Misleiding over miskraamrisico na vaccinatie

Factchecks van Nieuwscheckers

Pfizer-document toont geen verhoogd miskraamrisico na vaccinatie

Een virale tweet verwijst naar een schokkende claim op de website van Naomi Wolf: daaruit zou blijken dat tijdens een trial met het covid19-vaccin 44 procent van zwangere vrouwen een miskraam kreeg. Dat is onjuist: de percentages in het artikel zijn door dubbeltelling te hoog, en er ontbreekt een eerlijke vergelijking met het natuurlijke risico op een miskraam. Ander onderzoek laat zien dat vaccinatie het risico op complicaties van een covid19-infectie juist sterk verlaagt.

'Crisisacteurs?' Nee, opnamen voor een oorlogsdocumentaire

In een video op TikTok en Twitter zou te zien zijn hoe Oekraïne de oorlog in scène zet. Dit klopt niet: de video laat een filmset zien voor een deels gedramatiseerde documentaire over de gebeurtenissen in Irpin, Boetsja en Hostomel van maart 2022. De originele uploader van de video benadrukt zelf dat de video is opgenomen in Hostomel, voor een filmproject over eerdere gebeurtenissen.

Factchecks van andere media

Tape van gesprek tussen Biden en FBI bestaat niet

De huiszoeking van de FBI bij voormalig president Donald Trump zorgt voor polarisatie, bedreigingen en desinformatie, al dan niet met de hashtag #CivilWar. Zo claimde een Instagramkanaal met 280.000 volgers over een tape te beschikken waarin een gesprek te horen is tussen president Biden en de FBI. AFP en USA Today checkten deze Instagrampost, en komen eensluidend tot de conclusie dat het een loos bericht is. 

Satire zorgt voor woede en verwarring  

Vlak na de huiszoeking door de FBI in Mar-a-Lago ging een tweet viral waarin de oudste zoon van Donald Trump supporters verzocht niet langs te komen om steun te betuigen. “We have many important people coming through the club and need to keep it clean.” De tweet was gemaakt door een satirisch account, maar die context ging verloren, laat FactCheck.org zien. Een soortgelijk fenomeen beschrijft AFP rond een satirisch filmpje uit Taiwan over Chinese covid-maatregelen. 

Apenpokken blijft bron van misinformatie

De komst van een tamelijk onbekend virus levert veel ruimte voor ongefundeerde verklaringen en waarschuwingen. USA Today checkt een bewering die stelt dat apenpokken een seksueel overdraagbare aandoening is onder mannen die seks hebben met mannen. Die uitleg is om meerdere redenen onjuist. NBC News loopt meerdere foute claims over het apenpokkenvirus langs. 

Dronken zonnebaden is extra schadelijk 

De factcheckers van Knack hebben de bewering onder de loep genomen dat flink innemen de kans op zonnebrand verhoogt. Dat komt niet alleen door de invloed van drank op ons gedrag, alcohol blijkt ook huidcellen dusdanig te beïnvloeden dat UV-straling inderdaad meer schade kan aanrichten.

Onderzoek: Facebook en Twitter onbetrouwbaarder over Oekraïne dan YouTube

Soms ligt de kracht van onderzoek in de eenvoud van de gebruikte methode. Zo ook bij nieuw onderzoekvan het Institute for Strategic Dialogue (ISD), waarin gekeken werd in hoeverre Facebook, Twitter en YouTube betrouwbare informatie over de oorlog in Oekraïne verschaffen. ISD onderzocht dit door met drie nieuw aangemaakte accounts op het trefwoord ‘Ukraïne’ te zoeken op Facebook, Twitter en YouTube. De top-zoekresultaten werden vervolgens geanalyseerd voor elk platform.

Uit deze analyse blijkt dat Twitter en Facebook de gebruiker een stuk minder betrouwbare informatie over de oorlog voorschotelen dan YouTube. Zo was het gros van de top-zoekresultaten op Twitter en Facebook niet afkomstig van mediabronnen (slechts respectievelijk 5% en 28% van de posts) terwijl dit bij YouTube (95%) duidelijk wel het geval was. ISD benadrukt dat mediabronnen ook onbetrouwbare informatie kunnen verspreiden, maar dat die kans door journalistieke standaarden die gehanteerd worden kleiner is.

Daarnaast bevatten de top-zoekresultaten van Twitter en Facebook een aanzienlijk percentage duidelijke pro-Kremlin accounts (respectievelijk 15 en 25%), terwijl dit bij YouTube (0%) niet aan de orde was. Tenslotte bleek uit de analyse dat YouTube geverifieerde accounts (te herkennen aan een vinkje) prioriteert, terwijl Twitter en Facebook dit niet doen. Bij Twitter en Facebook is dus ruimte voor verbetering.

En verder...

• Een van de invloedrijkste antivaccinatiegroepen, Children's Health Defense van Robert F. Kennedy, is door Facebook en Instagram verwijderd. [NU.nl]

• De man die met een fakkel voor de deur stond bij minister Kaag, zit sinds vorige week vrijdag weer vast. Hij ging na zijn aanvankelijke vrijlating onder meer op zoek naar Nieuwsuur-journalist Rudy Bouma. [NOS]

• Telegram garandeert vrijheid van meningsuiting, maar in Nederland komt dat neer op vrijheid voor complotgroepen en illegale handel. Het grootste openbare kanaal is Klokkenluiders Voor Vrijheid (meer dan 91.000 leden). Video's van dat kanaal halen ook miljoenen views op YouTube, Facebook, Twitter en TikTok. 'Zo wordt wat op Telegram rondgaat ook toegankelijk voor het mainstream publieke debat.' [De Groene]

• Meta, TikTok en Twitter kondigen plannen aan om in de aanloop naar de Amerikaanse Midterms in november politieke desinformatie aan te pakken [DataNews], maar...

• ... de track record van TikTok op het gebied van desinformatie en de ondoorzichtigheid van het platform voorspellen niet veel goeds. [NY Times]

• Meta heeft het aantal medewerkers van monitoring tool CrowdTangle gereduceerd en factcheckers vrezen dat het bedrijf dit instrument om trends, virale content en het effect van maatregelen tegen desinformatie te volgen helemaal wil afschaffen. [Poynter]

• De Rothschilds als de werkelijke heersers van de wereld: een antisemitische complottheorie over Joodse bankiers, met wortels in de negentiende eeuw. [CIDI]

Agenda

• 8 september: Christo Grozev (Bellingcat) spreekt in De Balie over de manier waarop hij op afstand onderzoek doet naar oorlogsmisdaden in Oekraïne.

• 18 september: Naar aanleiding van de blokkade van de Russische kanalen RT en Sputnik organiseert de NVJ op debatpodium Arminius in Rotterdam een discussie over de vraag: 'Moet fake news verboden. worden?'

• 30 september: BENEDMO-conferentie 'Desinformatie in tijden van conflict' (Campus Sint Jacob, Antwerpen)

Tot zover de nieuwsbrief van deze week.

Alexander, Peter, Arno, Maaike en Leon