Nieuws van Nieuwscheckers - Editie #53
NIEUW OP NIEUWSCHECKERS.NL
Intensief sporten maakt je impulsief, niet onaardig
Hard tekeer gaan in de sportschool zou je een minder vriendelijk persoon maken, volgens onder andere Libelle.nl en Welingelichtekringen.nl. Het desbetreffende onderzoek beweert echter iets anders: volgens de onderzoekers leidt intensief sporten onder topsporters vooral tot impulsief gedrag. ‘Onvriendelijkheid’ komt in het onderzoek niet voor. Daarbij gaat dit onderzoek alleen over topsporters, niet over amateursporters.
Thee is lekker, meer niet
Volgens Margriet en Libelle zou regelmatig theedrinken goed zijn voor je hersens. Factcheck: de onderzochte groep was te klein en de gebruikte methode twijfelachtig. Een causaal verband tussen theedrinken en hersenstructuren is niet aangetoond. Dat betekent natuurlijk niet dat een kop thee op een koude herfstdag niet heel fijn kan zijn.
Ondernemers toch niet zo bang voor brexit
De brexit is opnieuw verschoven, maar boezemt ondernemend Nederland volgens sommige onderzoeken weinig angst in. Het AD beweerde deze zomer echter juist dat Nederlandse ondernemers wel degelijk bang zijn voor de gevolgen van een brexit, maar dit blijkt ongefundeerd. Ook hebben andere onderzoeken tegenstrijdige resultaten. Het AD nam het nieuws over van het ANP, het ANP volgde zonder controle het originele onderzoek, waarvan de methodes betwijfelbaar bleken. Of de claim waar of niet waar is, kan dus niet gezegd worden. Net als bij de brexit zelf wachten we nog op een definitief antwoord.
Zorgen van nu, geen zorgen later
Laat je kinderen nu rebelleren, want dan worden ze later succesvol in hun werk. Dit beweerde Harper’s Bazaar na een onderzoek in Luxemburg. Dit blijkt maar deels waar te zijn. Het IQ, het opleidingsniveau en de sociaal-economische achtergrond zijn van belang om deze bewering te bevestigen. Ook is de onderzoeksgroep niet representatief voor mensen over de hele wereld. Er is dus meer nodig dan een rebels karakter om het te maken op de werkvloer.
FACTCHECKS VAN ANDERE MEDIA
Geen leven na de dood
Onlangs zond NPO2 Leve de organen (2019) uit, een documentaire over orgaandonatie. Op verschillende Facebookpagina’s werd naar aanleiding van de uitzending beweerd dat personen bij wie een ‘hartdood’ is vastgesteld, toch helemaal kunnen herstellen. Ook ging rond dat patiënten nog bij bewustzijn kunnen zijn tijdens een orgaantransplantatie. Beide claims zijn onwaar, zegt NUcheckt. Het verschil tussen ‘hersendood’ en ‘hartdood’ wordt in het artikel uitgelegd. De conclusie: wanneer de bloedsomloop ermee ophoudt, staken de artsen de behandeling, waardoor de patiënt overlijdt. Voordat bekeken wordt of een patiënt donor is, wordt deze zowel hart- als hersendood verklaard.
Minder eten, minder ziek?
Vorige maand schreven twee artsen de ombudsvrouw van de NPO aan, nadat in het programma Dokters van morgen werd beweerd dat vasten een positief effect kan hebben op patiënten met kanker en reuma. De Volkskrant checkte deze claim en concludeerde: voor mensen is dit nooit bewezen, er is allen onderzoek gedaan met proefdieren. De twee artsen hebben overigens een eigen factcheckwebsite, Doktermedia.nl, waarop ze medisch niuews nuanceren en duiden. Hier vind je hun artikel over deze situatie.
Ontevredenheid ≠ ongelijkheid
De arbeidersprotesten in Chili houden al bijna twee weken aan. De demonstranten klagen over groeiende sociale ongelijkheid en lage lonen. Volgens een check van de BBC doet Chili het echter zo slecht nog niet: de sociale ongelijkheid is inderdaad groot, maar de lonen stijgen al jaren en de armoede gaat sterk achteruit. Let wel: de negatieve cijfers die de BBC aanhaalt, zijn afkomstig van de OECD, een internationale organisatie. De positieve komen van de Chileense overheid zelf...
Trump: 87 onwaarheden in één week
Donald Trump uitte in de week van 14 oktober maar liefst 87 onjuiste beweringen, schrijft CNN. Het netwerk zette al deze beweringen op een rijtje en corrigeerde ze. Onder de claims waren uitspraken over de veiligheid van de Koerden (“the Kurds are much safer right now”), Obama’s HIV/AIDS-beleid (“The previous administration spent no money on that”) en zich terugtrekkende klokkenluiders (“Where is the Whistleblower, or the 2nd Whistleblower, or the ínformant’? All gone [...]”). Glas halfvol: het aantal claims was een derde lager dan de week ervoor, toen de Amerikaanse president 127 onjuistheden verkondigde.
ONDERZOEK
Geen Russische desinformatiecampagne tijdens Nederlandse verkiezingen
Buitenlandse mogendheden (lees: Rusland) hebben dit jaar niet geprobeerd met desinformatiecampagnes op sociale media de verkiezingen voor Provinciale Staten en het Europarlement te beïnvloeden. Dat blijkt uit een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam in opdracht van minister Ollongren. De studie verscheen op 18 oktober als deel van een pakket met beleidsvoornemens en een tussenrapport, eveneens van de Universiteit van Amsterdam, over de juridische mogelijkheden om desinformatie in politieke advertenties tegen te gaan.
De studie naar desinformatie op sociale media, door groep onderzoekers onder leiding van Richard Rogers en Sabine Niederer, bracht in kaart welke nieuwsmedia in de verkiezingsperiodes de conversatie over politiek domineerden. Gecoördineerde desinformatie van significante omvang troffen de onderzoekers niet aan. De mainstream media werden het meest gedeeld, geliket en becommentarieerd, maar daarnaast bestaat met name op Facebook en Twitter een alternatieve, vooral populistisch-rechtse mediasfeer, waarin De Dagelijkse Standaard het grootste bereik heeft. De onderzoekers noemen dit junk news, waarbinnen ze tendentieuze, hyperpartijdige, complot- en clickbaitmedia onderscheiden.
De onderzoekers uiten hun zorgen over de populariteit van deze vaak polariserende media en pleiten voor het monitoren daarvan. Die aanbeveling al de minister niet opvolgen, zegt ze in haar beleidsnotitie: ‘[…] mediamonitoring is geen taak voor de overheid. Dit omdat de vrijheid van meningsuiting hierbij mogelijk in het geding komt wanneer de overheid dit doet.’
De Volkskrant zette een aantal reacties op het rapport op een rij.
EN VERDER…
NRC Handelsblad schrijft over de waarde van desinformatie en propaganda in moderne oorlogsvoering. Volgens Defensie staat menselijke beïnvloeding tegenwoordig centraal bij militair optreden. Bovenop de klassieke fysieke dimensie (bijvoorbeeld schieten met een tank) en de virtuele dimensie (het hacken van gps-informatie van die tank) komt nu ook de cognitieve dimensie aan bod (filmpjes van schietende tanks verspreiden en de tegenstander zo afschrikken). Dit noemen experts ook wel information manoeuvre – ‘vechten met informatie’, dus.
Analoog nepnieuws in de jaren negentig? Jazeker. Vice vertelt over De Nieuwe, een krant die werd geleid door ‘seksbaron’ Peter J. Muller (van seksblaadjes Candy en Foxy) en tussen 1992 en 1996 in veel Nederlandse kiosken te koop was. In het blad verscheen bijvoorbeeld een stuk over een priester die na onderzoek concludeerde dat de hemel vol zit.
Een Poolse journaliste werkte een half jaar undercover in een 'trollenfarm', waar medewerkers met valse identiteiten politieke propaganda verspreidden op Facebook, Twitter en Instagram. Het bedrijf promootte zowel de rechtse staatsomroep als een linkse politicus en zegt zelf geen trollen maar 'influencers' in dienst te hebben. Het verhaal verscheen onder meer in The Guardian.
Een desinformatienetwerk verspreidt propaganda gericht tegen de onafhankelijkheidsbeweging in West-Papoea. Doel is in Europa en de VS de visie van de Indonesische regering te promoten en die van de opstandelingen te verzwakken. De onthulling is de uitkomst van een samenwerking tussen de BBC, het Australische ASPI en opensource-onderzoekscollectief Bellingcat. Bellingcat legt ook uitgebreid uit hoe de onderzoekers het netwerk op het spoor kwamen.
AGENDA
20 november: KIM-lezing over wat journalisten kunnen doen tegen bots en trollen met Peter Pomerantsev bij het AKN-gebouw in Hilversum
21 november: Masterclass Internetresearch met BBC-trainer Paul Meyers bij Fontys in Tilburg
24 november: Lezing Fake News bij Filosofiecafé Twente in Enschede
29 november: Symposium ‘Urban Legends van de Middeleeuwen tot Nu’ van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden
STUUR TIPS!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, Facebook of Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dan stellen wij nog kort onze nieuwe redacteurs voor: Romy Heymans (master Journalistiek en Nieuwe Media) en Maxime Kok (bachelor Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie en minor Journalistiek en Nieuwe Media). Welkom!
Tot de volgende nieuwsbrief,
Peter Burger, Alexander Pleijter, Romy Heymans en Maxime Kok