Hoe kan je video's checken met InVID?
Politiegeweld in Rio de Janeiro en vitaminen in diepvriesfruit en groenten
'Politie Rio de Janeiro schiet elke dag vijf mensen dood'
Zo luidt de kop van een artikel dat NU.nl eind mei publiceerde aan de hand van de berichtgeving van The New York Times. In de eerste vier maanden van dit jaar heeft de politie in de Braziliaanse stad 558 mensen doodgeschoten: dat komt neer op bijna vijf personen per dag. Volgens NU.nl is dat een record sinds de start van de metingen. Die claim blijkt waar te zijn: de politie heeft in Rio de Janeiro inderdaad zoveel mensen doodgeschoten in die periode en dat komt neer op 4,6 personen per dag. Er zijn overigens wel kanttekeningen bij te zetten. Daarover lees je meer in onze factcheck.
Bevroren fruit en groenten bevatten evenveel vitaminen als verse
Het Algemeen Dagblad, Margriet en Vogue schreven kort geleden dat bevroren groenten en fruit evenveel of soms zelfs meer vitaminen bevatten dan de verse varianten. Die uitspraak beschouwen wij als waar. Invriezen is een goede manier om groenten en fruit te bewaren. Als ze direct na het oogsten worden ingevroren, blijft het vitaminegehalte behouden. Verse groenten en fruit verliezen daarentegen vitaminen naarmate de producten langer blijven liggen voordat ze worden geconsumeerd. Lees hier meer.
Factcheck071: Leiden niet voor de rijken, wel voor kapitaalkrachtigen
Leids gemeenteraadslid Sander van Diepen (D66) vindt hoogbouw aan de Willem de Zwijgerlaan noodzakelijk vanwege de krapte op de woningmarkt. "Als er niets gedaan wordt, dreigt Leiden een stad voor de rijken te worden." Factchecker Sebastiaan van der Lubben heeft die uitspraak onderzocht en concludeert dat als er geen woningen bij komen in Leiden, de woningmarkt 'vergrijst en verrijkt'. Woningen worden duurder door de gunstige ligging van de stad, het Bio Sciencepark en de universiteit. Wie al een huis heeft, dit verkoopt en de stad verlaat, is spekkoper. Met name voor starters wordt Leiden zonder nieuwbouw geen stad voor de rijken, maar wel een stad voor kapitaalkrachtigen. Lees hier meer.
Herkomst video's traceren met InVID
Zelf online-detectivewerk doen? Er zijn verschillende gratis tools beschikbaar waarmee je zelf video’s kunt factchecken. Zelf maken we graag gebruik InVID, een browserextensie die gratis beschikbaar is voor Chrome en Firefox. InVID biedt acht verschillende tools aan die je kan gebruiken om content op social media mee te verifieren. In onderstaande video demonstreren we de 'keyframes'-tool. Alles nalezen? Dat kan in ons artikel.
Factchecks van andere media
Lang slapen slecht voor je geheugen?
Onlangs beweerden De Telegraaf, Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws dat uit nieuw onderzoek blijkt dat lang slapen een negatief effect heeft op het geheugen. Negen uur slapen zou zelfs net zo slecht zijn als maar vijf uur slapen. NUcheckt beschouwt die uitspraak als onbewezen. Een van de redenen: onderzoekers hebben alleen gekeken naar een mogelijk effect op het visueel geheugen, maar dat betekent niet dat het algemene geheugen slechter wordt van lang slapen.
'Tientallen journalisten actief als informanten bij AIVD'
Wob- en inlichtingendienstenexpert Roger Vleugels beweerde vorige week in Trouw dat 'tientallen journalisten' als informant actief zijn voor de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Vleugels baseert zijn uitspraak op een Duitse enquête uit 2005. Hij rekende de cijfers - van een onderzoek dat slechts zes Duitse journalisten noemt - om naar Nederlandse cijfers. Volgens NRC is de uitspraak ongefundeerd. Lees hier meer.
Heeft Nederland de hoogste stikstofvervuiling ter wereld?
Directeur natuurbeheer Teo Wams van Natuurmonumenten heeft meerdere malen in een persbericht aangegeven dat de stikstofuitstoot in ons land tot de hoogste ter wereld behoort. Verschillende media namen dat bericht over. De Volkskrant concludeert dat de stikstofuitstoot per hectare in Nederland inderdaad tot de top behoort. Ook haalt de krant aan dat Nederland een uniek stikstofprobleem heeft. Vorige maand checkten wij de uitspraak dat Nederland de hoogste CO2-uitstoot per inwoner heeft. Die claim was onwaar.
Digital News Report 2019: relatief weinig Nederlanders hebben zorgen om nepnieuws
Ieder jaar brengt het Reuters Institute for the Study of Journalism in Oxford een uitgebreid rapport uit over de toetand van digitale nieuwsmedia en afgelopen woensdag verscheen de editie-2019. De belangrijkste conclusie voor ons land is dat Nederlanders zich ook in 2019 weinig zorgen maken over nepnieuws op internet (slechts 31 procent van de ondervraagden maakt zich er druk over). In de meeste van de 38 onderzochte landen zijn de zorgen juist toegenomen. In Nederland is dat dus niet het geval. Brazilië staat bovenaan in wantrouwen: 85 procent van de ondervraagden wantrouwt daar het waarheidsgehalte van nieuws.
Over het algemeen hebben Nederlanders relatief veel vertrouwen in het nieuws (53 procent), maar het is wel iets minder geworden ten opzichte van 2018. Volgens Reuters is de toegenomen aandacht voor nepnieuws op social media een mogelijke oorzaak, en niet zozeer de afname in kwaliteit van de mainstream nieuwsmedia.
"Ook in 2019 is de NOS de voornaamste bron van nieuws. Met nieuwsprogramma’s op televisie, radio en online bereikt de NOS in de onderzoeksperiode meer dan twee derde van de Nederlandse bevolking boven de 18 jaar", schrijft het Commissariaat van de Media in de Mediamonitor 2019, een onderzoek dat voortborduurt op het rapport van Reuters. Men heeft het meeste vertrouwen in de NOS, gevolgd door RTL Nieuws en NU.nl.
Villamedia schrijft dat er in Nederland en België ook relatief weinig sites zijn die zich exclusief en partijdig op bepaalde onderwerpen richten. “Partijdige sites moeten wel worden onderscheiden van sites die met opzet nepnieuws verzinnen, zelfs als ze vaak worden beschuldigd nieuws te overdrijven of feiten zo te bewerken dat ze in hun voordeel werken”, aldus de onderzoekers.
In het rapport van het Reuters Institute komt Nieuwscheckers ook ter sprake:
"Facebook and Nieuwscheckers, a factchecking initiative at Leiden University, ended their collaboration over a dispute over legal liability: neither Facebook nor the university was prepared to bear liability for legal claims over the content, such as defamation or slander. NU.nl, the most popular online news platform, is the only Dutch organisation that still checks news items for Facebook as publisher Sanoma underwrites any litigation costs."
En verder...
Slecht nieuws voor factcheckers, journalisten, mensenrechtenactivisten, politie en anderen: Facebook heeft mogelijkheden om in het netwerk te zoeken afgesloten of drastisch beperkt. Tools als Stalkscan werken daardoor niet meer. Henk van Ess (Bellingcat) zorgde razendsnel voor een alternatief, dat wel minder gebruiksvriendelijk is.
Uit een inventarisatie van Duke Reporters' Lab blijkt dat er inmiddels 188 factcheck-organisaties zijn in meer dan zestig landen verspreid over de hele wereld. Vooral in Azië en Latijns-Amerika is het aantal organisaties flink toegenomen.
Als reactie op de rel over de gemanipuleerde video waarin Nancy Pelosi dronken lijkt, staat er inmiddels een deepfake-video van Mark Zuckerberg op Instagram. In de video zegt de CEO van Facebook iets over alle gestolen data die hij in handen heeft. De video werd gezien als een test voor het platform: blijft hij staan of wordt Zuckerberg anders behandeld? Uitslag: Instagram laat hem staan.
Vrij Nederland besteedt aandacht aan onderzoekscollectief Bellingcat en enkele zaken waaraan zij een bijdrage hebben geleverd met hun speurwerk. Ook komt Bellingcat's Online Investigation Toolkit ter sprake, die wij van harte aanbevelen.
Persbureau AP ontdekte dat het LinkedIn-profiel van ene Katie Jones compleet fake is. Inclusief haar foto, die gemaakt is met een speciaal computerprogramma. Het is onduidelijk wie er achter het profiel zit, schrijft de NOS. Experts gaan er vanuit dat buitenlandse spionnen 'Katie' wilden inzetten als lokaas.
Agenda
Op 18 juni vindt in Amsterdam de Grote Expertisedag Nieuwe Media plaats, waar men gaat praten over manieren waarop techniek de vertrouwensband kan versterken tussen publiek en journalistiek. Nieuwschecker Peter Burger zal daar de masterclass 'Monitoren en researchen van pulp/fake news’ geven. Meer informatie en aanmelden kan via deze link.
1-12 juli: Summer School Trolls, Bots and Dictators van het Digital Methods Initiative, Universiteit van Amsterdam.
Stuur tips!
Wij staan altijd open voor tips. Lees of hoor je een iemand (bijvoorbeeld een politicus) iets zeggen wat je niet vertrouwt? Of zie je op sociale media nepnieuws voorbijkomen? Stuur je tips door naar ons, en wie weet gaan we ermee aan de slag. Je kan ons bereiken via DM op Twitter, een privébericht op Facebook, Instagram of per mail: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Dat was de nieuwsbrief van deze week. Tot volgende week!
Peter Burger, Alexander Pleijter, Fiorella Opromolla en Clémence Overeem