Indonesische trollen spreken Nederlands
Indonesisch netwerk van nepaccounts
Honderden fake accounts op Facebook, Instagram, Twitter en YouTube verspreiden propaganda tegen Papoea-onafhankelijkheidsactivisten. De accounts - in het Nederlands, Duits, Engels en Indonesisch - worden aangestuurd vanuit Indonesië. Een deel ervan heeft profielfoto’s van mensen die niet bestaan, gegenereerd door de computer: een van de nieuwste wapens in de wereld van digitale propaganda.
De duizenden berichten in het Nederlands zijn ook iets nieuws: dit is de eerste poging om vanuit het buitenland een Nederlands publiek te beïnvloeden met een stortvloed van berichten in onze taal. De impact lijkt overigens vrijwel nihil: de berichten hebben nauwelijks bereik. Meer succes heeft de campagne met het kapen van hashtags: wie op Twitter klikt op de hashtag van de onafhankelijkheidsactivisten, #FreeWestPapua, ziet vooral tweets die het regeringsstandpunt promoten.
Check en dubbelcheck: een dag na onze publicatie verscheen tot onze verrassing een rapport van Bellingcat over hetzelfde netwerk. Auteur is Benjamin Strick, die een jaar geleden al een voorganger van dit netwerk opspoorde.
Nadat we de platforms benaderden voor een reactie, heeft YouTube niet ingegrepen. Facebook, Instagram en Twitter hebben enkele honderden accounts verwijderd. Maar inmiddels zijn op Twitter al weer tientallen nieuwe nepaccounts actief in de strijd tegen #FreeWestPapua en ook op Facebook verschenen al weer nieuwe accounts.
Bij het onderzoek naar deze Indonesische campagne werkten we samen met Rudy Bouma van Nieuwsuur en konden we steunen op onderzoek van Fabio Votta (Universiteit van Amsterdam) en Sezer Karaoglu (UvA en 3DUniversum).
Factcheck Nieuwscheckers
De Nijmeegse hoogleraar Ira Helsloot schreef in een opiniestuk in de Volkskrant dat de Nederlandse samenleving ongeveer 2 miljoen euro betaalt voor 1 extra gezond levensjaar van de gemiddelde COVID-19-patiënt, als we uitgaan van 50 duizend geredde gezonde levensjaren en 100 miljard euro aan maatschappelijke schade.
Dat zijn heel wat feiten in deze bewering. Maar zijn het wel feiten?‘ Hoe hard zijn deze cijfers? Enith Vlooswijk ging voor Nieuwscheckers aan het rekenen en kwam erachter dat de 'feiten' van Helsloot aan elkaar hangen van de aannames.
Ze concludeert dan ook dat de onzekerheden bij dit soort berekeningen erg groot zijn. Dat we 2 miljoen euro uitgeven om 1 extra gezond levensjaar voor een COVID-19-patiënt te winnen, is waarschijnlijk niet waar.
Het is een flinke lap tekst geworden, maar Enith moest dan ook heel wat cijfers berekenen om er achter komen of de genoemde cijfers kloppen. De factcheck is meer dan de moeite waard. Lezen dus!
Factchecks van andere media
Neptweet van minister Kaag
Een gemanipuleerde tweet van minister Sigrid Kaag (D66) zorgde voor consternatie op sociale media. Ze noemde de verkiezingsoverwinning van Joe Biden en Kamala Harris een historische zege. Ze zou vervolgens in de tweet vermeld hebben: Communism wins! Dat is niet waar, de tweet is bewerkt, stelde DPA Factchecking vast.
Coronavirus is ongevoelig voor trillingen
Door hele harde trillingen sterft het coronavirus. Maar niet heus. Virussen zijn ongevoelig voor trillingen. De onjuiste bewering was gepost op een Facebookpagina en gebaseerd op een onderzoeksveslag waar werkelijk geen hout van klopt, blijkens de factcheck van DPA Factchecking.
Nasleep Amerikaanse presidentsverkiezing
Ook nadat duidelijk was dat Joe Biden de presidentsverkiezing had gewonnen, bleef Trump volhouden dat er geknoeid was. Zo zouden overleden mensen een stem hebben uitgebracht en zouden Republikeinen niet zijn toegelaten om een oogje in het zeil te houden tijdens het tellen van stemmen. De Volkskrant zet de fraudebeschuldigingen op een rij en constateert dat er geen bewijzen zijn. Zo blijkt de video, die circuleert op Facebook en YouTube, waarop te zien zou zijn hoe verkiezingswaarnemers uit Michigan een stembus volproppen met ongeldige stembiljetten, afkomstig te zijn uit Rusland.
Glenn Kessler, factcheckers van de Washington Post, blikt vooruit op het tijdperk na Trump als president. Trump stootte zo'n hoos aan onwaarheden en overdrijvingen uit, dat factcheckers geen tijd hadden om zich nog bezig te houden met andere politici. Met Biden als president hebben factcheckers waarschijnlijk eindelijk weer tijd om ook hun beweringen onder de loep te nemen.
Onderzoek: hoe vaccinatie geframed wordt op sociale media
Nu vaccins tegen het coronavirus in zicht komen, is ook een toenemende hoeveelheid desinformatie over vaccinatie te verwachten op sociale media. Argwaan over de motieven van regeringsleiders en farmaceutische bedrijven, en zorgen over de veiligheid van een COVID-19-vaccin spelen een hoofdrol in het discours over vaccins op sociale media, blijkt uit een studie door journalistiek- en onderzoekscollectief First Draft. Er is een sterke behoefte aan informatie, die nu voor een groot deel wordt gevuld met onjuiste en misleidende berichten.
Zorgelijk, vinden de onderzoekers, omdat ze mensen ervan kunnen weerhouden zich te laten inenten: 'The findings should act as a wake-up call as the world waits for a Covid-19 vaccine and sees routine immunization rates drop.'
First Draft verzamelde voor deze studie meer dan 14 miljoen socialemediaberichten over vaccinatie, tussen 15 juni en 15 september, in het Engels, Spaans en Frans. Ze analyseerden de 100 posts die het hoogste engagement (shares, likes, comments) genereerden, voor elke taal en voor vier platforms (Twitter, Instagram, Facebook-Pagina's en Facebook-Groepen), dus 1200 in totaal.
En verder...
Wie een tweet 'liket' die volgens Twitter misleidende informatie bevat, krijgt in de toekomst wellicht een waarschuwingslabel te zien. (Tech Chrunch)
Nu het eerste vaccin zich aandient, groeit de angst voor een golf aan desinformatie over vaccinaties. De Britse overheid heeft al afspraken gemaakt met de grote socialemediabedrijven over te nemen maatregelen.
Uiteraard zijn er ook al critici die menen dat Facebook nog niet genoeg doet.
Als iemand een domeinnaam voor een website registreert, kan voorspeld worden of die website gebruikt gaat worden voor de verspreiding van desinformatie. Onderzoekers hebben hiervoor een systeem ontwikkeld dat werkt met machine learning. (Villamedia)
Terwijl Twitter en Facebook steeds vaker onjuiste informatie over de Amerikaanse presidentsverkiezing weghalen, doet YouTube opvallend weinig. (Vice)
YouTube verdedigt zich: video's worden weliswaar niet verwijderd, maar ze zijn niet vindbaar via de zoekbalk en worden ook niet aangeboden als kijktips. (The Verge)
De VRT heeft voor jongeren een lespakket ontwikkeld om nepnieuws te leren herkennen.
Lezenswaardig artikel van het Parool over de vraag hoe nepnieuws het best bestreden kan worden.
Leuk om dit weekend te spelen: de gratis online game Harmony Square, waarin je leert hoe je met desinformatie politieke verdeeldheid kan aanwakkeren in een fictieve stadswijk. Het spel is ontwikkeld door psychologen van de Universiteit van Cambridge die mensen willen leren om manipulatietrucs op sociale media te doorzien.
Agenda
Het programma van de conferentie van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) is deze week bekend gemaakt. Je hebt nog 14 dagen om een kaartje te reserveren. De conferentie vindt plaats op donderdag 26 november.
Dat was de Nieuwscheckersnieuwsbrief van deze week.
Goed weekend!
Alexander Pleijter & Peter Burger