Nederlanders hebben veel vertrouwen in nieuwsmedia
Onderzoek: Vertrouwen in nieuwsmedia nog steeds hoog
Nederlanders hebben veel vertrouwen in nieuwsmedia, maar er tekent zich een toenemende polarisatie af tussen hen die nieuws over het algemeen wel vertrouwen, en hen die het eerder wantrouwen. Dit blijkt uit een survey van het Commissariaat voor de Media onder een representatieve steekproef van 2000 Nederlanders boven de 18. Het onderzoek maakt deel uit van het jaarlijkse Reuters Digital News Report, over ontwikkelingen in nieuwsgebruik in 46 landen.
Van de 46 onderzochte landen staat Nederland op de vierde plaats als het gaat om vertrouwen in nieuwsmedia (59% van de ondervraagden). Finland voert de lijst aan met 65 procent. Ter vergelijking: in de VS vertrouwen slechts 29 procent van de ondervraagden nieuwsmedia, in Hongarije 30 procent.
Het vertrouwen steeg, maar ook het wantrouwen, vooral onder jonge mannen die een keer per week nieuws gebruiken en politiek een voorkeur geven aan extreem rechtse of linkse standpunten.
Nepnieuws
Zorgen over nepnieuws op internet zijn in Nederland opvallend gering: 40 procent gaf aan zich zorgen te maken, tegen bijvoorbeeld 66 procent in het VK en 64 procent in de VS. De meeste zorgen gingen, zoals te veewachten, over het coronavirus: 40 procent zei daarover de afgelopen week foutieve of misleidende informatie te hebben gezien.
Jongere en oudere nieuwsgebruikers verschillen in hun kritiek op nieuwsmedia, blijkt uit een aanvulling op het vragenlijstonderzoek door hoogleraar journalistiek Irene Costera Meijer. Zij liet 226 Nederlanders die zelf zeiden zeer kritisch tegenover de journalistiek te staan, uitgebreid interviewen. Zij hechten net als journalisten veel waarde aan objectiviteit, onafhankelijkheid en betrouwbaarheid, maar vinden dat reguliere nieuwsmedia die idealen niet waarmaken.
Jongeren (18-34) waren geneigd geen enkele bewering voetstoots aan te men als waarheid en gingen op zoek naar aanvullende, alternatieve informatiebronnen. Oudere kritische nieuwsgebruikers (45+) bleken teleurgesteld in nieuwsmedia die in hun ogen hun taak niet goed uitvoerden en keerden zich helemaal af van de journalistiek.
Factchecks van andere media
Hartaanval Eriksen niet veroorzaakt door Coronavaccin
Vrijwel direct nadat de Deense voetballer Christian Eriksen op 12 juni in elkaar stortte tijdens een wedstrijd, werd al op sociale media gesuggereerd dat zijn hartaanval veroorzaakt zou zijn door het nemen van een coronavaccin. Ook Willem Engel, de voorman van Viruswaarheid, suggereerde op Twitter een mogelijke link tussen de hartaanval en vaccinaties. Factcheck Vlaanderen beoordeelde het bericht als onwaar: Eriksen heeft namelijk nog helemaal geen vaccinatie tegen COVID-19 ontvangen. Volgens andere beweringen zou Eriksen nooit meer terugkeren op het voetbalveld. Ook dit bericht is niet waar. Noch Eriksen zelf, noch zijn management heeft daar iets over gezegd, aldus dpa-factchecking.
Nieuwe virusvariant, nieuwe misinformatie
Online wordt over de nieuwe deltavariant van het coronavirus (ook wel Indiase variant) beweerd dat deze schadelijker zou zijn voor gevaccineerde mensen dan voor ongevaccineerden. Ook Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet beweerde dit op Twitter. Deze bewering klopt niet. Het zou bewezen zijn omdat er in Engeland meer gevaccineerden dan ongevaccineerden zijn overleden die besmet waren met de deltavariant, sinds 1 februari. De getallen waar de bewering op gebaseerd is, houden echter geen rekening met het aantal totaal gevaccineerden versus ongevaccineerden of met de leeftijd van de overledenen. Als hiervoor gecorrigeerd wordt, blijkt een vaccinatie wel degelijk te beschermen tegen de deltavariant. De bewering werd gecheckt door NUcheckt.
Daarnaast zou de Indiase regering volgens berichten online hebben verklaard dat de deltavariant helemaal niet bestaat. Ook dit klopt niet. De Indiase regering heeft alleen een statement gemaakt tegen het gebruik van de term 'Indiase variant' voor de nieuwe deltavariant, zo vond het team van dpa-factchecking.
Verzinsels over Jürgen Conings
Er gaan een aantal verzonnen nieuwsberichten rond op sociale media over de vondst van het lichaam van ex-militair Jürgen Conings. Zo zou hij volgens het ene bericht vermoord zijn, en volgens het andere zelfmoord hebben gepleegd door zichzelf drie keer in het hoofd te schieten. Het bleek te gaan om respectievelijk een vervalst artikel en een artikel van de Vlaamse satirische website 't Scheldt. Beide werden gecheckt door het team van dpa-factchecking.
En verder...
Als het te bizar is om waar te zijn, dan is dat ook meestal zo. De Zuid-Afrikaanse vrouw die zou zijn bevallen van een tienling, bleek dit te hebben verzonnen.
Twee nieuwsbrieven geleden zetten we al uiteen hoe de labtheorie weer serieus genomen wordt. Ook andere media analyseerden de situatie, zoals De Volkskrant en De Groene Amsterdammer.
Hoe vatbaar ben jij voor complottheorieën? Een vermakelijke, interactieve productie van FiveThirtyEight laat je zien hoe het kan dat de ene persoon er zo voor valt, terwijl de ander er duidelijk foutieve informatie in herkent.
De angst voor desinformatie leeft onder burgers, maar weinig onder mediaorganisaties, blijkt uit de (nog niet gepubliceerde) Media for Democracy Monitor 2020. Media beroepen zich veelal op hun journalistieke basisprincipes: als die op orde zijn, is er niks aan de hand. Toch is factchecken vooralsnog een taak die vooral wordt opgepakt door onafhankelijke organisaties (zoals Nieuwscheckers) en niet door de gevestigde media zelf.
Politifact meldt dat in Arizona Republikeinen nog altijd de mythe verspreiden dat Trump daar de verkiezingen heeft gewonnen. Ze stellen ten onrecht dat dit blijkt uit een evaluatie van stembiljetten.
Om de stroom aan desinformatie over corona in India in te dammen, gaat Facebook een instantie inzetten die gespecialiseerd is in medische informatie: The Healthy Indian Project.
De Britse comedian Rowan Atkinson - ook bekend als mr. Bean - wordt vrijwel jaarlijks dood verklaard op sociale media. Hij leeft nog steeds, meldt Africa Check.
Miljonair Chris Oomen kocht persbureau ANP uit angst voor nepnieuws, zo vertelt hij in een interview met de Volkskrant.
Stervoetballer Christiano Ronalde schoof tijdens een persconferentie demonstratief een paar Coca-Cola-flesjes opzij en, hopla, de koers van het bedrijf kelderde daardoor met 4 miljard dollar. Dat meldden diverse media, maar het ene had niks met het andere te maken, legt RTL Nieuws uit.
Kijktip
Nee, van coronavaccins raken mensen niet onvruchtbaar, zoals sommige mensen op sociale media beweren. Pointer legt het uit in een explainervideo.
Luistertip
Onderzoeksjournalist Bas Haan (Nieuwsuur) praat in het radioprogramma Nooit meer slapen een uur lang over de journalistiek. ''Amusement is een van de grootste gevaren van serieuze journalistiek op dit moment. Je ziet dat veel in talkshows: amusement vermomd als goede journalistiek.''
Luister het gesprek hier terug.
Agenda
Aankomende maandag, 28 juni, zal Nieuwschecker Alexander tijdens een webinar van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen vertellen over het ontstaan van Nieuwscheckers en hoe factchecken werkt. Aanmelden kan hierrr.
Suggesties, vragen of opmerkingen?
Laat het ons weten! Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail naar nieuwscheckers@gmail.com.
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker
Hoe vond je deze editie?