In strijd tegen desinformatie op TikTok
Met een paar swipes in de complothoek van TikTok
Ruim een jaar geleden werd Marieke Kuypers op TikTok actief met haar factcheck-video’s. Intussen heeft ze al meer dan honderdduizend volgers op het platform, waar vooral jongeren steeds vaker hun nieuws halen en dat, helaas, ook veel onzin serveert. Sinds een half jaar bestrijdt ze mis- en desinformatie online ook voor het programma Pointer, maar dan op YouTube. ‘Het is goed dat journalisten op TikTok zitten, dat er in ieder geval een bron van betrouwbaar nieuws is.’
‘TikTok is gevaarlijk, maar ik denk niet dat je het als een soort boeman moet gaan zien. Als journalisten zien dat veel meer mensen hun nieuws van zo’n platform gaan halen, moeten ze daar zelf ook gaan zitten.’ Marieke wijst ook op andere de voordelen van TikTok voor journalisten: ‘Je kunt als journalist zo ook een meer persoonlijke band opbouwen. Dat is ook een verschil met Instagram, dat steeds minder authentiek wordt.’
Zelf heeft ze meerdere accounts: ‘Mijn TikTok ‘For You’ is vooral video’s van wetenschappers en debunkers. Ik heb daarom ook een extra account aangemaakt, dat helemaal de complothoek is ingegaan.’ Op dit tweede account vindt ze dan ook de meeste checkbare video’s. Ze voert de checks helemaal zelf uit, vaak door handig te googelen, en maakt er dan zelf een TikTok over.
Ben je benieuwd naar haar video’s? Bekijk ze hier! Of ga naar onze website om het hele interview te lezen.
Kijktip - Pointer Checkt met Marieke Kuypers
Factchecks van andere media
Aan het einde van de regenboog…
…vind je in ieder geval geen paarden. De dieren kunnen namelijk schrikken van felle kleuren, zo blijkt uit een factcheck van VRT. Op Twitter ging een video viraal waarin politiepaarden op hol slaan van een regenboogzebrapad. De beelden worden gebruikt om anti-woke en anti-lhbtiq+ sentimenten te verspreiden. Het klopt dus dat de paarden liever niet over de regenbogen heen lopen, maar dat heeft niets met geloof of politiek te maken. Ze zien kleuren gewoon niet hetzelfde als mensen.
Geen kannibalisme, maar een kunstproject
Vlees vermijden om klimaatverandering te beperken is de gewoonste zaak van de wereld. Maar een TikTokker beweert nu dat activisten een stap te ver gaan: ze zouden zelfs mensenvlees eten. In een video wordt verwezen naar het Human Meat Project, een initiatief dat mensenvlees zou verkopen. In werkelijkheid gaat het hier om een kunstproject en zijn alle teksten op de website puur fictief. [Knack]
Verzonnen kettingmail verspreidt anti-islam sentimenten
Op sociale media en in de mailbox van Factcheck Vlaanderen verscheen onlangs een valse kettingbrief. In de mail wordt een gesprek gedeeld tussen een Belgische advocaat en een imam waarin gezegd wordt dat "volgelingen van Allah" gedwongen worden om "alle niet-moslims te doden". Het gesprek dook tien jaar geleden al eens op en is verzonnen. Ook de Belgische advocaat bestaat niet echt.
Onderzoek: “Visuele desinfo vormt blinde vlek in onderzoekswereld”
Visuele disinformatie verschilt in veel opzichten van tekst, maar toch is het onderzoek daarnaar beperkt, schrijven Teresa Weikmann en Sophie Lecheler in een recente review in New Media & Society. En dat terwijl beeld een belangrijke route is voor de verspreiding van desinformatieboodschappen, variërend van cheap fakes – beeld voorzien van onjuiste beschrijvingen - tot deep fakes. “Met name discussies over nepnieuws in de vorm van pseudo-journalistieke artikelen en verhalen hebben van desinformatie een overwegend tekstueel probleem gemaakt (...) Visuele desinformatie en de theoretische positionering ervan in het huidige medialandschap blijft een wetenschappelijke blinde vlek.”
De onderzoekers willen daar verandering in brengen, en geven een aanzet met een analyse van verschillende soorten, productietechnieken en de psychologische effecten van visuele desinformatie. Beelden geven een hoger realiteitsgevoel dan tekst, zijn een effectieve manier om ideologische boodschappen te framen, en ze worden minder snel kritisch bevraagd. De onderzoekers concluderen daarom dat visuele desinformatie leidt tot verkeerde informatieverwerking doordat beelden over het algemeen betrouwbaar en levensecht lijken. Weikmann en Lecheler komen met een reeks aanbevelingen en onderzoeksthema’s, waarin bijvoorbeeld de effecten van verschillende soorten misleidend beeld zij-aan-zij worden onderzocht en vergeleken, inclusief gemanipuleerde infographics en datavisualisaties.
En verder...
De gloednieuwe Turkse wet tegen de verspreiding van desinformatie is donderdag voor het eerst toegepast. De politie pakte een journalist op die met een bericht over een verkrachtingszaak foutieve informatie zou hebben gedeeld. [NU.nl]
De anti-vaccinatie film ‘Died Suddenly’ ontvangt veel kritiek vanuit onverwachte hoek: de anti-vax gemeenschap zelf meent dat de documentaire is ontworpen om hun beweging te saboteren door overduidelijk valse informatie te verspreiden. [Vice]
Deepfakes van onder andere de Oekraïense president Zelensky kunnen worden ontdekt met een nieuwe deepfake detector. Het systeem is getraind op basis van bestaand beeldmateriaal en weet zo gemanipuleerde beelden te ontdekken. [NewScientist]
Complottheorieën komen steeds vaker aan bod in de Tweede Kamer. Volgens experts die spraken met Een Vandaag helpen complotten om het deel van de bevolking te bereiken die geen vertrouwen heeft in de overheid.
Online chatbots worden steeds slimmer. Ze beantwoorden vragen in correcte en intelligente taal, maar mengen nog vaak feit en fictie. [New York Times]
Het Reformatorisch Dagblad hoopt met een journalistieke escaperoom scholieren te leren over onderzoek, hoor en wederhoor en het checken van feiten. [Villamedia]
Russisch oppositiepoliticus krijgt 8,5 jaar cel voor het verspreiden van nepnieuws. Volgens de rechtbank zou hij het Russische leger in een slecht licht zetten. [NOS]
Factcheckwebsite Lead Stories dook in spamnetwerk van Cambodjanen die geld verdienen met combinatie van desinformatie (valse overlijdensberichten van beroemdheden) en malware. [VRT]
NiemanLab verzamelde voorspellingen over het komende journalistieke jaar. Journalist Kavya Sukumar hoopt dat 2023 een golf nieuwe onafhankelijke factcheckorganisaties zal brengen.
Een week aan Twitternieuws
Het nieuws over Twitter is na de overname door Elon Musk amper bij te houden. We zetten de belangrijkste ontwikkelingen van deze week even voor je op een rij:
Twitter heeft een oproep uitgezet voor vrijwillige factcheckers. Het platform ontsloeg kort geleden een groot deel van de betaalde moderatoren en zoekt nu dus naar mensen die zonder vergoeding tweets willen controleren. [De Standaard]
Het Franse Libération onderzocht de betrouwbaarheid van de 'Twitter files deel 2', zoals gerapporteerd door Bari Weiss. Weiss baseerde zich op interne documenten van Twitter die ze ontving van Musk. Libération legt onder meer het verschil uit tussen 'shadow banning' (iemands tweets onzichtbaar maken voor iedereen behalve de accounthouder zelf) en de moderatiemaatregelen waarover het in de Twitterfiles gaat, waaronder een account uitsluiten van Twitter Search en Twitter Trending.
Twitter zag in 2022 een groei van honderdduizenden tweets met desinformatie over het klimaat, blijkt uit een analyse op initiatief van The Times. [The Verge] [Trouw]
Een account dat de privévluchten van Elon Musk volgde, is door Twitter uit de lucht gehaald. [NOS]
De Twitter-accounts van enkele journalisten van onder andere CNN, Washington Post en de New York Times, die recent kritisch waren op de nieuwe Twitter-eigenaar, zijn door Elon Musk geschorst of verbannen. [The Guardian] [The Verge]
Ook het Twitter-account van de Nederlandse MH17-blogger en desinformatie-watcher Marcel van den Berg (3832 volgers) is permanent geschorst. Hij heeft naar eigen zeggen geen locatiegegevens van Musk gedeeld maar hem op Twitter wel #idiot en 'Elon Erdogan' genoemd.
Kijktip - Boer Burger Beeldvorming (VPRO Medialogica)
De stem van de Nederlandse boer in de Tweede Kamer, Caroline van der Plas, hoopt in 2021 met haar nieuwe partij Boer Burger Beweging het imago van de agrarische sector op te schonen. Argos Medialogica onderzoekt hoe ze er in slaagde om de beeldvorming naar haar hand te zetten en hoe ze hierbij omgaat met feit en fictie over boeren. Bekijk de aflevering via deze link.
Agenda
Maart
16 - VOGIN-IP-lezing. Met o.a. een workshop van Nieuwscheckers Leon en Alexander.
Tot volgende week,
Alexander, Peter, Michelle, Arno, Leon en Maaike