Maarten Keulemans debatteert met coronasceptici op hun eigen platform
Factchecks van andere media
Smeltende objecten op foto's zijn meestal geen gevolg van extreme hitte
Nu het westen van de Verenigde Staten en Canada als gevolg van klimaatverandering geteisterd wordt door een extreme hittegolf met temperaturen van bijna 50 graden, gaan er weer foto's rond van objecten die gesmolten zouden zijn door de hitte. Volgens Snopes zijn deze objecten niet gesmolten door één hittegolf, maar spelen er andere factoren mee. Zo kunnen rubberen autobanden smelten door nieuw aangelegd wegdek en is een gesmolten afvalbak niet het resultaat van een hittegolf, maar van een brand binnenin.
Maar, benadrukken ze, dat neemt niet weg dat extreme hitte gevaarlijk kan zijn en dat het belangrijk is om de veiligheidsmaatregelen op te volgen.
Memo Imperial College London over 'permanente lockdown' is nep
Het Imperial College in Londen zou een memo hebben gedeeld met daarop onder andere de mededeling dat er vanaf half juli een permanente lockdown zou gelden. De memo zou afkomstig zijn van een epidemioloog die verbonden is aan het instituut. De overduidelijk neppe memo bevat ook verwijzingen naar de bekende complottheorie The Great Reset, aldus dpa-factchecking.
Voor de zoveelste keer: de PCR-test werkt wél
Dat de PCR-test, zoals die gebruikt wordt door de GGD, niet zou werken om het coronavirus op te sporen is één van de hardnekkigste beweringen van complotdenkers. In een video op Instagram legt Pointer kort en duidelijk uit waarom dat niet waar is.
Onderzoek
Hoe gevaarlijk is desinformatie over COVID-19 eigenlijk?
Gaan mensen zich ongezonder gedragen door nepberichten over COVID-19? Nauwelijks. En ook van waarschuwingen tegen nepnieuws trekken ze zich weinig aan. Dat blijkt uit een experiment door twee Ierse psychologen. Hun studie verscheen onlangs in het Journal of Experimental Psychology: Applied en een van hen, Ciara Greene, vatte de resultaten samen voor Nieman Lab.
Meer dan 4500 Ierse proefpersonen kregen na het lezen van een aantal ware en onware nieuwsberichten over corona vragen over voornemens om hun gedrag te veranderen. Die bleken minimaal: zo zeiden enkelen meer pepers te gaan eten na het lezen van een bericht over de beschermende werking van rode pepers. Dat effect was echter niet significant. Een bericht over de heilzame kracht van koffie bleek averechts te werken. En nieuws over privacyproblemen met een corona-app had wel invloed op de intentie die app te downloaden, maar slechts minimaal.
In een ander deel van de studie testten de twee het effect van algemene waarschuwingen tegen nepnieuws, zoals die bijvoorbeeld zijn ingezet in publiekscampagnes door de Nederlandse overheid en Facebook. Of de respondenten vooraf zo'n waarschuwing te zien kregen of niet, maakte niet uit voor hun reactie op de verzonnen berichten.
Hoewel de invloed van desinformatie over gezondheid op het gedrag van individuele burgers klein is, waarschuwen de auteurs dat de maatschappelijke gevolgen groot kunnen zijn. Zorgen over een verband tussen autisme en vaccinatie tegen kinderziekten, gebaseerd op onderzoek dat later frauduleus bleek, leidden in het Verenigd Koninkrijk tot een daling van zo'n tien procent in het aantal vaccinaties, en vervolgens tot een piek in het aantal gevallen van mazelen.
Kijktip
Maarten Keulemans in debat bij coronasceptisch Café Weltschmerz
In debat gaan met complotdenkers op hun eigen platform, helpt dat? Wetenschapsjournalist Maarten Keulemans (de Volkskrant) hoopt van wel en schuift aan bij Café Weltschmerz voor een debat met coronascepticus Ab Gietelink. De video wordt al snel verwijderd door Café Weltschmerz: het debat zou niet inhoudelijk genoeg zijn. Volgens Keulemans is de video ''weggewappied. Ze vonden het bij nader inzien toch niet zo leuk dat ik hun bullshitballon kwam lekprikken.'' Dankzij een back-up is de opname van het gesprek toch nog te zien.
En verder...
Hoewel een video van een gevangene in Myanmar door experts niet met zekerheid kan worden bestempeld als deepfake, deden journalisten dat wel. Dat ondermijnt het vertrouwen, schrijf mensenrechtenexpert Sam Gregory in Wired. Daarom is het essentieel om experts te betrekken bij de beoordeling van mogelijke deepfake-video's.
Dat er microchips geïnjecteerd zouden worden, als je je laat vaccineren tegen corona is een wijdverspreide complottheorie. Maar waarom zou Bill Gates dat eigenlijk willen doen? Als je het ridicule plan rationeel ontleedt, zie je dat het eigenlijk een ontzettend dom idee zou zijn, aldus The Atlantic.
Om meer te weten te komen over de opstand bij het Capitool op 6 januari 2021, analyseerde de New York Times duizenden video's van de rellen. Dit zijn de belangrijkste bevindingen.
Steeds vaker loop je als factchecker het risico te worden aangeklaagd door degenen wier uitspraken je onder de loep legt. Zo ook microbioloog en fraudedetective Elisabeth Bik. Naar aanleiding van haar bevindingen over het medicijn hydroxychloroquine dat kort werd gebruikt als coronamedicijn, werd zij aangeklaagd voor afpersing en intimidatie. Dat geeft stress, vertelt ze aan de Volkskrant, maar tegelijkertijd motiveert het haar alleen nog maar meer. ‘Ik wilde vooral laten zien: ik ben er nog. Jullie plannetje gaat mooi niet werken.’
Luistertip: Naar aanleiding van het verhaal van Bik maakte de Volkskrant een podcast over het onderwerp.
KIJK Magazine brengt een speciale editie uit over complottheorieën. De special zet 55 verschillende theorieën op een rij en onderscheidt bij elk feit en fictie. Te koop in de winkels en in de eigen webshop.
De Thais-Duitse microbioloog Sucharith Bhakdi, een gepensioneerd hoogleraar die populair is in alternatieve media, heeft herhaaldelijk uitspraken gedaan over het coronavirus de zijn ontkracht door factcheckers. Pointer zette ze op een rijtje.
Robotjournalistiek, gepersonaliseerd nieuws en automatisch factchecken; voor het Brabants Dagblad keek Nieuwschecker Alexander Pleijter in de toekomst.
Suggesties, vragen of opmerkingen?
Laat het ons weten! Dat kan met een DM op Twitter, een privébericht op Facebook of gewoon een e-mail naar nieuwscheckers@gmail.com.
De komende weken gaan wij met vakantie. De volgende nieuwsbrief verschijnt daarom niet volgende week, maar later deze zomer.
Fijne vakantie!
Alexander Pleijter, Peter Burger, Jord van Beek en Kim Bakker