Franse onrust en onzin

Terwijl legio Nederlanders zich opmaken voor een vakantie in Frankrijk, stond de afgelopen week in het teken van onrust in la douce France. De protesten en rellen zorgden ook voor veel heel wat onjuiste en misleidende berichten.

Onzinberichten tijdens Franse onlusten

Bijna twee weken geleden werd de 17-jarige Nahel bij een politiecontrole in het Franse Nanterre doodgeschoten door een politieagent. Dat zorgde voor veel onrust in Frankrijk: de dagen erna waren er massale protesten en rellen in diverse steden. De Franse politie arresteerde honderden mensen.

Er gingen ook veel indianenverhalen rond op sociale media. Nieuwscheckers checkte er de afgelopen week twee.

Zo werd veelvuldig het ‘nieuws’ gedeeld dat de bibliotheek in Marseille in de fik zou zijn gestoken en zou zijn platgebrand. De zeldzame en kostbare collectie zou verloren zijn gegaan. Het bewijs was een video van een gebouw in lichterlaaie. Maar dat gebouw staat niet in Marseille. Het bleek te gaan om een postkantoor in in de Filipijnse hoofdstad Manilla, dat mei dit jaar afbrandde. Er waren wel rellen en vuurtjes bij de bibliotheek in Marseille, maar er was geen uitslaande brand. Na een paar dagen was de bieb in de Franse havenstad weer open. Hier lees je de hele factcheck.

Ook werd beweerd dat de Franse politie werd beschoten met vuurwapens die afkomstig waren uit Oekraïne. Het zou gaan om sluipschuttersgeweren die de VS zou hebben geschonken aan het Oekraïense leger om Rusland te bevechten. Dat is niet zo, het zogenaamde bewijs was een screenshot van een bericht dat niet bestaat.

Er waren nog veel meer valse beelden waarvan werd gesuggereeerd dat ze uit Frankrijk kwamen. Bijvoorbeeld van mensen die supermarkten plunderden of diertuindieren die zouden zijn vrijgelaten door relschoppers. Allemaal niet waar, zoals VRT vaststelde.

Ook de enorme mensenmassa die op een video was te zien, was misleidend. Een TikTok-versie van de beelden werd meer dan 10 miljoen keer bekeken. Maar het ging niet om een manifestatie ter nagedachtenis van de doodgeschoten Nahel in zijn thuisstad Nanterre. De video werd in Mexico-Stad gemaakt, tijdens een optreden van de muziekgroep Los Fabulosos Cádilacs, concludeert de factcheck van Knack.

Luistertip

Opvallend is dat veel van de onjuiste berichten een rechts-extremistische inslag hebben. Zo werd beweerd dat de aanstichters van de platgebrande bibliotheek in Marseille migranten waren (wat onzin bleek). In deze podcast van Ferret Fact Service (een factcheckclub uit Schotland) hoor je waarom die desinformatie uit extreemrechtse hoek komt.

Blokken geperst vlees

Foto’s van een groot blok, omwikkeld met plastic, op een pallet. Eronder een plas vocht. Volgens menigeen op sociale media ging het om gesneuvelde Russische soldaten die in deze blokken waren samengeperst om makkelijker getransporteerd te kunnen worden. In werkelijkheid ging het om heel iets anders. In de blokken zat orgaanvlees dat bestemd was voor een Russisch hondenasiel. Lees de factcheck voor de (onsmakelijke) details.

Marieke Kuypers: ‘Journalisten ontkennen hun invloed’

Sinds drie weken werkt factchecker Marieke Kuypers voor Nieuwscheckers. Deze week publiceerde ze liefst drie factchecks (die hier boven genoemd zijn). Op OneWorld verscheen een interview met haar, waarin ze vertelt over haar voorliefde voor het factcheckwerk:

“Factchecken heeft iets detectiveachtigs. Ik houd ervan om iets uit te zoeken, bronnen na te kijken, en echt op zoek te gaan naar het harde bewijs.”

Ook hekelt ze journalisten die miskennen dat ze met hun publicaties heel bepalend zijn in het publieke debat:

“Er wordt een beetje gedaan alsof kranten alleen maar weergeven wat de discussie is, in plaats van dat ze die discussie zelf mede vormen. Als jij zestien artikelen publiceert over het gevaar van ‘woke’, biedt je mensen een mal om nieuwe informatie in te passen. Opeens zijn veel mensen bang voor ‘woke’, maar onderbouwen kunnen ze hun angsten meestal niet. De journalistiek ontkent vaak haar eigen rol in het publieke debat.”

Op de website van OneWorld kan je het hele interview lezen.

En verder

• Je verzint het niet: In opdracht van de emir van de Verenigde Arabische Emiraten lanceerde een PR-bedrijf grootschalige lastercampagnes tegen moslims, ook in Nederland. [NRC]

• In Engeland werd een nieuwe lokale nieuwssite gelanceerd met nepprofielen van journalisten waarbij stockfoto's werden gebruikt. Ook van de artikelen die werden gepubliceerd was onduidelijk in hoeverre ze op waarheid berustten. [Holdthefrontpage]

• The Verge schets een inktzwart beeld van het 'nieuwe' internet dat ontstaat door kunstmatige intelligentie, met als scenario dat we overspoeld gaan worden door een vloedgolf aan misinformatie.

• Maar Jarno Duursma stelt in zijn nieuwsbrief dat ChatGPT in elk geval geen nepnieuwsgenerator is, maar juist een nuancemachine: "Hatelijke uitingen kan het systeem sowieso bijna niet maken. Daar zorgen de menselijke toezichthouders wel voor. Die hebben het systeem zo veel regels van fatsoen meegegeven dat ik het systeem af en toe zelfs braaf vind. Dan lijkt het wel een veel te uitgebreide mediatraining te hebben ondergaan."

• Opmerkelijk verhaal van de Washington Post over de linkse Erica Marsh, die opTwitter vaak viraal ging met melodramatische meningen en meer dan 130 duizend volgers verzamelde. Waarschijnlijk is het account nep.