Opkomende verkiezingskoorts
Deze week stond de schijwerper weer eens vol op de politiek. Na Prinsjesdag volgden immers traditiegetrouw de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer. Ook Nieuwscheckers richt de komende tijd de aandacht op de politiek, want de Tweede Kamerverkiezing nadert met rasse schreden. Op 22 november is het zover, maar Nieuwscheckers is nu al begonnen met het checken van politieke beweringen.
Nieuwscheckers checkt de Tweede Kamerverkiezing
In de periode voor verkiezingen strooien politici volop met beloftes en beweringen. Voor kiezers is het vaak de vraag wat er wel en niet klopt. Nieuwscheckers probeert daar een beetje bij te helpen door uitspraken van politici te checken. Hoewel de stembureaus pas over twee maanden open gaan, staan de eerste verkiezingschecks al op onze website. We houden ze bij in een tabel op deze pagina, zodat iedereen makkelijk kan zien welke beweringen en partijen we hebben gecheckt.
Mona Keijzer heeft gelijk over Hongaarse grenshekken
Vorige week sprak Mona Keijzer van BBB bij Wakker Nederland over vluchtelingen. Ze zei onder meer dat de bouw van Hongaarse grenshekken de eerste kentering was in de grote toestroom van vluchtelingen naar de EU. EenVandaag checkte die bewering en concludeerde dat dit niet klopt. Nieuwscheckders dook in de cijfers en kwam tot een andere conclusie: Mona Keijzer heeft gelijk dat de Hongaarse grenshekken in 2015 zorgden voor een “eerste kentering in de grote toestroom” van asielzoekers die via de Balkanlanden naar de EU probeerden te komen.
Pieter Omtzigt overdrijft het Nederlandse minimumloon
Pieter Omtzigt beweerde in Buitenhof dat het minimumloon in Nederland dubbel zo hoog is als in Spanje. Als dat echt zo zijn, zouden Nederlanders die het minimumloon verdienen, 525 euro bruto meer moeten krijgen. Kortom, dit was een overdrijving van Omtzigt. Er zijn trouwens wel landen in de EU waar het minimumloon minder dan de helft is dan in Nederland, zoals Portugal, Polen en Griekenland. Omtzigt had dus beter een vergelijking kunnen trekken met die landen.
Partij voor de Dieren overdrijft brandstofcapaciteit van superjachten
De Partij voor de Dieren heeft zich vastgebeten in ‘superjachten’: die moeten de wereld uit, want het zijn enorme brandstofslurpers met enorme brandstoftanks. De beweringen in het verkiezingsprogramma zijn wel wat erg kort door de bocht, want de partij suggereert dat de cijfers voor de grootste superjachten ter wereld gelden voor alle superjachten. Nieuwscheckers plaatst de nodige kanttekeningen.
Andere factcheck van Nieuwscheckers
Video toont geen mensen die zich identificeren als honden
Een video zou honderden mensen tonen die zich identificeren als honden. Dat klopt niet. De video toont in werkelijkheid mensen die die meedoen aan een vorm van rollenspel die “puppy play” heet. Wat dat inhoudt lees je in de factcheck.
Grafiekpolitie: Migratieverwarring in een treemap van de Volkskrant
De treemap die de Volkskrant publiceerde met migratiecijfers zag er op het eerste oog best indrukwekkend uit, maar eigenlijk was er heel wat mis mee. Zoals de gekozen kleuren, de vlakverdeling en het pijltje met tekst. De Grafiekpolitie legt haarfijn uit wat eraan schort en laat zien hoe het wel had gemoeten.
Factchecks van andere media
Geen bestrijdingsmiddelen in voedsel met kikkerlogo
Op Facebook wordt beweerd dat voedselproducten met een kikkerlogo erop de onkruidverdelger atrazine bevatten. Bill Gates zou hier achter zitten. Knack maakt duidelijk dat het logo dat van de Rainforest Alliance is, een internationaal certificeringsorgaan voor duurzame producten. Omdat atrazine schadelijk is, wordt gebruik ervan juist verboden door de Rainforest Alliance. Ook is de stof verboden in de EU.
Zout in Amerika wordt niet vervangen door mRNA-chemicaliën
Volgens een artikel van Frontnieuws zal zout in de Verenigde Staten vervangen worden door dubieuze zoutvervangers met mRNA-chemicaliën erin. Dit complot zou eveneens uit de koker van Bill Gates komen. DPA checkte dit en kwam tot de conclusie dat de FDA, de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit, het gebruik van zoutvervangers toe wil staan voor bepaalde voedselgroepen. Bill Gates en mRNA komen in het voorstel van de FDA nergens terug.
Oekraïense oud-minister leidt geen luxe leven in Frankrijk
Online circuleert een foto van Oleksij Rezkinov, Oekraïens oud-minister van Defensie, op een jacht. Deze foto wordt als bewijs gebruikt voor de claim dat Rezkinov, betaald door westers geld, een luxueus bestaan zou leiden aan de Côte d’Azur. Knack vond het werkelijke verhaal achter de foto: die is genomen in het Turkse Istanbul. Ook is de foto uit 2020, dus voordat de oorlog in Oekraïne begon.
Boekbespreking: Als het complot over jou gaat
De linkse schrijfster en activiste Naomi Klein wordt regelmatig verward met de complotdenker Naomi Wolf. Valse beschuldigingen aan het adres van de bankiersfamilie Rothschild treffen ook de Amerikaanse journalist Mike Rothschild. Klein en Rothschild schreven allebei een boek over waarheid en identiteit in het tijdperk van de alternatieve feiten.
In het boek Dubbelganger gaat Naomi Klein de confrontatie aan met Naomi Wolf, die een verrassende ontwikkeling doormaakte van linkse feministe tot antivaxxer en complotdenker die het gezelschap zocht van Trumps propagandachef Steve Bannon. Klein maakt het persoonlijke politiek door haar eigen ervaringen als moeder van een autistische zoon, als Joodse vrouw en als activist tegen klimaatverandering en kapitalisme te verbinden met historische en filosofische vergezichten.
De journalist Mike Rothschild (‘geen familie’) volgt het spoor terug van de complottheorieën over de Rothschilds, die worden beschuldigd van de ramp met de Titanic, het ontketenen van oorlogen en het manipuleren van het weer. Ook zouden ze met een laserstraal bosbranden hebben aangestoken in Californië. Jewish Space Lasers: The Rothschilds and 200 years of conspiracy theories is geen opwekkende lectuur: zelfs de meest bizarre verzinsels blijken immuun tegen de feiten. De hele recensie lees je hier.
En verder
Facebook besloot in 2020 om desinformatie over coronavaccinaties van het platform te verwijderen, met als doel het verspreiden van zulke berichten tegen te gaan. Uit onderzoek blijkt nu dat er genoeg manieren zijn om dit verbod te omzeilen en dat de hoeveelheid desinformatie zelfs lijkt te zijn toegenomen. [Volkskrant]
Interview met viroloog Marc Van Ranst over waarom hij onvermoeibaar de confrontatie aan blijft gaan met verspreiders van complottheorieën en nepnieuws. [Vox Magazine]
Elon Musk overweegt X volledig achter een betaalmuur te zetten. Volgens hem is dat nodig om spamaccounts van het platform te weren. [NU]
De staat Californië klaagt vijf grote oliemaatschappijen aan vanwege hun rol in klimaatverandering. Volgens de Californische minister van Justitie hebben de bedrijven ons sinds de jaren zestig ‘gevoed met leugens en wantrouwen om hun recordwinsten verder te vergroten ten koste van het milieu.’ [NRC]
Experts waarschuwen dat socialmediabedrijven zoals TikTok, Meta en X er nog niet klaar voor zijn om desinformatie aan te pakken tijdens verkiezingen die in 2024 over de hele wereld plaatsvinden, zoals in de VS, India en Europa. [The Guardian]
De klimaatactiegroep ‘Climate Action Against Disinformation’ heeft een rapport uitgebracht met daarin een ranking over hoe goed social mediabedrijven hun best doen om klimaatdesinformatie tegen te gaan. X eindigde op de laatste plek, omdat het niet duidelijk is of het platform enig beleid heeft tegen de verspreiding van onjuiste berichten over het klimaat. [NBC News]
De NOS maakte rekenfouten in de scoop dat er in Nederland steeds meer megastallen komen: “We zagen daarbij over het hoofd dat één bedrijf in theorie uit meerdere locaties kan bestaan.” De NOS publiceerde een correctie.
Kijktip: Onzin
‘Onzin’ is de titel van een nieuw tv-programma van omroep HUMAN. In de achtdelige mediaquiz, gepresenteerd door Rick Paul van Mulligen, nemen twee panels het tegen elkaar op. Ze moeten laten zien hoe goed ze in staat zijn om nepberichten te herkennen. Ook moeten de kandidaten reclames van influencers op waarde schatten en krijgen ze vragen over de impact van techgiganten. Onzin is vanaf 24 september elke zondag om 21:30 uur te zien op NPO 3.
Agenda
Dinsdag 26 september: Het grote pil-gesprek
De Balie in Amsterdam organiseert een avond over de anticonceptiepil. Nieuwschecker Marieke zal er vertellen over de verhalen die op TikTok de ronde doen over de pil.
Dinsdag 10 oktober: Praktijkcongres Succesvol Persbeleid
Onder leiding van Twan Huys duiken journalisten, woordvoerders en communicatie-experts in de vraag: Hoe om te gaan met polarisatie? Nieuwschecker Marieke Kuypers gaat vertellen hoe je het beste kan omgaan met polarisatie op sociale media.
Woensdag 8 november: Doemdenken, domdenken, omdenken
Hoe kunnen nieuwsmedia op een constructieve manier berichtgeven over complottheorieën? Die vraag staat centraal tijdens het BENEDMO-congres dat plaatsvindt in de Haagse vestiging van het Instituut voor Beeld en Geluid. Sprekers onder meer Tim Verheyden (VRT), Jaron Harambam (UvA), Hedwig te Molder (VU), Marieke Kuypers (Nieuwscheckers), Maarten Keulemans (de Volkskrant), René Sommer (Pointer), Griet de Craen (VRT) en Annique Mossou en Aiganysh Aidarbekova (Bellingcat). Aanmelden kan hier.