Nieuwsbrief: Macedonisch nepnieuwsnetwerk
Nieuwscheckers ontdekt Macedonisch netwerk van nepnieuwssites: De Kumanovo-Connectie
Een Macedonisch netwerk van nepnieuwssites wist de afgelopen twee jaar miljoenen Amerikanen en anderen te bereiken. Doel: geld verdienen met advertentieinkomsten. Deze week, door een onderzoek van Nieuwscheckers en Maarten Schenk van LeadStories, verdween het grotendeels van het web: veertig sites, met duizenden haatzaaiende berichten over migranten en moslims.
Het probleem van nepnieuws uit Macedonië is al bekend sinds 2016, toen sites uit dit land tijdens de verkiezingen Amerikanen bestookten met sensationele en verzonnen berichten over Clinton en Trump. Deze nepnieuwsboeren 'zaaien' hun berichten in Facebookgroepen van Trump-aanhangers. Recente maatregelen van Facebook lijken effect te hebben, waardoor de exploitanten hun inspanningen nu ook op Twitter richten.
Na een onderzoek van twee maanden konden we niet alleen het netwerk en het verdienmodel in kaart brengen, maar ook de personen erachter identificeren. We doen verslag in vier delen:
1 De Kumanovo-Connectie: wie zijn de exploitanten en hun helpers? Het zijn niet de handige tieners die we kennen uit eerdere reportages over Macedonische fakers, ontdekten we, maar mensen van middelbare leeftijd die met familie en vrienden bijverdienen met de advertentieinkomsten van hun nepnieuwssites. Een van de hoofdverantwoordelijken is een (vooormalige?) Macedonische miltair, die onder eigen naam en met valse identiteiten zijn berichten verspreidde. Hij gebruikte ook zijn eigen foto en die van zijn vrouw op fake accounts.
2 De cijfers: in twee jaar behaalden de uitbaters met meer dan 70 sites een engagement (likes, shares, comments, retweets, etc.) van 7,1 miljoen. Ze moeten miljoenen socialemediagebruikers hebben bereikt. Wel zagen we dat hun succes op Facebook in 2018 terugliep: de maatregelen van Facebook tegen dit soort misbruik lijken te werken. Om dat te compenseren 'zaaien' de exploitanten nu ook met valse accounts op Twitter.
3 Een detectiveverhaal over de tattoo die ons naar de kern van het netwerk leidde: toen ons onderzoek naar de makers op een dood spoor zat, zagen we opeens een detail dat we tot dan toe over het hoofd hadden gezien.
4 Tools, trucs en technieken: hoe kom je erachter wie er links spamt naar een dubieuze website? Hoe kun je zien dat sites van dezelfde eigenaar zijn, ook als ze anoniem geregisteerd zijn? Een cursus digitaal spoorzoeken enb een verantwoording van onze methoden.
Factchecks van andere media: de paus en taalverloedering
Ook andere media publiceren factchecks. We geven elke week een selectie.
Wat? Wil de paus dat christenen zich bekeren tot de islam?
Op sociale media ging het bericht rond dat de paus christenen had opgeroepen om zich te bekeren tot de islam. Klopt niet, meldt NUcheckt, het bericht is namelijk bedacht door Berliner Express, een satirische website. Het is dus een grapje...
Beter spellen door veel te appen
Jongeren die veel appen maken minder spelfouten. Dat was de uitkomst van onderzoek van een promovendus van de Radboud Universiteit, waarover diverse media deze berichtten. Maar of het echt zo is? Nou... er zijn nog wel kanttekeningen bij te plaatsen, blijkt uit een factcheck van de Volkskrant. Die kan je hier lezen of je kan de video bekijken.
Zombienieuws: Archeoloog beweert alweer dat hij de tombe van Cleopatra heeft ontdekt
Hij blijft al jaren hardnekkig zoeken naar het graf Cleopatra. Deze week kwam hij weer eens in het nieuws met de bewering dat hij nu toch echt de tombe had gevonden. Of in elk geval bijna. Diverse media maakten er melding van (onder meer Corriere della Sera en Egypt Today). Nieuwscheckers schreef al in 2009 over deze archeoloog, Zahi Hawass, die toen al meermaals in het nieuws was geweest met de op handen zijnde ontdekking van het graf van Cleopatra. Ook nu was het weer vals alarm.
Dat was ’m weer voor deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, coördinator
Alexander Pleijter, coördinator