Het stikstofoproer
Factchecks over boerenprotesten en stikstofuitstoot
Omdat deze week in het teken stond van de boerenprotesten tegen de stikstofplannen van de regering, brengen we deze keer een aantal factchecks over dit onderwerp voor het voetlicht.
Deze foto van een boerenprotest komt uit een speelfilm
Tractoren op de snelweg, boeren die met hamers inslaan op politiebussen en afgezaagde knotwilgen. We zagen heel wat beelden van de boerenprotesten voorbij komen deze week. Een opvallend beeld was bovenstaande foto: een mesttank sproeit gier uit over mannen in nette kostuums. Volgens berichten op sociale media zou dit in Zevenaar zijn gebeurd. Dat is niet zo, stelt Knack vast: de foto komt uit de speelfilm Boerenliefde.
Verwarrende diagrammen, kaarten en rapporten over stikstofuitstoot
Is de agrarische sector nu echt de grootste stikstofvervuiler van Nederland? Die vraag zorgt voor veel discussie. Soms wordt die discussie gevoerd met verkeerde informatie. Zo gaat onderstaand diagram rond op sociale media, met als conclusie dat de boeren helemaal niet de grootste stikstofuitstoters van het land zijn.
Bovenstaande afbeelding toont echter alleen de bedrijven die zorgen voor de meeste stikstofoxide-uitstoot. Terwijl de agrarische sector verantwoordelijk is voor ammoniak-uitstoot (ammoniak is ook een stikstofverbinding). In Nederland is juist die ammoniak-uitstoot een groot probleem, omdat die omvangrijker is dan de stikstofoxide-uitstoot en bovendien directer schadelijke invloed heeft op natuurgebieden. In de factcheck van DPA lees je meer uitleg.
Onderstaand kaartje zorgt voor dezelfde verwarring: hoe kan het dat de stikstofuitstoot zich concentreert in de grote steden en niet in de agrarische gebieden?
De verklaring is eenvoudig: deze kaart toont alleen de uitstoot van stikstofoxide, die voornamelijk afkomstig is van autoverkeer en industrie. De ammoniakuitstoot, waarvoor de agrarische sector verantwoordelijk is, is op deze kaart niet zichtbaar.
Nog meer verwarring: hoe kan het dat de NOS in 2017 berichtte dat de Nederlandse boeren de laagste milieu-impact ter wereld hebben, en zouden ze nu opeens de grote stikstofvervuilers zijn? Nou... ook in 2017 zorgde de agrarische sector al voor forse uitstoot van schadelijke stifstofverbindingen. Dat staat ook in het bewuste NOS-bericht: "de Nederlandse intensieve landbouw ... zorgt onder meer voor de hoogste stikstof- en fosfaatoverschotten in de EU."
Het NOS-bericht was gebaseerd op een rapport van ABN Amro dat niet ging over stikstofuitstoot, maar over milieu-impact in het algemeen. Nederlandse boeren scoorden volgens het rapport goed op punten als hernieuwbare energie en het tegengaan van voedselverspilling. Maar het rapport kreeg destijds ook al veel kritiek van experts, constateert DPA in deze factcheck.
Uiteraard zagen we ook weer de bewering voorbij komen dat stikstof helemaal niet slecht is voor de Nederlandse natuur. Maar de stikstofverbindingen die worden uitgestoten door autoverkeer en industrie (stikstofoxides) en de agrarische sector (ammoniak) zijn juist wel slecht, doordat ze zorgen voor vermesting en verzuring, waardoor planten- en diersoorten uit Nederandse natuurgebieden verdwijnen. Onze toenmalige student Loes Duivenvoorden legde vorig jaar al uit hoe dat zit in deze video:
Factcheck van Nieuwscheckers: Junk news over Greta Thunberg
Haha, kijk die aanhangers van Greta Thunberg eens hypocriet zijn, was de strekking van een aantal populaire berichten op sociale media afgelopen week. Foto's lieten bergen afval zien die bezoekers van het muziekfestival van Glastonbury hadden achtergelaten na een toespraak van Thunberg. Maar het is junk news: de foto's zijn uit 2011 en 2015. Het is inmiddels een traditie: uit context gerukte foto's van afval worden al jaren gebruikt om klimaatactivisten in diskrediet te brengen. In onze factcheck vind je een serie voorbeelden.
Interview: Jan Jagers (Knack) over factchecken en kunstmatige intelligentie
'Factchecks zijn er niet om te overtuigen; ze zijn een bescheiden poging om te achterhalen hoe het zit.' Laurens Vreekamp interviewde factchecker (Knack) en universitair docent Jan Jagers (Vrije Universiteit Brussel) over de inzet van kunstmatige intelligentie en andere ontwikkelingen in de factcheckwereld. Het interview is te lezen op de website van Nieuwscheckers.
Dit interview verscheen ook in het recent gepubliceerde The Art of AI: Een praktische introductie in machine learning voor mediamakers, door Laurens Vreekamp met medewerking van Marlies van der Wees. Behalve twaalf interviews met AI-pioniers uit de creatieve industrie bevat het boek uitleg over meer dan 70 applicaties.
De Checkers verzamelt alle Vlaamse factchecks
Jan Jagers is ook de man achter De Checkers, een initiatief dat de factchecks van Knack, VRT NWS en Factcheck.Vlaanderen bundelt op één website. Bovendien wil De Checkers factchecks ook op sociale media onder de aandacht brengen van mensen die onjuiste informatie verspreiden. Jan gaf uitleg over zijn initiatief op de Vlaamse radio.
Ben je benieuwd waar die Vlaamse factchecks over gaan? De VRT publiceerde een analyse van de factchecks die in de eerste helft van 2022 zijn verschenen op de sites van de Vlaamse factcheckers.
Vacature: Factchecker (AFP)
Persbureau AFP zoekt per direct een Nederlandse factchecker voor het bureau in Den Haag. Reageren uiterlijk 15 juli.
Als je denkt dat je vaardigheden nog niet goed genoeg zijn voor deze functie, of als je je nog wat wil bijscholen als factchecker, dan kan je op de website van AFP cursussen volgen. Je kan er zelfs een diploma voor krijgen.
En verder...
TikTok doet te weinig om de eigen richtlijnen te handhaven tegen desinformatie en video's die aanzetten tot zelfmoord, ontdekte een RTL-journalist die undercover als moderator werkte voor TikTok in Amsterdam.
Na de Russische raketaanval op een winkelcentrum in de Oekraíense stad Krementsjoek deed Rusland vergeefse pogingen de beschieting te ontkennen. Factchecks bij de BBC en Bellingcat.
De Raad van Europa concludeert dat de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen maart goed zijn verlopen. Wel roept de organisatie Nederland op om maatregelen in te voeren om nepnieuws en haatzaaien tijdens verkiezingscampagnes tegen te gaan.
Studenten van de Universiteit Leiden ontwikkelden een lespakket voor middelbare scholieren om misleidende statistiek te herkennen: statistieklessen waar geen enkele rekensom bij komt kijken.
Er zijn mensen die urenlang bezig zijn om in gesprekken die live worden uitgezonden op YouTube en Twitch mensen die geloven in complottheorieën op andere gedachten te brengen.
Kijktips
In een serie YouTube-video's ontrafelt Rudy Bouma (Nieuwsuur) misvattingen en desinformatie. Aflevering 1: apenpokken. Benieuwd naar alle bronnen waarop deze video is gebaseerd? Zie voor de socialemedia-analyse, studies en interviews met deskundigen dit dossier over de #ophef over apenpokken.
Nog meer over indianenverhalen over apenpokken: ook Pointer (KRONCRV) maakte een video over dit onderwerp.
Stuur tips
Zie je iets wat hoognodig gecheckt moet worden? Geef het even door aan ons, dan kijken we of we er iets mee kunnen: nieuwscheckersleiden@gmail.com.
Fijn weekend!
Alexander, Peter, Maaike, Arno, Leon & Jord