Fotoboek blijkt nepnieuwsexperiment
Het nepfotoboek over de nepnieuwsstad
Kent u Veles nog? Dat was het Macedonische stadje waarvandaan jongeren nepnieuws verspreidden over de Amerikaanse presidentsverkiezing in 2016 om er een zakcentje mee te verdienen. Dat nepnieuws vond zo gretig aftrek, dat ze er een lieve duit aan overhielden. Over dit stadje maakte de Noorse fotograaf Jonas Bendiksen een fotoboek.
Maar de foto's in het boek zijn ook nep.
Of nep? Ze zijn wel gemaakt in Veles, maar de fotograaf heeft ze gemanipuleerd door er later mensen, dieren en objecten aan toe te voegen. Dat wisten de kopers niet toen het boek afgelopen april in de verkoop ging. Nu pas is naar buiten gekomen dat het ging om een experiment van de fotograaf.
In een interview op de website van Magnum (het fotografencollectief waartoe hij behoort) vertelt Bendiksen hoe hij tot zijn project kwam. Hij raakte door de nepnieuwsmakers uit Veles gefascineerd door de moderne technologie waarmee werkelijkheid gesimuleerd kan worden, zoals deepfakes, kunstmatige intelligentie en 3D-avatars.
Via YouTube-video's bekwaamde hij zich in het maken van 3D-modellen. Vervolgens toog hij naar Veles om foto's te maken. Foto's zonder mensen of dieren, die verschenen pas in beeld toen hij thuis zijn 3D-modellen erin monteerde.
Maar het verhaal is nog gekker. Want ook de tekst in het boek is nep. Die schreef hij niet zelf, maar een 'schrijfbot', op basis van kunstmatige intelligentie. Hij trainde die bot om te schrijven in zijn stijl. Vervolgens voerde hij alle Engelstalige berichten in die waren verschenen over de nepnieuwsmakers in Veles. De schrijfbot maakte er een vlot lopend essay van dat werd afgedrukt in het boek.
De ultieme test was of hij door zijn collega's ontmaskerd zou worden als bedrieger. Maar dat gebeurde niet. Zelfs niet toen hij zijn werk instuurde voor Visa pour l’Image, het gerenommeerde festival voor fotojournalistiek in het Franse Perpignan:
If computer-generated fake news pictures are accepted by the curators who have to pick the highlights of all the year’s best photojournalism, it shows that the whole industry is quite vulnerable.
Uiteindelijk lijkt de missie van Bendiksen geslaagd, want hij wilde mensen laten nadenken over de gevolgen van de moderne technologie voor de geloofwaardigheid van fotojournalistiek in de toekomst:
I do hope that this project will open peoples’ eyes to what lies ahead of us, and what territory photography and journalism is heading into.
Facebook en YouTube verwijderen Querdenken en Russisch kanaal RT
In de dagen voor de Duitse Bondsdagverkiezingen heeft Facebook bijna 150 accounts, pagina’s en groepen verwijderd op Facebook en Instagram die zijn verbonden met de Querdenken-beweging, die zich tegen de coronamaatregelen keert. Ook berichten met links naar sites van de beweging worden sinds 16 september geblokkeerd. Facebook beroept zich hiervoor op de ‘maatschappelijke schade’ die deze groepering aanricht door valse informatie te verspreiden en aan te zetten tot geweld. (AP, Tagesschau)
Het Querdenken-netwerk is onderdeel van de Duitse complotsites en alternatieve rechtse media die floreren op Facebook. In de eerste helft van 2021 was de grootste aanjager van dergelijke sites op Facebook de politieke partij Alternative für Deutschland (AfD), aldus een rapport van de anti-racistische pressiegroep Hope not Hate. Voor het onderzoek werden van 37 Duitstalige rechtse ‘alt media’-sites in totaal meer dan 68.000 artikelen geschraapt. Zij bleken onderling stevig verknoopt door frequente links en verwijzingen en richtten zich in de onderzochte periode met name op het coronabeleid.
Behalve door hun eigen Facebookpagina’s werden zij met name gepromoot door pagina’s van AfD-politici en -afdelingen. In de top-20 van pagina’s die het vaakst links naar deze sites postten, waren er 14 van de AfD. (Alternative Media Networks and the Radical Right in Germany)
Een van de sites uit het ‘alt media’-netwerk is de Duitstalige versie van het Russische staatskanaal RT. Dit werd deze week verwijderd door YouTube wegens het verspreiden van onjuiste berichten over COVID-19. In reactie hierop dreigde het Kremlin met vergeldingsmaatregelen tegen Duitse media en waarschuwde de Russische mediatoezichthouder Roskomnadzor dat Rusland YouTube kon blokkeren. (NU.nl, RTL Nieuws)
Factchecks
Amerikaanse grenswachters deelden geen zweepslagen uit aan vluchtelingen
Een foto die de indruk wekt dat een witte Amerikaanse grenswachter te paard een donker gekleurde vluchteling vastgreep en met een zweep sloeg, zorgde voor commotie in de VS. Menigeen zag er een gelijkenis in met afbeeldingen uit het slavernijverleden. President Biden sprak zich scherp uit tegen de grenswachter en zijn collega's, die een groep vluchtelingen probeerden te beletten terug te keren naar het vluchtelingenkamp in de VS nadat ze voedsel waren gaan halen in Mexico.
Snopes en Politifact bogen zich over de vraag of de grenswachter daadwerkelijk met zijn zweep een vluchteling sloeg, maar vonden daar geen bewijs van. De fotograaf die de foto maakte, zei dat de aanwezige grenswachters geen zweepslagen uitdeelden. Wel was er een grenswachter die dreigend met de lange teugels van zijn paard naar vluchtelingen zwaaide, zonder ze te raken. Er loopt nog een officieel onderzoek naar de vraag of de grenswachters zich hebben misdragen. Zie voor meer context de artikelen van Snopes en Politifact.
Geen bewijs dat Uber de prijs van je rit laat afhangen van de status van je batterij
'Als je telefoonbatterij bijna leeg is en je bestelt een Uber-taxi, dan zal die reis je meer kosten omdat de app weet dat je die taxi dringend nodig hebt.' Dat beweerde een retailexpert in een interview in Knack. De factcheckers van Knack gingen na of dat klopt. Technisch gezien kan het, maar Knack vond geen bewijs dat Uber het daadwerkelijk doet.
Satirisch bericht over minister die ongevaccineerden aanmoedigt in de horeca te gaan werken
Minister Hugo de Jonge zou ongevaccineerden willen toestaan om in de horeca te werken, als tegemoetkoming, omdat ze door het coronatoegangsbewijs meer moeite zullen hebben om als klant naar een café of restaurant te gaan. Dat viel te lezen in een veel gedeeld artikel van de Volkskrant, maar wat blijkt? Het is satire, oftewel een grap, afkomstig van de satirische website De Speld. AFP Factcheck en DPA Factchecking prikten de grap door.
Australische politie arresteert verwarde man, geen coronademonstrant
Op een veelgedeeld filmpje - onder andere geretweet door Thierry Baudet - zien we Australische agenten een man tegen de grond werken. Het gaat niet om recente beelden van politiegeweld bij protesten tegen de coronamaatregelen, maar om een video uit september 2020, waarin de politie een verwarde man arresteert, ontdekte Pointer.
Lusten eekhoorns geen genetisch gemodificeerde mais?
Volgens een bericht dat al jaren rondgaat op sociale media hebben Engelse studenten twee maiskolven voorgezet aan eekhoorns, een genetisch gemodificeerde en een gewone. En wat bleek: ze bliefden alleen de laatste. Een foto van de twee maiskolven, waarvan slechts een is afgekloven, moet het bewijzen. Door slim te zoeken, kun je erachter komen waar die foto is genomen en door wie, laat Knack-factchecker Brecht Castel zien in deze serie tweets. (Spoiler: niet door studenten in Engeland.)
Onderzoek: Linkse Amerikanen geloven ook betrouwbaar nieuws van rechtse media niet
Zowel Republikeinse als Democratische Amerikaanse kiezers laten zich sneller door onjuiste berichten misleiden als de bron daarvan overeenkomt met hun politieke overtuiging. Dit blijkt uit een experiment van twee psychologen van de Universiteit van Cambridge. De invloed van de bron was niet hetzelfde voor beide groepen: links georiënteerde proefpersonen beoordeelden vaker betrouwbaar nieuws ten onrechte als onjuist, wanneer dit uit een rechtse bron kwam - Fox News, Breitbart of de Wall Street Journal. Rechtsere proefpersonen hadden hier geen last van en labelden accuraat nieuws van CNN, de New York Times en de Washington Post terecht als betrouwbaar.
Dat de politieke kleur van nieuwsmedia invloed heeft op de mate waarin burgers ze als betrouwbaar ervaren, was al langer bekend, net als de voorkeur van nieuwsconsumenten voor nieuws met een inhoud die overeenkomt met hun politieke opvattingen. Maar heeft de kleur van het medium ook invloed als het nieuws niet over politieke onderwerpen gaat? Om dat te onderzoeken lieten Cecilie Steenbuch Traberg en Sander van der Linden 150 Amerikaanse proefpersonen nieuwskoppen beoordelen als ‘Scandal: MRI Brain imaging completely unreliable’ (onjuist) en ‘Angela Merkel to step down as German chancellor in 2021’ (klopt). De koppen werden gepresenteerd als - fictieve – tweets van drie linkse en drie rechtse nieuwsmedia.
Wat betekent het dat de democratischgezinde deelnemers in dit experiment te veel waarde hechtten aan de bron, en daardoor onjuiste berichten uit ‘eigen’ media te snel vertrouwden en juiste berichten uit Republikeinse media te makkelijk wantrouwden? Hun bron-bias zal in de praktijk vaak gerechtvaardigd zijn: uit ander onderzoek blijkt dat in de VS fake news vooral floreert in rechtsere nieuwsmedia en onder Republikeinse nieuwsconsumenten. Aan de andere kant van het spectrum is het echter niet afwezig (zie bijvoorbeeld de berichten over ivermectine in onze nieuwsbrief), dus het blijft beter om verder te kijken dan de bron.
De studie verscheen deze week in het wetenschappelijke tijdschrift Personality and Individual Differences.
En verder...
Facebook en Twitter moeten net als Wikipedia vrijwilligers inzetten om mee te helpen met het checken van controversiële berichten, vindt Wikipedia-oprichter Jimmy Wales. [RTL Nieuws]
YouTube had al het beleid om feitelijk onjuiste video’s over het coronavaccin te verwijderen, maar voortaan geldt dit voor álle soorten vaccins. [de Volkskrant]
Ook sluit YouTube de videokanalen af van vermaarde tegenstanders van vaccinaties, zoals Robert Kennedy, Jr. [Washington Post]
Complotdenkers die online bedreigingen uiten aan het adres van mensen als Jaap van Dissel en Hugo de Jonge worden in Nederland gerechtelijk vervolgd. Maar hoe goed werkt dat? ''De rechterlijke macht is in de ogen van sommige complotdenkers niets meer dan een strategisch instrument van diezelfde elite, dat wordt ingezet om wakkere burgers zoals hen eronder te houden.'' [de Volkskrant]
Je kent ze misschien wel: socialmedia-advertenties met oproepen om te investeren in cryptocurrency, met daarbij een foto van een BN'er. Een 29-jarige Amsterdammer blijkt op die manier wereldwijd tienduizenden mensen geld afhandig te hebben gemaakt. [NH Nieuws]
Kijktip: Propaganda over ivermectine
Gisteravond stond Propaganda in het teken van het medicijn dat zich dit jaar ontpopte tot hét vermeende coronawondermiddel en waar wij in de nieuwsbrief van drie weken terug ook uitgebreid aandacht aan schonken. Terugkijken kan via NPO Start.
Agenda: Dutch Media Week
Het is weer tijd voor de jaarlijks terugkerende Dutch Media Week, dat dit jaar als thema Be Humane heeft meegekregen. Hoe verhoudt menselijkheid zich tot de journalistiek? De hele week kun je bijeenkomsten bijwonen waarin getracht wordt een stukje van die vraag te beantwoorden, zowel op locatie in Hilversum als thuis achter je laptop. Voor het programma, inschrijven en de online omgeving kun je terecht op de website. Het programma loopt tot en met 10 oktober.
Dat was ‘m weer voor deze week. Fijn weekend!
Alexander, Peter, Kim & Jord