Nieuws van Nieuwscheckers: Automatisch factchecken
Hoe een robot factchecken gemakkelijker maakt
Nieuwscheckers werkt samen met de universiteiten van Leuven en Antwerpen aan het automatiseren van factchecken. De tool waar het om gaat heet FactRank. Hoe die werkt? Je stopt er tekst in - bijvoorbeeld een transcript van een Tweede Kamerdebat of een talkshow - en de tool selecteert welke beweringen de moeite van het factchecken waard zijn.
Voor factcheckers is dat bijzonder waardevol. "Je kunt als journalist gewoon niet alles volgen. Dit zou een potentieel instrument zijn om de kans te verkleinen dat je als journalist iets relevants mist. Als je het ‘claim spotten’ kunt uitbesteden, houden factcheckers bovendien meer tijd voor het vakwerk: het controleren van uitspraken." Aldus projectleider Jan Jagers, freelance factchecker voor het Vlaamse weekblad Knack, in een interview op de website van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.
Factchecks van andere media: vrijen tegen verkoudheid
In diverse media verschijnen factchecks. Hier een selectie van de factchecks die ons de afgelopen week opvielen.
Klimaatspijbelaars zijn niet bedacht door de EU
De demonstraties van scholieren die zich zorgen maken over het klimaat, zijn geïnitieerd en gefinancierd door de Europese Unie. Dat meldden diverse sites, die ook het bewijs zeiden te hebben: een document van de Europese Commissie. NUcheckt las het document en deed navraag. Conclusie: dat de 'klimaatspijbelaars' bedacht en betaald zijn door de EU is uit de lucht gegrepen.
Nederland klimaatneutraal maken kost geen 1.000 miljard euro
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet liet in de Tweede Kamer weten dat het klimaatneutraal maken van Nederland 1.000 miljard gaat kosten. Dat bedrag klopt niet volgens berekeningen van NRC checkt en de Volkskrant. Maar evengoed gaat het miljarden euro's kosten. NRC komt uit op een bedrag van 300 miljard en de Volkskrant schat 500 tot 700 miljard euro. Beide media maken de kanttekening dat allerlei onzekere factoren het maken van een goede berekening bemoeilijken.
Afgelopen week nam de Volkskrant ook vier algemenere, veelgehoorde beweringen van klimaatsceptici onder de loep, zoals: ‘Klimaatverandering is van alle tijden, de mens heeft daarop maar bitter weinig invloed'. Lees hier de conclusies.
Of 40% van de insectensoorten in aantal afneemt is niet zeker
Deze week meldden media naar aanleiding van Australisch onderzoek dat over de hele wereld meer dan 40 procent van de insectensoorten afneemt in aantal. NRC checkt nam het bewuste onderzoek kritisch onder de loep en concludeert dat de insectenaantallen in Europa en de VS inderdaad afnemen. Maar er is te weinig informatie om te spreken van een wereldwijde trend. En ook voor het genoemde percentage van 40 is nog te weinig bewijs.
Een rij vrachtwagens van Nederland naar Spanje met weggegooid eten
We gooien heel wat eten weg. In Nederland maar liefst 2 miljard kilo per jaar. "Dat gaat om een rij vrachtwagens naar Spanje en weer terug", aldus expert voedselverspilling Toine Timmermans in Nieuwsuur. Volgens een berekening van de Volkskrant is dat overdreven: het is de helft, dus een rij vrachtwagens met een lengte van Nederland naar Spanje. Leuk feitje: deze factcheck is gedaan door Fiorella Opromolla - tot voor kort nog factchecker voor Nieuwscheckers.
Seks helpt niet tegen verkoudheid
Het lijkt zo'n goed idee: een potje vrijen om te voorkomen dat je verkouden wordt. Het zou moeten werken volgens wetenschappelijk onderzoek, aldus Women’s Health. Maar NUcheckt constateert dat er - surprise! - geen enkel bewijs voor is.
Onderzoek: bots en de zwijgspiraal
In een sterk gepolariseerd klimaat kan een klein percentage bots - geautomatiseerde nep-accounts - al voldoende zijn om het debat op sociale media te manipuleren. Dat concluderen onderzoekers van de universiteit van Duisburg op basis van een computersimulatie. Ze verklaren dit onder meer met de theorie van de 'zwijgspiraal': mensen zullen minder geneigd zijn hun mening te uiten als ze de indruk hebben dat ze daarmee in de minderheid zijn. In een debat op sociale media kan de meerderheid echter voor een deel bestaan uit bots. Hoe beter die bots zich kunnen voordoen als mensen, hoe groter hun invloed op het debat. (Tagesschau Faktenfinder, studie)
En verder...
Steeds meer regeringen nemen maatregelen tegen online desinformatie. Het Amerikaanse Poynter-Instituut houdt een lijst bij, waarop inmiddels 43 landen staan.
Toen in het Beierse Traunstein het valse gerucht circuleerde dat islamitische vluchtelingen een meisje van elf hadden verkracht, ging politiewoordvoerder Andreas Guske plaatsgenoten die het verhaal hadden gedeeld op Facebook persoonlijk aanspreken. (New York Times)
Zwaaiend met een krantenartikel betichtte DENK-Kamerlid Selçuk Öztürk zijn collega Machiel de Graaf (PVV) in een debat van fraude. De bron was een kopie van een NRC-artikel uit 2012, waar een DENK-stagiair het woord 'fraude' boven had getypt, ontdekte Tom-Jan Meeus. (NRC Handelsblad)
En toen stond op de website van Omroep Brabant opeens het nieuws dat Groen Links-leider Jesse Klaver 'het koude Den Haag' verruilt voor 'het warme Brabant'. De Volkskrant reconstrueert hoe dit onjuiste nieuws de wereld in kwam.
Een voormalig redactiechef van Snopes beschrijft op BuzzFeed wat voor immense missie het was om nepnieuws te factchecken voor Facebook: "Trying to stem the tsunami of hoaxes, scams, and outright fake stories was like playing the world’s most doomed game of whack-a-mole, or like battling the Hydra of Greek myth."
Bij zijn afscheid als directeur van het internationale factchecknetwerk IFCN schetst Alexios Mantzarlis de ontwikkelingen sinds zijn aantreden in 2015, het jaar voor de nepnieuwshype uitbrak: "[...] the number of fact-checking projects globally almost tripled and they gained new roles vis-à-vis Facebook, Google and other major information platforms." Maar: "Fact-checkers remain remarkably understaffed and underfinanced, even for the standards of the journalism industry." (Poynter)
Agenda
20 februari: Rondetafelgesprek Kamercommissie Binnenlandse Zaken over desinformatie en digitale inmenging, met onderzoekers en vertegenwoordigers van nieuwsmedia, Google en Facebook. Aan tafel zitten onder andere Thomas Boeschoten (Universiteit Utrecht en AD), Sid Lukkassen, Gert-Jaap Hoekman (NU.nl), Madeleine de Cock Buning (Commissariaat voor de Media) en Peter Burger namens Nieuwscheckers.
Tot slot: vergeet niet om naar SteunLeiden.nl te gaan voor een donatie zodat Nieuwscheckers tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen hard aan de slag kan met factchecken!
Tot volgende week!
Peter Burger
Alexander Pleijter