vinden onder supporters van Trump als - in mindere mate - die van Biden.
Fabeltjesfuik
YouTube, dat net als Facebook berichten die de QAnon-theorie propageren probeert te weren, heeft zelf veel gedaan voor hun verspreiding. Door de aanbevelingsalgoritmen van YouTube krijgen gebruikers steeds extremere video's voorgeschoteld als suggestie, aldus een aantal onderzoeken (hoewel nog veel over de werking onbekend is). In zijn uitzending van 18 oktober vatte Arjen Lubach dit effect samen als de 'Fabeltjesfuik' van YouTube.
YouTube verwijdert Lange Frans
Afgelopen week verwijderde YouTube het complete kanaal van Lange Frans - zijn complotvideo's, maar ook zijn muziek. Lange Frans had het met zijn gast, complot-influencer Janet Ossebaard, onder meer over een aanslag op Rutte. Dat noemt de artiest nu 'ongelukkig', al wil hij er geen excuses voor aanbieden.
Politici en QAnon
In de VS betuigen meer dan 20 aspirant-congresleden steun aan QAnon. In Nederland is van een dergelijke aanhang geen sprake, hoewel Q-prominent Lange Frans positieve recensies kreeg van Thierry Baudet en Wybren van Haga. Wel verspreiden politici van PVV en FvD tweets van Q-gelovigen, die in andere tweets bizarre en extreme opvattingen verkondigen.
Is QAnon gevaarlijk? Nieuwsuur wijdde er een item aan:
Factchecks van andere media
Mondkapjes, de spoedwet, en COVID-19 als 'griepje': factchecks over het coronavirus.
Misleidende berichten over gezondheidsschade door mondkapjes
Op Facebook circuleren veel onjuiste berichten over de gevaren van mondkapjes. In Facebook-posts die sinds eind september duizenden keren gedeeld zijn, beweert een Duitse neuroloog dat het dragen van een mondkapje onder meer leidt tot een gebrek aan zuurstof en neurologische schade. AFP Factcheck onderzocht de vier belangrijkste claims van deze neuroloog en concludeert dat ze allemaal onjuist zijn.
Nee, WhatsApp verwijdert geen onjuiste berichten over corona
Willem Engel, de voorman van actiegroep Viruswaarheid beweert in een Facebook-post dat WhatsApp en Facebook Messenger gesprekken en video's vanaf 21 oktober gaan verwijderen als daarin medisch ongegronde uitspraken over het coronavirus staan. Dat klopt niet, de berichtendiensten hebben zo'n aankondiging niet gedaan. Messenger en WhatsApp controleren de inhoud van berichten ook helemaal niet, stelt NUcheckt vast.
Minister mag niet per decreet gaan regeren, ook niet na "spoedwet"
Een post op Facebook beweert ten onrechte dat de nieuwe 'coronawet' of 'spoedwet' minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid het recht zou geven om 'per decreet te gaan regeren' en het parlement buiten spel te zetten. Zo zou de minister op eigen gezag een algehele mondkapjesplicht of een vaccinatieplicht kunnen invoeren. Dit is onjuist, want na een storm van kritiek is het wetsontwerp juist onder meer op dit beslissende punt aangepast. Het parlement houdt altijd inspraak, concludeert DPA Factchecking.
WHO bevestigt dat griep dodelijker is dan corona? Onzin!
Sterfte door COVID-19 is hoger dan die door de seizoensgriep en ook om andere redenen (besmettelijkheid, het ontbreken van een vaccin) is COVID geen 'griepje'. Het is daarom onzin dat de Wereldgezondheidsorganisatie zou hebben bevestigd dat corona niet gevaarlijker is dan griep. Dit bericht gaat in verschillende landen rond op Facebook en is in Nederland onder andere verspreid door samenzweringssite Nine for News, aldus AFP Factcheck.
Onderzoek: complotgeloof en gezondheid
Wie in complottheorieën over het coronavirus gelooft, en dat doen flinke delen van de bevolking, zal ook vaak afkerig zijn van vaccinaties en zich minder aan gezondheidsmaatregelen houden. Dat blijkt uit onderzoek van Sander van der Linden en collega's van de Universiteit van Cambridge, die inwoners van Mexico, Ierland, de VS, Spanje en het Verenigd Koninkrijk ondervroegen.
De grote meerderheid van de deelnemers geloofde niet dat, bijvoorbeeld, gorgelen met zout water je beschermt tegen besmetting, of dat het 5G-netwerk je juist vatbaarder maakt. Degenen die dit soort beweringen wel voor waar aannemen, staan ook afwijzender tegen vaccinaties, zeggen zich minder te houden aan regels om hun handen te ontsmetten en zijn minder goed in het beoordelen van cijfers. Let op: de onderzoekers hebben, zo benadrukken ze zelf, niet aangetoond dat ongecijferdheid de oorzaak is van vaccinatie-scepsis en verzet tegen handen wassen, hun studie toont een correlatie aan. (Royal Society Open Science; interview in AD)
De auteurs van een artikel in Scientific American durven de stelling wel aan dat verkeerde informatie over COVID-19 dodelijk kan zijn, en presenteren een reeks maatregelen, waaronder een campagne door influencers (hallo, Famke Louise en Diederik Gommers) en meer interactie tussen gezondheidsvoorlichters en het publiek.
En verder...
Om de verspreiding van misinformatie in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen tegen te gaan, heeft Twitter het retweeten afgeremd. Als je op de retweetknop drukt, krijg je een tekstvlak te zien om een begeleidende tekst te schrijven bij de tweet die je wilt retweeten. Zo hoopt Twitter mensen even na te laten denken voor ze blindelings berichten retweeten. (The Verge)
Meer weten over welke maatregelen socialemediabedrijven hebben genomen vanwege de Amerikaanse presidentsverkiezingen? Politifact maakte een mooi overzicht.
Ook ABCNews maakte een mooi overzicht.
Hoe is het om als Amerikaanse factchecker te werken in het Trumptijdperk? CBSNews maakte een videoreportage over Glenn Kessler, de gerenommerde factchecker van de Washington Post.
Software waarmee je politici in video's kunt laten zeggen wat je wil is griezelig, maar tot nu toe zonder invloed. Vergeet die deepfakes, en let op de cheapfakes (Mashable).
The Media Manipulation Casebook: een verzameling tactieken en technieken van mediamanipulators, aan de hand van voorbeelden.
U denkt, hopen we: fijn, zo'n nieuwsbrief over media. Zijn er daar nog meer van? De Media Movers zetten er in deze spreadsheet meer dan 30 op een rij.
Nieuwscheckers Alexander Pleijter mocht nog eens uitleggen waarom factchecks nuttig zijn: ‘Als iemand iets leest en zich afvraagt of het klopt, is het goed dat hij door te googelen bij een factcheck uitkomt. Oftewel: een factcheck is ook een service voor mensen die al twijfelen aan een bericht, maar niet de tijd of kunde hebben om dat zelf volledig uit te zoeken.' (SvdJ.nl)
Agenda
Misdoom2020: komende maandag en dinsdag vindt het wetenschappelijk congres MISDOOM 2020 plaats, met onderzoekspresentaties over mis- en desinformatie, georganiseerd door de Universiteit Leiden. Wegens corona geheel online. Informatie en aanmelding (gratis), programma.
Dat was ’m voor deze week, goed weekend!
Alexander Pleijter & Peter Burger
Foto credit Scrabble-Q: Nathan, Flickr (CC BY 2.0)