Informatieoorlog
Factchecks van Nieuwscheckers
Volgens complotrapper Lange Frans is Hugo de Jonge op zijn minst zeven keer gevaccineerd tegen het coronavirus, of heeft hij in ieder geval gedaan alsof, ter promotie van het vaccin. Dit suggereerde de rapper in zijn podcast. Hij liet daarbij zes foto’s van vaccinatiemomenten zien. Vier daarvan zijn inderdaad van coronavaccinaties, waaronder twee van de eerste vaccinatie en een van de booster. De andere twee foto’s zijn van griepprikken die De Jonge kreeg als toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Lees de hele factcheck bij Nieuwscheckers.
Veel leedvermaak op Twitter om een videofragment van de Britse premier Johnson die er tijdens een NAVO-bijeenkomst met regeringsleiders verloren bij lijkt te staan. In een langere video is echter te zien dat hij gewoon met zijn collega’s staat te praten.
Nadat in 2014 een gewapend conflict ontstond in de Donbas, het oostelijk deel van Oekraïne, vielen er meer dan 14 duizend doden te betreuren. Een deel daarvan waren burgers, naar schatting zo’n 3.400. Er zijn in het conflictgebied geen 13 duizend burgers door de Oekraïense overheid gedood, zoals Rusland beweert.
In een video die rondging op TikTok was een kiepwagen zichtbaar waarin gedode Russische soldaten liggen. Deze soldaten zijn overleden tijdens de oorlog met Oekraïne. Maar één daarvan steekt nog even een sigaretje op. Met deze video die op sociale media rondgaat wordt gesuggereerd dat dit acteurs zijn die gesneuvelde Russische soldaten spelen in Westerse propaganda. Dit klopt niet. Op de originele TikTok-video uit maart 2021 zijn achter-de-schermen-beelden te zien van opnames voor een videoclip van Russische rapper Husky uit september 2020. Lees de factcheck van Nieuwscheckers of bekijk de video hieronder.
Meer factchecks over de oorlog in Oekraïne
Nieuwszender vals beschuldigd van vervalsen oorlogsnieuws
De Italiaanse nieuwszender TGCOM24 zou beelden uit de film Deep Impact (1988) gebruikt hebben bij een item over de vluchtpogingen van Oekraïners uit Kyiv. Een foto van dit nieuwsitem gaat rond op sociale media en veel Facebookgebruikers beweren bij de foto dat de evacuatie in scène is gezet. AFP onderzocht of deze foto daadwerkelijk in het nieuwsitem werd gebruikt, maar dit konden zij niet achterhalen. Wel is zichtbaar op de foto dat het logo van de nieuwszender niet overeenkomt met het echte logo, waardoor het erop lijkt dat het om een manipulatie van de afbeelding gaat.
Op het t-shirt van Zelensky staat geen nazi-symbool
Vorige week ging een bericht rond met een foto van president Zelensky, die een shirt draagt met een kruis erop. Het bericht beweert dat dit het IJzeren Kruis zou zijn van de nazi's en dat Zelensky dus een neonazi zou zijn. Op Facebook en Reddit werd de foto wijdverspreid. Zowel Snopes als AFP Factcheck achterhaalden dat het symbool op het t-shirt niets te maken heeft met het IJzeren Kruis, maar wel met het officiële embleem van de Oekraïense strijdkrachten. Zelensky draagt vaker een shirt met dit embleem.
Al eerder verschenen er theorieën over de t-shirts van Zelensky die iets zouden zeggen over de nazisympathieën van de president. Dit werd ook al weerlegd door factchecks.
Kuifje in nepnieuwsland: op pad met bullshitdetective Maarten Schenk
Een folkzanger uit Ghana die een bijverdienste heeft aan verzonnen overlijdensberichten van beroemdheden. Een Macedonische vrachtwagenchauffeur die Amerikanen naar zijn websites vol fake news lokt en die wordt ontmaskerd door zijn tattoo. De anekdotes volgen elkaar in hoog tempo op in het boek dat factchecker en developer Maarten Schenk schreef over zijn belevenissen in de wereld van nepnieuwsmakers en -bestrijders.
De Fake News Files is een ademloze achtbaantocht door de wereld van bullshit artists, coronasceptici, QAnon-aanhangers en bijklussende Macedonische militairen, van binnenuit beschreven door een immer goedgeluimde factchecker uit Houthalen-Helchteren.
Lees de hele bespreking op Nieuwscheckers.
Socialmediagebruikers partijdig bij blokkeren van misinformatie-verspreiders
Socialmediagebruikers blokkeren en ontvolgen vrienden die misinformatie delen sneller als die andere politieke opvattingen hebben dan zij zelf. Dat blijkt uit nieuw onderzoek, gepubliceerd in het Journal of Communication. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat mensen met een (extreem) linkse politieke voorkeur meer tot dit ‘partijdig blokkeren’ geneigd zijn dan mensen met een rechtse voorkeur.
Voor het onderzoek gebruikten de onderzoekers een opvallende methode: een gesimuleerd experiment. In dit experiment werd aan respondenten gevraagd om socialmediavrienden te noemen met respectievelijk gelijke en afwijkende politieke opvattingen. Met een nagemaakt Facebook-profiel lieten de onderzoekers deze vrienden vervolgens onjuiste berichten delen (op een nagemaakte socialmediafeed) met de respondenten, die daarna moesten beoordelen of ze de persoon in kwestie als reactie zouden blokkeren of ontvolgen. Daaruit bleek dat mensen misinformatie-verspreidende vrienden eerder blokkeren als zij een niet-gemeenschappelijke politieke voorkeur hebben, dan wanneer de politieke voorkeur wél overeenkwam.
Hoewel het blokkeren en ontvolgen van verspreiders van onjuist nieuws kan helpen om misinformatie te bestrijden, is de ongelijke manier waarop dat gebeurt volgens de onderzoekers problematisch. Door politieke opponenten volledig te blokkeren, zie je de informatie die zij delen die wél klopt namelijk ook niet meer, wat uiteindelijk leidt tot een minder diverse informatiestroom. Dit kan op zijn beurt weer leiden tot polarisatie. Bovendien worden gelijkgestemden die misinformatie verspreiden op deze manier niet aangepakt. [Nieman Lab, Journal of Communication]
En verder...
‘Fake factchecks’ krijgen steeds meer aandacht door de situatie in Oekraïne. Onze collega’s van het Italian Digital Media Observatory (IDMO) schrijven dat het daardoor des te belangrijker is om ons als factcheckers te blijven onderscheiden als onafhankelijk van overheden. [IDMO]
Er was afgelopen weken veel te doen om desinformatie op Telegram. President Bolsonaro van Brazilië wilde zelfs dat de app wordt geblokkeerd. [nos]
Het Braziliaanse Hooggerechtshof besloot echter dat een blokkade niet nodig was. Wel moet Telegram strenger optreden tegen nepnieuws op de app. [Trouw]
De oorlog in Oekraïne is niet alleen een fysieke oorlog, maar ook een informatieoorlog die met name op TikTok en andere kanalen wordt gevoerd. Onze Peter Burger werd geïnterviewd door KIJK en bespreekt enkele voorbeelden van sterke verhalen.
De informatie die uit Oekraïne komt, is niet altijd te checken. Alexander Pleijter vertelt tegen RTL Nieuws dat dit begrijpelijk is, omdat er soms geen journalisten aanwezig zijn in het oorlogsgebied. Maar nieuwsmedia moeten om die reden wel uitleggen dat niet alle informatie te verifiëren is.
Uit onderzoek van desinformatie-bestrijder NewsGuard blijkt dat TikTok-gebruikers steeds sneller en steeds meer te maken krijgen met nepnieuws over de oorlog in Oekraïne. [RTL Nieuws]
De grote Techgiganten in Australië zijn op het matje geroepen: de hoeveelheid desinformatie op sociale media, zoals Twitter en Facebook, is te groot. Met name tijdens de coronacrisis is deze hoeveelheid toegenomen, waardoor deze media een strenger beleid moeten hanteren om desinformatie tegen te gaan. [nu.nl]
Het Institute for Strategic Dialogue maakt data-analyses naar aanleiding van de vele desinformatie over Oekraïne. Het onderzoeksbureau bestudeerde onder andere hoe door de staat gecontroleerde Russische media de regels van sociale media omzeilen. [ISD]
Kijktip: VPRO Tegenlicht over desinformatie
De oorlog in Oekraïne wordt geteisterd door Russische trollen. Zij verspreiden desinformatie, waardoor waarheden en onwaarheden door elkaar lopen. Desinformatie in niets nieuws in de Baltische staten. VPRO Tegenlicht maakte twee jaar geleden al een aflevering over het desinformatiebeleid in Litouwen, waar veel vrijwilligers iedere dag druk bezig zijn met nepnieuws debunken. Vanwege de huidige oorlog keerde VPRO Tegenlicht terug naar dit land om te zien hoe de ‘elfen’ te werk gaan om foutieve informatie uit Rusland te weren. [VPRO Tegenlicht]
Stuur tips
Heb je tips, vragen of suggesties? Mail ons dan op nieuwscheckersleiden@gmail.com of stuur een tweet naar @nieuwscheckers.
Een goed weekend!
Alexander, Peter, Maaike, Jord, Arno, Leon en Sofie