Nepnieuws tijdens watersnood
Nepnieuws tijdens overstromingen
Vorig weekend werd Limburg getroffen door een enorme watersnood, evenals nabijgelegen gebieden in Duitsland en België. De schade was enorm. En ja hoor, ook nu weer doken allerlei onjuiste berichten op. De voorzitter van de Veiligheidsregio Limburg-Noord waarschuwde tijdens een persconferentie voor dit nepnieuws. Het ging om berichten die menig inwoner angst aanjoeg, zoals de onjuiste waarschuwingen dat een gebouw op instorten en een dam op doorbreken stond.
Ook werd op sociale media een foto veel gedeeld, waarop een half gezonken auto in een ondergelopen straat was te zien. Op de achterruit lijkt een sticker te zijn geplakt met daarop de woorden 'Fuck you Greta', een verwijzing naar de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. De foto is echter gefotoshopt, stelde Knack vast: de 'sticker' werd van achter de computer op de autoruit geplakt.
Factchecks van andere media
Dubieus viraal filmpje van vrouw die strompelt na vaccinatie
Antivaxers zien in de video – ten onrechte – een bewijs dat vaccins onveilig zouden zijn: een vrouw die achter een looprek op schokkerige wijze door een ziekenhuiskamer strompelt. Vermoedelijk heeft ze te kampen met wat heet een ‘functionele neurologische stoornis’, zo schrijft Maarten Keulemans in de Volkskrant.
Pfizer-directeur is inmiddels toch echt gevaccineerd
In een interviewfragment dat op Facebook circuleert, zegt Pfizer-baas Albert Bourla dat hij niet tegen corona is gevaccineerd en dat hij dat ook niet nodig vindt. Uiteraard waren de verontwaardigde reacties op dit bericht niet van de lucht. Maar het klopt niet, want het is een fragment uit een interview dat plaatsvond in december 2020, toen de eerste coronavaccins nog voorbehouden waren aan ouderen en risicogroepen. Inmiddels is Bourla volledig gevaccineerd met het Pfizer-BioNTech-vaccin, meldt Knack.
Nee, een rechtbank oordeelde niet dat er slechts 152 coronadoden in Portugal zijn gevallen
Volgens misleidende berichten op Facebook en weblogs heeft een Portugese rechtbank geoordeeld dat tussen januari 2020 en april 2021 niet 17.000, maar slechts 152 personen in het land aan COVID-19 zijn overleden. Dat klopt niet, want de bewuste uitspraak van de rechtbank benoemt alleen het aantal sterfgevallen dat is gemeld bij het ministerie van Justitie. De grote meerderheid van de coronadoden wordt echter gemeld bij het ministerie van Volksgezondheid, zo stelt AFP Factcheck vast.
Foto van Franse zorgverleners is geen protest tegen verplichte vaccinatie
Veel gedeeld op Twitter en Facebook: een foto van tien protesterende mensen in medische kleding. Ze zitten op hun knieën en er hangen vellen papier op hun rug met daarop onder andere de woorden 'fâché' (boos), 'manipulé' (gemanipuleerd) en 'humilié' (vernederd). Volgens diverse tweets en Facebookposts zouden het Franse artsen zijn die protesteren tegen de verplichte coronavaccinatie voor zorgpersoneel, die de Franse president Emmanuel Macron op 12 juli op tv had aangekondigd. Maar de foto blijkt meer dan een jaar oud, want deze werd op 10 mei 2020 gepost op een Franse Facebookgroep over vakbondsacties in de medische sector. Zie de factchecks van Knack en DPA Factchecking.
En verder...
YouTube beveelt video's aan die - geheel tegen de eigen huisregels in - racisme, desinformatie en haat promoten, zo blijkt uit onderzoek de Mozilla Foundation.
Volgens een rapport van Facebook waren er geen grootscheepse beïnvloedingscampagnes in de aanloop naar de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Liefst 1,5 miljoen keer werden berichten van een waarschuwingslabel voorzien, op basis van een factcheck door de Nederlandse factcheckpartners van Facebook: DPA Factchecking en AFP Factcheck.
Begin volgend jaar maakt de omroep Ongehoord Nederland zijn debuut op de Nederlandse radio en tv. De Volkskrant boog zich over de vraag wat we kunnen verwachten van deze omroep die al regelmatig beticht is van het verspreiden van complottheorieën en nepnieuws.
Nog een interessant artikel uit de Volkskrant over complottheorieën: hoe de gemeente Bodegraven met de handen in het haar zat toen het dorp het mikpunt werd van complotdenkers die ten onrechte geloven dat er een satanistisch pedofielennetwerk actief is.
Volgens een rapport van Europese factcheckorganisaties [pdf] waren dit de drie onjuiste berichten met het grootste bereik in juni: 1) vliegen is gevaarlijk voor mensen die gevaccineerd zijn tegen corona; 2) mensen die gevaccineerd zijn mogen geen bloed doneren; 3. de Deense voetballer Christian Eriksen werd tijdens een EK-wedstrijd onwel doordat hij net gevaccineerd was.
Leuk en leerzaam om te spelen: een quiz (in het Engels) van Poolse factcheckers over herkennen van nepnieuws.
Nieuwschecker Peter Burger vertelt bij de Leidse lokale omroep Sleutelstad welke plannen Nieuwscheckers heeft met het geld dat van de Europese Commissie naar Leiden komt.
Checktips
Deze week twee tips die je helpen om afbeeldingen te checken:
Een foto terugzoeken of vaststellen waar en wanneer die genomen is? Zoekspecialist Eric Hennekam schreef er een uitgebreide blogpost over, inclusief een enorme lijst aan tools en diensten die je daarvoor kan gebruiken.
Twee pdf's of afbeeldingen met elkaar vergelijken om te zien wat de verschillen zijn? Daarvoor kan je Diffchecker goed gebruiken. Journalist Nick Kivits legt in onderstaande video uit hoe de tool werkt. Zijn tweewekelijkse nieuwsbrief over journalistiek en innovatie is trouwens ook een aanrader!
Agenda
19 en 20 november 2021: de jaarlijkse conferentie van de Vereniging voor Onderzoeksjournalisten. Als alles goed gaat wordt het een échte conferentie, die plaats vindt in Brussel.
Kijktip voor het weekend
Deepfakes. Je hoort er tegenwoord regelmatig over. Wat wat zijn deepfakes nu eigenlijk? Hoe worden ze gemaakt? En hoe gevaarlijk zijn ze? Kennis van Nu, het wetenschapsprogramma van de NTR, maakte er een interessante special over. Terugkijken doe je hier.
Fijn weekend!
Alexander, Peter, Jord & Kim