Nieuwsbrief: Tussenstand crowdfunding 22%
Tussenstand crowdfunding: 22%
Na een week staat de teller van onze crowdfunding op 22 procent: er is € 2.245 gedoneerd. Daar zijn we natuurlijk heel blij mee. Alle donateurs hartelijk bedankt!
Maar we willen doorstomen naar de 100 procent, zodat we vanaf april ook echt de campagne voor de Europese verkiezingen kunnen gaan factchecken. Maak dus vooral reclame voor ons of klik op de donatieknop om ons te steunen.
Laat je inspireren door de donateurs die voorgingen:
"Fact-checken is belangrijk. Een bescheiden steentje is nu bijgedragen."
"Fakenews is de grootste bedreiging van de democratie anno nu"
"Omdat ik het werk van nieuwscheckers heel erg waardeer."
10 jaar Nieuwscheckers
Vorige week vierden we ons 10-jarig bestaan met een symposium over factchecken. Voor wie het gemist heeft: er zijn deze week drie verslagen gepubliceerd:
Vanwege ons jubileum verscheen er in Villamedia ook nog een interview: Tien jaar check, dubbelcheck met Nieuwscheckers. "Steeds vaker zien we dat foutieve berichtgeving na een publicatie op Nieuwscheckers wordt aangepast."
Macedonische nepnieuwsexpoitant blijkt inlichtingenofficier
Een van de Macedoniërs die door Nieuwscheckers en Lead Stories zijn geïdentificeerd als exploitanten van haatzaaiende valse berichten, werkt als officier voor de militaire inlichtingendienst. Een ander is soldaat. Hun online activiteiten worden onderzocht door het Ministerie van Defensie. Een derde werkt volgens Macedonische nieuwsberichten als politie-inspecteur. De overheid van het Balkanland kondigde nader onderzoek aan toen de onthullingen over de ‘Kumanovo-Connectie’ ook werden gepubliceerd door Macedonische media. De tientallen websites van dit netwerk en de honderden fake Twitter-accounts die het promootten, zijn inmiddels offline.
Brussel: platforms moeten meer doen tegen desinformatie
Meer dan 1500 fake account verwijderde Facebook in het tweede en derde kwartaal van 2018. Toch vindt de Europese Commissie dat Facebook, Google en andere techbedrijven hun inspanningen moeten verhogen om valse berichten tegen te gaan. De platforms brachten afgelopen dinsdag rapport uit over de maatregelen die ze troffen om te voldoen aan de Praktijkcode tegen Desinformatie die ze vorig jaar ondertekenden. Nieuwscheckers was erbij.
Voor de Franse presidentsverkiezingen verwijderde Facebook meer dan 30.000 fake accounts, voor de laatste verkiezingen in België 37 pagina’s en negen accounts. Google vergrootte onder meer de transparantie over politieke advertenties. De voortgangsrapporten van de techbedrijven zijn hier verzameld.
Tandje bij
Toch vraagt de Europese Commissie de ondertekenaars om in de aanloop naar de verkiezingen voor het Europarlement een tandje bij te zetten. Mariya Gabriel, commissaris voor Digitale Economie en Samenleving: ‘De vandaag gepubliceerde verslagen focussen terecht op dringende maatregelen, zoals de verwijdering van nepaccounts. Dat is een goed begin. Nu verwacht ik van de ondertekenaars dat zij hun toezicht en rapportage verbeteren en meer gaan samenwerken met factcheckers en de onderzoeksgemeenschap.’
In haar speech op het congres ‘Countering Online Disinformation’ in Brussel afgelopen dinsdag kondigde Gabriel een EU-brede Week van de Mediawijsheid aan (18-24 maart). Een vertegenwoordiger van Facebook, Thomas Myrup Kristensen, beloofde voor de verkiezingen een ‘war room’ tegen desinformatie in te richten in Dublin. Googles Jon Steinberg meldde dat wie politieke advertenties plaatst voor de EU-verkiezingen vanaf maart moet aantonen dat hij een burger is van een EU-land.
Waterpistool
De dreiging van maatregelen door de EU-overheid hing in Brussel in de lucht: er werden harde noten gekraakt over het succes van zelfregulering met de Praktijkcode. De Code voldoet nog niet aan de eisen voor effectieve zelfregulering, aldus Madeleine de Cock Buning, voorzitter van het Commissariaat voor de Media en hoogleraar Mediarecht: nog niet genoeg platforms en adverteerders onderschrijven de Praktijkcode en vooralsnog ontbreken sancties voor wie zich er niet aan houdt. ‘De democratie staat in brand en we hebben meer nodig dan een waterpistool.’
FactCheckEU
Factcheckers uit een aantal EU-landen zullen samenwerken tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen. FactCheckEU gaat niet alleen beweringen van politici controleren, kondigde Clara Jimenez Cruz van de Spaanse organisatie Maldito Bulo aan, maar ook vragen van burgers beantwoorden en met een enquête in zes landen de kennis van EU-kwesties onderzoeken. FactCheckEU zal in minstens zes talen publiceren publiceren. (Wilt u dat Nieuwscheckers ook de EU-verkiezingen checkt? Steun dan onze Crowdfunding-actie.)
Factchecks van andere media
'Alle nieuwe woningen gaan naar asielzoekers'
Dominique van der Heyde, chef politieke redactie bij de NOS, twitterde over een uitspraak van een internetmonteur die bij haar thuis kwam. Hij klaagde over het feit dat hij geen woning kon vinden, want 'alle nieuwe woningen gaan naar asielzoekers'. AT5 dook in de cijfers om uit te zoeken hoe dat zit in Amsterdam. Uitkomst: de afgelopen jaren gingen tussen de 9 en 15 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen naar statushouders (asielzoekers die zijn erkend als vluchteling).
'1,8 miljoen Nederlanders geven langdurige en intensieve mantelzorg'
In een reclame beweert Nationale Nederlanden dat 1,8 miljoen Nederlanders langdurig en intensief aan mantelzorg doen. In werkelijkheid zijn dat er een miljoen minder. Hoe dat zit lees je bij NRCcheckt.
'Zeelucht helpt tegen kanker'
Er waren heel wat media die afgelopen week berichtten dat het inademen van zeelucht kanker kan bestrijden: AD, Omroep West, Reformatorisch Dagblad, Panorama en zo nog wat meer. Dat was gebleken uit onderzoek van de Universiteit Gent. Factcheckers doken erin en constateerden dat deze conclusie veel te kort door de bocht is. Lees maar bij Dokter Media en NUcheckt.
Opmerkelijk was nog dat wetenschappers van het kankerinstituut van de Universiteit Gent in een opiniestuk in Knack met de beschuldigende vinger wezen naar de sensatiezucht van de media:
"Titels moeten alsmaar sensationeler en sexyer zijn in onze flitsende digitale wereld waar gevochten wordt voor elke muisklik. Er is niets mis met sexy, maar een titel moet wel de lading blijven dekken. Want anders begeven we ons op glad ijs."
Maar saillant genoeg hadden de media gewoon hetzelfde nieuws gebracht als de universiteit. Want wat valt te lezen op de website van de Universiteit Gent? Zeelucht is goed tegen kanker en cholesterol.
Onderzoek
Fact-checks helpen tegen nepnieuws! Maar dan moeten ze wel gezien worden
Nepnieuws, desinformatie en misinformatie zijn volop aanwezig op internet. Gelukkig zijn er ook steeds meer fact-checkers die al die onjuiste informatie proberen te weerleggen. Maar heeft dat eigenlijk wel zin? Laten mensen zich overtuigen door fact-checks? Dat hebben onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam onderzocht.
Het onderzoek levert interessante bevindingen op voor factcheckers. Allereerst blijkt dat mensen pas een factcheck gaan lezen als ze het niet eens zijn met het betreffende nieuws. Als mensen het nieuws wel geloven, zullen ze geen factcheck over dat nieuws gaan lezen. Een factcheck die weerlegt dat vluchtelingen crimineel zijn, zal dus niet gelezen worden door mensen die van mening zijn dat vluchtelingen juist wel crimineel zijn.
Maar wat als je die mensen dwingt om toch de factcheck te lezen? Dan blijkt zo'n factcheck toch effect te hebben: mensen zijn na het lezen van de factcheck meer geneigd om te accepteren dat het (nep)nieuws onjuist is.
De onderzoekers komen daarom met de aanbeveling dat factcheckers alles in het werk moeten stellen om hun factchecks onder de aandacht te krijgen van een zo groot en gevarieerd mogelijk publiek. Dus moeten factcheckers meer hun best doen om aantrekkelijke formats voor hun factchecks te bedenken.
Boek: Alternatieve feiten - De psychologie van nepnieuws
Enige tijd geleden verscheen het boek Alternatieve feiten: De psychologie van nepnieuws, geschreven door rechtspsycholoog Eric Rassin. In een recensie in de Volkskrant krijgt het boek vier sterren, met de aanprijzing dat de auteur overtuigend aantoont dat nepnieuws niet te voorkomen is. Nieuwschecker Alexander is er minder over te spreken en noemt het een teleurstellend boek. De auteur heeft geen kaas gegeten van nepnieuws en baseert zich voornamelijk op oud onderzoek. Zijn recensie staat op Villamedia.
En verder...
Er was deze week wat tumult over een uitzending van De Wereld Draait Door waarin het toneelgezelschap De Verleiders van alles en nog wat beweerde over privacy op internet. Op de site van de Volkskrant worden de opmerkelijkste beweringen weerlegd. Ook maakte de Volkskrant een video over de opmerkelijkste onzin.
Een groot deel van het Data Journalism Handbook 2 staat al in béta-versie gratis online.
Hoe slim zijn die algoritmen van Facebook eigenlijk? De site Yournewswire.com zag zijn bereik kelderen doordat de verzonnen berichten op de site keer op keer werden gedebunkt door factcheckers verbonden met Facebook. De site wist aan het checksysteem te ontsnappen door een simpele truc: de makers verhuisden alle berichten naar een nieuw domein, NewsPunch.com.
Tot slot: vergeet niet om naar SteunLeiden.nl te gaan voor een donatie zodat Nieuwscheckers tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen hard aan de slag kan met factchecken!
Tot volgende week!
Peter Burger
Alexander Pleijter