Polarisatie is motor verspreiding nepnieuws
Onderzoek: Polarisatie drijfveer voor nepnieuwsverspreiders
Haatgevoelens jegens politieke tegenstanders zijn de belangrijkste psychologische drijfveer voor Amerikanen die op Twitter fake news verpreiden. Dat concludeert een team van Deense onderzoekers van de universiteit van Aarhus in een artikel dat zal verschijnen in American Political Science Review. Meer dan 2300 Amerikanen - Republikeinen en Democraten - vulden een vragenlijst in en gaven toestemming hun tweets te verzamelen en analyseren. Dat leverde 2,7 miljoen tweets op, met meer dan 85.000 links naar nieuwssites, inclusief nepnieuwssites.
Hieruit bleek dat een zeer kleine minderheid van de twitteraars fake news verspreidde, gedefinieerd als tweets met links naar onbetrouwbare of volkomen fake nieuwssites: slechts 1 procent van de deelnemers was verantwoordelijk voor 75 procent van de tweets die linkten naar bekende nepnieuwssites. Ook de hoeveelheid fake news was klein: maar 3 procent van de tweets met nieuwslinks was fake.
Waarom deelden deze mensen links naar fake news? Niet omdat ze dommer waren dan degenen die dat niet deden. Soms omdat ze wilden trollen. Maar vooral - de derde mogelijke drijfveer die de Denen onderzochten - omdat ze nieuws, ongeacht of dat nep was of echt, gebruikten als munitie om hun politieke tegenstanders te bestoken.
Republikeinen deelden het meeste fake news. Niet omdat zij hun tegenstanders meer haten dan fanatieke Democraten dat doen, veronderstellen de onderzoekers. Democraten vonden voldoende negatieve berichten over de tegenpartij in reguliere nieuwsmedia. Een van de onderzoekers, Michael Bang Petersen, vatte het artikel samen op Twitter.
In gedeelde video is een beddencentrale te zien, géén lege patiëntenafdeling
Op Facebook ging afgelopen week een video viraal met als bijschrift ''Overvolle ziekenhuizen? Deze is zojuist door een logistiek manager van het VU gemaakt''. Op de video zijn talloze lege ziekenhuisbedden te zien. De implicatie is dat het zou bewijzen dat de ziekenhuizen helemaal niet volliggen. DPA-factchecking ontkracht de bewering: op de video is een zogenaamde beddencentrale te zien, waar de bedden worden gereinigd en opgeslagen. Het is geen lege patiëntenafdeling.
Een woordvoerder van het ziekenhuis zei tegen het AD: 'Het is echt verschrikkelijk dat er mensen zijn die op deze manier proberen de zorg in een kwaad daglicht te plaatsen. Ze ondermijnen het werk van artsen en verpleegkundigen die iedere dag zorg verlenen aan ernstig zieke coronapatiënten.'
GroenLinks-foto zonder afstand dateert van Prinsjesdag 2019
Na het forse verlies bij de Tweede Kamerverkiezingen moet GroenLinks afscheid nemen van veel Kamerleden en fractiemedewerkers. Ter markering van dat moment plaatsen ze een groepsfoto op Twitter. Een Facebookgebruiker deelt de foto met het bijschrift ''Hoe het verschil gemaakt word, afgelopen zondag slaan ze de mensen van het museumplein vervolgens sluiten ze vandaag zowat alle parken, maar ze mogen in de tweede kamer wel met zijn alle knuffelen ivm afscheid van een aantal leden ''. Dit is echter onjuist, beoordeelt DPA. De foto is gemaakt op Prinsjesdag 2019 toen afstand houden nog niet nodig was.
En verder...
Vrijdag was het Internationale Factcheck-Dag - de dag ná 1 april. Ter gelegenheid daarvan zette het International Fact Checking Network (IFCN) een website in elkaar met o.a. tips, lesmateriaal en een quiz.
Factchecken blijft niet beperkt tot professionals, maar is relevant voor iedereen. Daarom zet Google, in het kader van Internationale Factcheck-Dag, 5 tips op een rij om zelf misinformatie te kunnen herkennen.
De Afrikaanse factcheckorganisatie AfrikaCheck noemt International Fact-Checking Day ''a rallying cry for better information in public health, journalism and everyday life'' en benadrukt dat Artificial Intelligence een steeds grotere rol gaat spelen bij factchecken.
Hoe krijgen mensen weer vertrouwen in de journalistiek? Volgens hoogleraar Mediastudies Mark Deuze zijn we te veel bezig met factchecken. ''Het toekomstige succes van de journalistiek zit 'm niet in nóg betere verhalen en nóg meer zenden. Het gaat om het beter ontwikkelen van de professionele competentie om oprecht te leren luisteren naar wat de ander zegt'', vertelt hij in het FD.
Agenda
7 april Vanavond gaan in de Utrechtse Jacobikerk twee historici, Sir Richard Evans (University of Cambridge, auteur van The Hitler Conspiracies) en Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht) in gesprek over desinformatie en complotten. Die zijn nu bijna niet weg te denken uit onze maatschappij, maar is het een nieuw fenomeen of iets van alle tijden? Het ViaJacobidebat is te volgen via de website.
20 april 16:00 - 17:00 Cross Media Café Fact check: de strijd tegen desinformatie. Online gaan experts in gesprek over de strijd tegen desinformotie. Met o.a. Robert van der Noordaa (Trollrenscics), Annique Mossou (Bellingcat) en Tamara Witschge (HvA en RUG). Aanmelden en meer informatie via Eventbrite.
Factchecktips? Laat het ons weten!
Hoor of lees je een claim die je niet vertrouwt? Stuur het naar ons door, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail op nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker