Geen 60.000 maar 1600 spionnen
Het spionnenleger van Yvonne Coldeweijer
Ruim 600.000 euro. Dat zou juicevlogger Yvonne Coldeweijer maandelijks binnenhalen dankzij haar betalende abonnees. Coldeweijer, beter bekend als LifeOfYvonne op Instagram, heeft zichzelf de afgelopen jaren op de kaart gezet als hét Nederlandse juicekanaal. In een recent artikel schreef het Financieele Dagblad dat Coldeweijer een besloten Telegram-groep heeft waar 60.000 leden haar elke maand 10 euro voor betalen. Nieuwschecker Alexander checkte deze bewering door zich tijdelijk bij het spionnenleger van Yvonne aan te sluiten en ontdekte dat de groep slechts 1600 betalende leden had. Hoewel FD er dus behoorlijk naast zat, levert dit aantal de juicevlogger natuurlijk nog steeds een noemenswaardig maandsalaris op. De hele factcheck lees je hier.
Geen Zweedse flitspaalcamera’s in Russische drones
Volgens talloze media worden in Zweden camera’s gestolen uit flitspalen, voor hergebruik in Russische doe-het-zelf-drones op het slagveld in Oekraïne. De bewering werd in Nederland door onder andere RTL Nieuws en De Telegraaf overgenomen. Het bewijs voor dat vermoeden ontbreekt: de camera die in flitspalen wordt gebruikt lijkt niet op het apparaat dat uit Russische drones tevoorschijn kwam. Lees het hele verhaal op onze website.
Zoekplaatje in het bos: waar rent de wolf?
Vorige week vrijdagmiddag ontving Nieuwscheckers een filmpje van een wolf die richting een racefietser holt. Die video trok nogal wat bekijks op sociale media, en een redacteur van de Stentor vroeg zich af of Nieuwscheckers de locatie kon vaststellen. We houden wel van actuele puzzels, maar helaas, het lukte niet: de video heeft geen metadata en er zijn geen kenmerkende landmarks te zien. De locatie is vermoedelijk de Veluwe, omdat daar vaker tamme wolven zijn gespot.
Uiteindelijk wist Björn Beerthuizen van de Stentor de puzzel zelf te leggen, en de locatie te vinden. Omroep Gelderland had namelijk de naam van het fietspad achterhaald en er waren streetviewbeelden uit 2009. Het landschap is inmiddels aardig veranderd maar met twee bomen aan de linkerkant van de weg kon Beerthuizen een match maken. We hebben het nog even zelf gecheckt aan de hand van de tweede boom, en het klopt als een bus.
Korte video’s verspreiden verkiezingsdesinformatie
De onstuimige groei van short video’s op TikTok, Youtube en Instagram is een vruchtbare omgeving voor desinformatie rond de Amerikaanse verkiezingen, blijkt uit een analyse van het Institute for Strategic Dialogue (ISD). De onderzoekers volgden voor deze Digital Dispatch niet de gebruikelijke route van big data en machine learning, maar deden handmatige zoekopdrachten op trefwoorden en hashtags. Op die manier konden ze het gedrag nabootsen van alledaagse gebruikers, in de weken voorafgaand aan de midterm-verkiezingen. Op alle onderzochte platforms werd via het korte videoformat desinformatie geserveerd, bijvoorbeeld complottheorieën over de gestolen verkiezingen van 2020, of fraude met stemmen per post.
De concurrentieslag tussen platforms zou hier een rol in spelen: YouTube en Instagram proberen wanhopig TikTok bij te benen. Nieuwere formats zoals korte video's worden uitgerold zonder uitgebreide risicobeoordeling en veiligheidsoverwegingen voor de gebruiker, schrijven de ISD-onderzoekers. Daarnaast blijft het bestaande moderatiebeleid falen, ondanks mooie beloftes. “Platforms die zich hebben verplicht om desinformatie rond verkiezingen te bestrijden, kunnen met de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 in het verschiet deze tekortkomingen niet laten voorduren.”
Factchecks over Musk, midterms en verdriet
Tiktok is niet het volgende slachtoffer van Elon Musk
Elon Musk, de kersverse eigenaar van Twitter, zou volgens screenshots alweer zijn zinnen op een nieuw platform hebben gezet. Musk zou in een tweet hebben beweerd dat hij van plan was TikTok te kopen en onmiddellijk te verwijderen. Dit klopt niet. De berichten zijn niet te traceren naar Musks officiële account. De screenshots bevatten daarnaast het label ‘Twitter for Tesla,’ wat volgens Reuters met beeldbewerkingssoftware moet zijn toegevoegd.
Video toont geen fraude bij Amerikaanse midterms
Verkiezingsfraude zou in de VS nu zelfs op live tv te zien zijn. Op Twitter wordt een fragment uit een uitzending van Fox News gedeeld waar we een vrijwilliger van een stembureau met een pen op stembiljetten zien schrijven. Volgens de beschrijving zou de man de biljetten aanpassen en dus fraude plegen. Meerdere experts laten weten dat de man volledig volgens de wet handelt. Op elk stembiljet moeten namelijk de initialen van twee medewerkers van het stembureau staan. In het fragment schrijft de man dus simpelweg zijn voorletters op. [Knack]
Onverwerkt verdriet is niet terug te vinden in DNA
Ziek worden van onverwerkt verdriet in je DNA. Rouw en trauma kunnen zo inslaan dat deze uitspraak van fysiotherapeut Tom De Prest in de Vlaamse krant Het Laatste Nieuws niet vergezocht lijkt. Toch ontkrachten meerdere DNA-experts de bewering: stress en verdriet kunnen het DNA niet veranderen, maar zorgen er wel voor dat genen bepaalde eiwitten wel of niet aanmaken. Wanneer de eiwitbalans verstoord raakt, kan iemand ziek worden. Volgens experts lijkt het er dus op dat De Prest deze wetenschappelijke bevindingen uit hun context haalt. [Knack]
En verder...
In een rapport over het dreigingsbeeld van terrorisme in Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) wordt de Tweede Kamer gewaarschuwd voor extremistische complottheorieën. Volgens de NCTV ondermijnen deze complotten niet alleen de democratische rechtsorde maar kunnen ze ook leiden tot o.a. bedreigingen en geweld. [NOS]
YouTube heeft meerdere blinde vlekken in haar methode om misinformatie op te sporen. Volgens onderzoekers sluipt nepnieuws vooral via Spaanstalige video’s en de TikTok-achtige YouTube shorts om de maatregelen van het platform heen. [New York Times]
Russische bots die tijdens voorgaande Amerikaanse verkiezingen desinformatie verspreidden zijn na een rustige periode opnieuw actief. Onderzoekers signaleren dat de accounts zich specifiek focussen op de tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten maar ook op zoek zijn naar steun voor de oorlog in Oekraïne. [New York Times]
Bol.com heeft in een persbericht laten weten dat de webwinkel antisemitische boeken gaat weren. Het bedrijf heeft afspraken gemaakt met de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding om het verdienmodel achter antisemitisme aan te pakken. [NOS]
Uit angst voor verkiezingsfraude in de VS werden er op sociale media mensen opgeroepen om mee te doen aan ‘drop box monitoring’. Via livestreams van locaties waar burgers hun stem indienen, moesten groepen toeschouwers elke beweging in de gaten houden. [Institute for Strategic Dialogue]
Nederlandse wetenschappers worden regelmatig bedreigd. In een debat met de minister van OCW beweerde geschiedkundige Nadia Bouras dat dit voortkomt uit een politieke ideologie die ook in de Tweede Kamer wordt vertegenwoordigd. [Science Guide]
In Spanje is een politieagent veroordeeld voor het verspreiden van nepnieuws. Hij beweerde onterecht dat een illegale migrant een vrouw zou hebben mishandeld. De man moet een boete van 1600 betalen. [360 Magazine]
Het vertrouwen in de journalistiek is dramatisch laag in Griekenland. Media hebben een slechte reputatie. Er ontstaan enkele factcheckinitiatieven die tegenwicht willen bieden aan de stroom aan onjuiste informatie in Griekenland. [Poynter]
Elon Musk zet Twitter op zijn kop. Deze week besloot de nieuwe eigenaar dat het blauwe vinkje voortaan tegen betaling te verkrijgen is. Gebruikers gingen zich als gevolg daarvan op grote schaal voordoen als iemand anders, waarmee de oorspronkelijke functie van het vinkje om de identiteit van een gebruiker te verifiëren teniet wordt gedaan. [NOS]
Kijktip: Welmoed en de sexfakes
Journalist Welmoed Sijtsma werd ongewild actrice in een deepfake pornofilm. Ze onderzoekt hoe dit heeft kunnen gebeuren, praat met vrouwen die haar lot delen en confronteert de maker van haar deepfake in deze vijfdelige serie van WNL.
Luistertip: Alexander en Peter bij Radio Weetlust
In de dagelijkse uitzending van Radio Weetlust spreken de presentatoren van Sleutelstad met interessante en spraakmakende gasten over wetenschap en weetjes. Vanochtend waren onze eigen Alexander en Peter te gast. Je kan de uitzending (inclusief hun verzoeknummers) hier terugluisteren.
Agenda
November
11 - 19:00 – Als je vlug bent kan je er nog bij zijn. Aan het einde van de dag hoor je in het Kamerlingh Onnes Gebouw 3 lezingen over nepnieuws. Met onder andere Nieuwschecker Alexander.
18-19 - Congres van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten
21 - Een pandemie van desinformatie in Spui 25, Amsterdam. Met een divers panel van wetenschappers, advocaten en internetpioniers.
23 – VPRO Tegenlicht Meet Up over ‘Fake News’ met Rudy Bouma, Alexander Pleijter en Jaap Tielbeke.
Tot volgende week,
Alexander, Peter, Michelle, Arno, Leon en Maaike