Nieuwscheckers checkt politici
Verkiezingschecks van Nieuwscheckers
Met de Tweede Kamerverkiezingen op komst is Nieuwscheckers druk met het factchecken van beweringen van politici en politieke partijen. Dat doen we deze maand met masterstudenten van onze opleiding Journalistiek en Nieuwe Media, voor wie dit een verplicht studieonderdeel is.
Helaas loopt dit studieonderdeel niet door tot de verkiezingen in maart, waardoor onze verkiezingschecks straks weer op een lager pitje zullen staan. Deze week hebben we een hele serie factchecks gepubliceerd. Check het overzicht hieronder.
Onze studenten namen deze week twee beweringen van ministers onder de loep. De ene kreeg gelijk, de andere bleek zich onjuist te hebben uitgelaten.
Traag priktempo in Nederland ligt niet aan leveringen van vaccins
De leveringen van het vaccin bepalen de snelheid van vaccineren, en niets anders, zei minister Hugo de Jonge bij Jinek op 6 januari, de dag dat de eerste Nederlandse werd ingeƫnt tegen COVID-19. Dat klopt niet: hoewel de leveringen van de vaccins eerlijk worden verdeeld over de EU, ligt het priktempo in Nederland nog altijd lager dan in de rest van de EU.
Hoogterecord staatsschuld ?
In rap tempo loopt de Nederlandse staatsschuld op door de coronacrisis. In 2021 knalt de schuld waarschijnlijk door de grens van 500 miljard euro. Een record. Maar volgens minister Wopke Hoekstra is er geen reden tot paniek, want als je dit bedrag afzet tegen het gezamenlijke inkomen van Nederland, is de staatsschuld lager dan in de periode na de kredietcrisis. Uit onze factcheck blijkt dat de minster hier gelijk in heeft.
Verder stuitten de studenten op beweringen in verkiezingsprogramma's en Tweede Kamerdebatten.
Koopkracht gepensioneerden minder hard gedaald (50PLUS)
De koopkracht van gepensioneerden is de afgelopen tien jaar gedaald met zoān twintig procent, aldus het verkiezingsprogramma van 50Plus. Maar dit percentage geldt alleen voor een daling in koopkracht vanĀ pensioenen,Ā dieĀ voor een deel is gecompenseerd door de koopkrachtontwikkeling van AOW-uitkeringen. De daadwerkelijke koopkrachtdaling voor gepensioneerden is daardoor veel minder hoog dan de twintig procent die 50Plus noemt.
Bedrijfswinsten stegen 'afgelopen jaren' met 400%? Nee, sinds 1980 (SP)
De winsten van bedrijven zijn de afgelopen jaren met 400 procent gestegen, beweert de SP. De woorden āde afgelopen jarenā suggereren een periode van vijf of tien jaar, maar het zijn er veertig: de partij zegt er niet bij dat de vergelijking gebaseerd is op het winstniveau van 1980. BovendienĀ isĀ deĀ hoogteĀ vanĀ deĀ winststijgingĀ sterkĀ afhankelijkĀ vanĀ hetĀ gekozenĀ beginjaar: andere beginpunten tussen 1980 en nu laten een geringere stijging, of zelfs een daling zien.
Niet 3 miljoen, maar 1 miljoen werkenden zonder vangnet (PvdA)
Hoewel het aantal flexwerkers zonder eigen vangnet relatief hoog is, zijn er in Nederland niet drie miljoen werkenden met nauwelijks een vangnet, zoals het verkiezingsprogramma van de PvdA beweert, maar ongeveer Ć©Ć©n miljoen. Deze mensen kunnen niet zelf een periode van inkomensverlies overbruggen, en zijn dus aangewezen op vangnetten vanuit de gemeente. (Trumpiaanse reactie van de PvdA: wij blijven bij onze eigen feiten.)
Mondkapjes uit de supermarkt zijn geen gemeengoed in verzorgingstehuizen (Splinter)
āIn de verzorgingshuizen wordt nog veel gewerkt met mondneusmaskers die niet veilig zijn bij het werken met bewezen covid-patiĆ«nten, dus gewoon die blauwe, die we in grootverpakkingen bij de supermarkt kunnen kopen.ā Dat zei Femke Merel van Kooten-Arissen tijdens het eerste coronadebat van dit jaar. Als deze uitspraak zou kloppen zou dit in strijd zijn met de richtlijnen van het RIVM. Maar er zijn geen aanwijzingen dat dit op grote schaal gebeurt.
Nee, de onzekere arbeidsmarkt zorgt niet voor lage geboortecijfers (CU)
Er worden steeds minder baby's geboren in Nederland. Volgens Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie, komt dat door onzekerheid op de arbeidsmarkt. Maar uit onderzoek blijkt dat een flexibele of tijdelijke baan nauwelijks van invloed is op het krijgen van baby's. Bovendien zijn er legio andere factoren die bepalen of mensen aan kinderen beginnen.
Bizarre hoax over Nederland in Hongaarse media
Behalve de factchecks van onze studenten publiceerden we een bijzonder verhaal van freelance-journalist Menno van de Bos. In Hongaarse media spookt het volgende broodje aap rond: vanwege het grote aantal verkrachtingen door migranten biedt de Nederlandse overheid jonge vrouwen therapie aan om hen hierop voor te bereiden. Uit protest dragen die vrouwen een T-shirt met de tekst: āIk heb geen therapie nodig, ik moet gewoon naar Hongarijeā. In dat land zijn immers veel minder migranten. Die t-shirts bestaan (ook met allerlei andere landennamen), de uitleg komt natuurlijk uit de dikke duim.
Factchecks van andere media
Verband tussen dood 23 Noren en COVID-19 vaccinatie wordt nog onderzocht
Het bericht dat in Noorwegen 23 mensen zijn gestorven nadat zij het Pfizer-COVID-19-vaccin hebben gekregen gaat op internet als een lopend vuurtje rond. Een artikel van de New York Post hierover is op Facebook al meer dan 100.000 keer gedeeld.
Hoewel het artikel niet expliciet stelt dat de sterfte direct veroorzaakt is door het vaccin, wordt het door veel mensen wel op deze manier geĆÆnterpreteerd. De Noorse factcheckers van Faktisk gingen op onderzoek en concludeerden dat het te vroeg is om een verband te leggen tussen de coronavaccinaties en de overledenen.
Van de 23 doden die gerapporteerd waren (ondertussen zijn dit er 33) zijn er 13 onderzocht door het Noorse bureau voor Volksgezondheid (NIPH) en het Noorse bureau voor Geneesmiddelen. Deze 13 overledenen zijn allen afkomstig uit verzorgingstehuizen en waren allemaal ouder dan 80 jaar (sommigen zelfs ouder dan 90). Ook hadden zij al ernstige onderliggende aandoeningen en waren ze erg "fragiel".
Het onderzoek van het Noorse bureau voor Geneesmiddelen stelt dat er geen causaal verband is aangetoond tussen de bijwerkingen van het vaccin en de 13 overledenen. Daarentegen sluiten zij ook niet uit dat normale bijwerkingen van de vaccinatie (zoals koorts en misselijkheid) wellicht een bijdrage hebben geleverd aan de ernstige consequenties die sommige kwetsbare patiƫnten ervaren.
Tot slot zijn zij overtuigd dat het Pfizer-vaccin veilig is, omdat ernstige bijwerkingen zeldzaam zijn en overschaduwd worden door het grotere risico voor de gezondheid dat een besmetting met COVID-19 met zich meebrengt. Voor het hele verhaal, zie de website van Faktisk.
Geen nepvaccinaties voor Hugo de Jonge, Kamala Harris en Sanna Elkadiri
Een afbeelding die eind december 2020 gedeeld werd op Facebook, zou aantonen dat minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge zich heeft laten 'nep' vaccineren. De afbeelding zou laten zien dat het 'dopje' nog op de injectienaald zou zitten, waardoor minister De Jonge de vaccinatie niet echt gekregen heeft. In werkelijkheid zit er geen dopje op de vaccinatieprik, maar is op de afbeelding de beschermhoes te zien, een onderdeel van de injectienaald. Ook betrof de vaccinatie in de afbeelding een griepprik uit 2019 en niet de nieuwe coronavaccinatie.
Een soortgelijk bericht over de coronavaccinatie van de nieuw verkozen vicepresident van de Verenigde Staten Kamala Harris werd rond dezelfde tijd verspreid in meerdere landen. Ook hier werd beweerd dat Harris niet een 'echte' vaccinatie heeft gehad omdat het 'dopje' er nog opzat of zelfs omdat er helemaal geen naald aan te pas kwam. In de video van de vaccinatie van Harris is duidelijk te zien dat het beschermkapje van de naald los hangt en dat de naald daadwerkelijk haar arm ingaat.
In Nederland is het vaccineren tegen COVID-19 officieel van start gegaan op 8 januari 2021. De eerste ontvanger van het vaccin was zorgmedewerkster Sanna Elkadiri. Op sociale media gingen al gauw beweringen rond dat Sanna geen zorgmedewerkster, maar een actrice zou zijn en dat er op 10 april 2020 al was afgesproken dat zij als eerste het vaccin zou krijgen. Beide beweringen zijn onjuist: Elkadiri werkt wel degelijk in de zorg en hoewel zij in april 2020 al wel in de media kwam in relatie tot het coronavirus, werd er toen nog helemaal niks gezegd over vaccineren.
Alle drie deze 'nepvaccinaties' zijn gecheckt door DPA factchecking.
Geen foto van nepcoronapatiƫnten in ziekenhuisbedden
Een foto die meer dan 10.000 keer gedeeld is op sociale media trekt de ernst van de coronapandemie in twijfel. De foto laat zien dat er poppen in ziekenhuisbedden liggen en wordt gepresenteerd als bewijs dat de autoriteiten dit soort gebeurtenissen in scĆØne zetten om de ernst van het coronavirus te overdrijven.
In werkelijkheid is de foto niet genomen in een ziekenhuis, maar in een Zwitserse verpleegschool. Hier worden poppen gebruikt om studenten op te leiden. De verwarring is ontstaan omdat de foto op 17 december 2020 is gepubliceerd door de Zwitserse krant Blick met het verkeerde onderschrift. Hier stond dat het een ziekenhuis betrof in plaats van een verpleegschool. Dit hebben zij later gecorrigeerd. Het hele bericht is in detail gecheckt door AFP factcheck.
Onderzoek: vertrouwen van Amerikanen in nieuwsmedia blijft dalen
Nooit eerder was het vertrouwen van Amerikanen in nieuwsmedia zo laag als nu. Dat blijkt uit de jaarlijkse Edelman-barometer, waarover Axios deze week berichtte. Slechts 46% zegt vertrouwen te hebben in de nieuwsmedia.
56% van de Amerikanen denkt dat journalisten mensen proberen te misleiden met onwaarheden of overdrijvingen. 58% denkt dat de meeste nieuwsmedia meer bezig zijn met het promoten van hun politieke voorkeur dan met het informeren van het publiek.
En verder...
De internationele koepelorganisatie voor factcheckers, de IFCN, is deze week voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede.
"Ik geloof dat het ontkennen van feiten heel veel ellende kan veroorzaken." Aldus de onbezoldigde factchecker Pepijn van Erp in een uitgebreid interview met NRC.
Lezers hopen dat Trouw dit jaar strenger op de feiten zal zijn.
Washington Post Factchecker maakte deze week de balans op van het Trump-tijdperk. In vier jaar presidenschap deed Trump 30.573 onjuiste of misleidende beweringen.
De hoeveelheid nepnieuws op Twitter over vermeende fraude bij de Amerikaanse verkiezingen is met 73 procent gedaald in de week nadat president Trump van Twitter werd verbannen.
In de cateogrie belangrijke factchecks: viel Bill Clinton in slaap tijdens de inauguratiespeech van president Biden? Ja, hij had zijn ogen dicht, maar of hij echt sliep kon Snopes niet bewijzen.
Luistertip: De Dag over Wikipedia als neutraal bastion in een wereld van nepnieuws.
Hoera, Nieuwscheckers wordt de komende maanden versterkt met een stagiair. Jord van Beek zal ons onder meer helpen met het maken van de wekelijkse nieuwsbrief.
Stuur tips
Tips? Mail nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de Nieuwscheckersnieuwsbrief van deze week!
Fijn weekend,
Alexander Pleijter, Peter Burger & Jord van Beek