Nieuws van Nieuwscheckers - Editie #33
Factcheck: wil Universiteit Utrecht seksen scheiden?
“De Universiteit van Utrecht denkt na over aparte ingangen voor vrouwen en mannen”, twitterde Erdal Balci, schrijver en columnist voor de Volkskrant. Het leverde hem in twee dagen meer dan duizend retweets op en meer dan 2500 likes. Bron van de bewering blijkt een rapport van de Universiteit Utrecht over diversiteit: de universiteit wil dat studenten – ongeacht hun achtergrond, religie of herkomst – zich welkom voelen. In een bijlage staat een suggestie die een student of medewerker opperde tijdens een verkennende gespreksronde: een gebedsruimte met aparte ingangen voor mannen en vrouwen.
De universiteit heeft geen plannen in die richting en dat de universiteit zou nadenken over aparte ingangen om de universiteit in te komen, is helemaal uit de lucht gegrepen. (Nieuwscheck) Het rapport bevat overigens een fundamentele fout die een medewerker stilzwijgend probeerde weg te werken: het vermeldt ten onrechte dat de tien procent Utrechtse studenten van niet-westerse afkomst niet representatief zouden zijn voor de vwo-leerlingen in Nederland.
Factchecks van andere media: klimaatpolitiek en strooizout
'GroenLinks bestaat zo’n dertig jaar. En ook de klimaatpolitiek viert haar dertigste verjaardag.' Dat zei Jesse Klaver. Klimaatpolitiek is enkele tientallen jaren ouder, aldus NRC checkt: zo werd in 1973 in de Tweede Kamer al gesproken over het CO2-vraagstuk.
Strooizout is levensgevaarlijk voor honden, waarschuwden HLN.be en andere nieuwssites afgelopen maand: slechts 4 milligram per kilo lichaamsgewicht is al dodelijk. Hoaxmelding zocht het uit: de uiteindelijke bron blijkt een Vlaamse dierenarts, die echter schreef dat een chihuahua een vergiftiging kan oplopen als het beestje 4 gram strooizout oplikt, dus duizend keer zo veel als 4 milligram. (Meer over honden en strooizout bij NUcheckt.)
We hebben er momenteel allemaal last van: somberheid door de korte winterdagen. Volgens psycholoog Karl Ryberg is het nog veel erg: door het gebrek aan daglicht raakt ook onze biologische klok dermate ontregeld dat we er ziek van worden en korter leven. Is dat echt zo? De Volkskrant zocht zich een slag in de rondte, maar kon geen enkel onderzoek of ander bewijs vinden.
Onderzoek: nepnieuws op Twitter
De aandacht voor nepnieuws is overtrokken, betoogt de Amerikaanse politicoloog Brendan Nyhan in een essay dat een overzicht geeft van recent onderzoek naar bereik en invloed van fake news in de VS. Valse en misleidende berichten over politiek werden vooral geconsumeerd door een kleine minderheid van de meest conservatieve kiezers, die toch al vast van plan waren om op Trump te stemmen.
Bovendien is het publiek voor dit soort propaganda sinds 2016 kleiner geworden, zoals blijkt uit een nieuwe studie van Nyhan en collega's. Een van de oorzaken: de maatregelen van Facebook tegen desinformatie. Zonder zorgen is Nyhan niet: Facebook blijft door zijn omvang en ondoorzichtigheid een risicofactor van belang en hoewel desinformatie een klein publiek bereikt, is het wel een actieve groep, en versterken valse berichten de polarisatie.
Een nieuw onderzoek naar 171 miljoen tweets van 11 miljoen gebruikers uit de vijf maanden voor de Amerikaans presidentsverkiezingen van 2016 brengt de netwerken in kaart waarin vals en extreem gekleurd nieuws zich hebben verspreid. Netwerken op Twitter waarin verzonnen en extreem-rechts gekleurd nieuws zich verspreidde, zijn hechter dan de netwerken waarin mainstream nieuws van media uit het politieke centrum en van linkerzijde werd gedeeld. Ook verschilt de identiteit van de voornaamste verspreiders: voor mainstream nieuws waren dat vooral journalisten en publieke figuren, voor fake nieuws onbekende gebruikers, maar ook Donald Trump (senior en junior) en complotexploitant Alex Jones. De publicatie verscheen in Nature Communications.
En verder...
'Nepnieuws' wordt niet alleen verspreid door populisten, betoogt de econoom Ewald Engelen op de Vlaamse site MO, maar ook door bewindsliedenvan de EU zelf. In de aanloop naar de Europese verkiezingen moet kiezen op hun hoede zijn. 'Niet alleen voor het nepnieuws van Trump, Poetin en Le Pen, maar ook voor het nepnieuws van de Junckers, Tusks en Draghi’s van deze wereld.'
De Vlaamse factchecker Maarten Schenk gaat met zijn site LeadStories.com berichten checken voor Facebook. Hij zal zich richten op Amerikaans nieuws.
Een gevoelige klap voor Facebook is echter dat de grote Amerikaanse hoax-debunker Snopes.com en het persbureau AP de samenwerking hebben opgezegd.
Beter nieuws voor Facebook is dat AFP - een van de grootste persbureaus ter wereld - nu ook in het Arabisch gaat factchecken. Het persbureau deed dat al in het Frans, Engels, Spaans en Portugees. Het Arabische team gaat vanuit Beiroet werken en zal berichten factchecken in Noord-Afrika en het Midden Oosten.
Als Trump een toespraak houdt, staat een heel leger factcheckers klaar om te controleren of het wel klopt wat hij zegt. Deze week sprak de president de State of the Union uit en de factchecks daarover vind je onder meer bij Politifact, CNN, Politico, NBC News, New York Times en Factcheck.org.
Wapenwedloop: het Pentagon zoekt manieren om 'deep fake'-video's te detecteren, vervalste video's waarin iemand iets lijkt te doen of zeggen dat hij nooit gedaan heeft. Probeer zelf vals van echt te onderscheiden in deze visueel zeer fraaie productie van CNN.
Tot slot: vergeet niet om naar SteunLeiden.nl te gaan voor een donatie zodat Nieuwscheckers tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen hard aan de slag kan met factchecken!
Tot volgende week!
Peter Burger
Alexander Pleijter