Nieuws van Nieuwscheckers: Live checks van verkiezingsdebatten
Crowdfunding: help ons de EU-verkiezingen factchecken
Tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen wil Nieuwscheckers beweringen van politici controleren. Onze crowdfundingscampagne om dat project te financieren gaat door tot 2 april (Internationale Factcheckdag). We zitten al op 55%, maar donaties blijven welkom op Steunleiden.nl.
Hoe Nieuwscheckers factcheckers opleidt
Nieuwscheckers begon in 2009 als een onderwijsproject voor studenten Journalistiek en Nieuwe Media aan de Universiteit Leiden. Hoewel we het afgelopen jaar ook met betaalde beroepskrachten hebben gewerkt, worden veel van de factchecks nog steeds door studenten geschreven als onderwijsopdracht, en dat zal ook zo blijven.
Wetenschapsjournalist Arno van 't Hoog vertelt uitgebreid hoe hij het afgelopen half jaar de jongste lichting nieuwscheckers begeleidde. 'Ik houd studenten voor dat een factcheck eigenlijk een soort recensie is: het gaat net als bij een boekbespreking niet om de vijf ballen of sterren onderaan. Het draait om de overtuigingskracht van de bewijzen en redenaties die erboven staan, het eindoordeel is ondergeschikt. De lezer moet een factcheck integraal kunnen volgen en desnoods stap voor stap nadoen, dus alle beweringen moet je staven met argumenten en links naar gebruikte bronnen.' Lees de rest van Arno's verhaal bij Skepsis.
Factchecks door andere media
SIRE is deze week een fatsoenscampagne begonnen, want Nederlanders moeten zich beter gedragen. Zo zou 30 procent van de klanten caissière Myriam negeren. Maar hoe komt SIRE bij dat percentage? Nou... er is geteld. Bij een supermarkt in Amsterdam. Die is natuurlijk niet representatief voor alle supermarkten in Nederland. Of die 30 procent klopt, weten we dus niet, concludeert de Volkskrant.
Je hoort het regelmatig: er ontstaan steeds vaker branden door goedkope telefoonladers. Er is inderdaard sprake van een toename van het aantal woningbranden die vermoedelijk door een accu veroorzaakt zijn. Maar het is niet bekend of dit komt door goedkope telefoonopladers. De accu's van elektrische fietsen zijn ook een oorzaak, stelt NUcheckt vast.
Dode spreeuwen in Den Haag zorgden voor een Deense factcheck. Wat wil het geval? Eind oktober afgelopen jaar, werden honderden dode spreeuwen aangetroffen in Den Haag. Onduidelijk was waardoor ze omgekomen waren. Op complotsites werd bericht dat een test met het mobiele internetwerk 5G de boosdoener zou zijn. Dat nieuws verspreidde zich ook buiten Nederland. Het Deense Tjekdet wijdde er daarom een factcheck aan. Eind vorig jaar deed het Amerikaanse Snopes dat ook al. Beide komen tot de conclusie dat er geen test met 5G was en dat het ook volkomen onwaarschijnlijk is dat 5G de oorzaak zou kunnen zijn.
Tijdens het debat van de fractieleiders donderdagavond checkte NRC live negen uitspraken. Baudets bewering dat onder Rutte een immigratierecord was gevestigd, beoordeelde NRC als grotendeels waar, de uitspraak van Jesse Klaver dat je bijna 5.000 euro per maand moet verdienen om een huis te kunnen huren als onwaar, en ook de claim van Rob Jetten dat Amsterdammers een slechtere gezondheid hebben dan anderen door de kolencentrale aan de Hemweg was volgens NRC onwaar.
Zombienieuws
De website Fenixx plaatste op 24 februari een bericht waarin de Europese Unie wordt beschuldigd van witwassen, omdat de EU anonieme creditcards die aan vluchtelingen worden uitgereikt gedeeltelijk zou financieren. De andere financierders van deze creditcards zijn volgens Fenixx onder meer Mastercard en de Amerikaanse miljardair George Soros. Dat verhaal kennen we, want dat is al eerder stuk gecheckt door Nieuwscheckers en NUcheckt. Deze week publiceerde NUcheckt er toch nog maar weer een factcheck over.
En verder...
De Texelse pulpnieuwsproducenten Dennis van der Kooi (21) en Bob Sleeman (23) vertellen in het AD over hun werk, waarmee ze per maand duizenden euro's aan advertentie-inkomsten verdienden. Van kritiek van Nieuwscheckers zijn ze niet onder de indruk: 'Een of andere professor denkt jou te vertellen hoe het zit, omdat hij ooit een paar jaartjes heeft gestudeerd.' (AD.nl)
Het verspreiden van nepnieuws kan je in Rusland een geldboete of gevangenisstraf gaan opleveren. Deze week is in Rusland namelijk een nepnieuwswet aangenomen. Uiteraard is er ook veel kritiek op. (de Volkskrant)
Facebook gaat anti-vaccinatiepropaganda weren uit de news feed, van pagina's, in groepen en op Instagram. De aankondiging volgt op kritiek van gezondheidsorganisaties en politici, o.a. naar aanleiding van een mazelenuitbraak in de VS. Opvallend is dat Facebook ook berichten binnen gesloten groepen wil aanpakken. YouTube en Amazon namen al eerder maatregelen. (Buzzfeed)
Politieke desinformatie via sociale media heeft een beperkt effect en overhaaste maatregelen daartegen kunnen averechts uitpakken, betoogt de Amerikaanse politicoloog Brendan Nyhan op basis van onderzoek (Medium)
De Finse journaliste Jessika Aro ziet op het laatste moment een prijs aan zich voorbijgaan. Aro, die naam maakte met onthullingen over Russische desinformatiecampagnes en zelf het doelwit werd van intimidatie, zou de Women of Courage prijs krijgen van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Die prijs werd weer ingetrokken toen bleek dat Aro zich op Twitter kritisch had uitgelaten over Trump. (Foreign Policy)
De bron van valse berichten is vaak niet te vinden zonder internationale samenwerking. Volgens een verhaal dat zich vorig jaar over de halve wereld verspreidde (ook in Nederland) zou de Kroatische president Kolinda Grabar-Kitarovic haar eigen salaris met 30 procent hebben gekort en het presidentiële vliegtuig hebben verkocht. Allebei onwaar. De factcheckers van het Franse persbureau AFP hebben nu de bron gevonden: een bericht uit Irak, dat oorspronkelijk over Joyce Banda ging, de voormalige president van Malawi. Zij heeft inderdaad haar eigen salaris gereduceerd en het staatsvliegtuig verkocht.
Zo achterhaal je de identiteit van socialemediatrollen. Tips van onderzoeksjournalist en freelance trollenjager Robert van der Noordaa (de Volkskrant, De Groene), die onder andere onthulde dat de zanger Dotan zich liet bewieroken door valse Facebook-accounts. (Villamedia)
Ook YouTube kondigt aan samen te gaan werken met factcheckers. Eerst in India, later volgen andere landen. (Tweakers)
Agenda
Volgende week maandag start de publiekscampagne tegen politieke desinformatie die minister Ollongren heeft aangekondigd. Boodschappen op radio en sociale media moeten Nederlanders bewust maken van de dreiging van valse berichten.
18 maart: Kenniscafé in De Balie (Amsterdam), over polarisatie in het publieke debat. Met o.a. politicoloog Rebekkah Tromble over woordenstrijd op Twitter en communicatieonderzoeker Hedwig te Molder over experts in een post-truth samenleving. Toegang 10 euro.
12 april: wetenschapsjournalistiek in tijden van nepnieuws. Middagsymposium in de Veerensmederij in Amersfoort, met o.a. Nieuwschecker Alexander Pleijter en framingexpert Baldwin Van Gorp. Toegang gratis, wel even aanmelden
Tot slot: vergeet niet om naar SteunLeiden.nl te gaan voor een donatie zodat Nieuwscheckers tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen hard aan de slag kan met factchecken. Help ons aan de 100%!
Tot volgende week!
Peter Burger
Alexander Pleijter